تبیان، دستیار زندگی
در میان پادشاهان بنی عباس، مأمون از همه داناتر بود و بسیار نیز دانش را دوست می داشت و در ابتدا شاید به نظر رسد که به همین دلیل بوده که از امام رضا علیه السلام دعوت کرده است که در مجلس مناظره با بزرگان یهودی و مسیحی و زردشتی و غیره حاضر شود. اما در واقع ای
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آنجا که سکوت نشانه رضایت نیست

نگاهی به مناظره هیربد و رأس الجالوت با امام رضا علیه السلامامام رضا

با اینکه ائمه معصومین علیهم السلام اهل خودنمایی و مبارز طلبی نبوده اند، تاریخ صحنه های غرور آوری از مناظرات آنان را برای ما ثبت کرده است که خود نشان دهنده برتری علمی آن حضرات بر سایر مردم است. یکی از این صحنه ها، مجلس مناظره ای است که توسط مأمون تشکیل شد و در آن دانشمندان بزرگی از مذاهب گوناگون گرد آمدند تا با امام رضا علیهم السلام درباره عقاید خویش بحث کنند.

در میان پادشاهان بنی عباس، مأمون از همه داناتر بود و بسیار نیز دانش را دوست می داشت و در ابتدا شاید به نظر رسد که به همین دلیل بوده که از امام رضا علیه السلام دعوت کرده است که در مجلس مناظره با بزرگان یهودی و مسیحی و زردشتی و غیره حاضر شود. اما در واقع این هم یکی از اقدامات زیرکانه مأمون بوده است زیرا امام رضا علیه السلام به یکی از یاران خود، نوفلی، فرمودند:

«دوست داری بدانی مأمون در چه موقع پشیمان خواهد شد؟ هنگامی که استدلال من را با اهل تورات به تورات آنها و با اهل انجیل به انجیل آنها و با زبوریان به زبور آنها و با هیربد (پارسی میانه) ها به پارسی و با رومیان به رومی و با فرقه های مختلف به زبان خودشان بشنود و ببیند که زبان همه اینها بند آمده است ...»(1)

در اینجا خلاصه ای از دو مناظره امام رضا علیه السلام را می آوریم که در آن میان عقاید یهودیان با زرتشتیان وجه اشتراکی کشف می شود.

الف_ مناظره با رأس الجالوت (نماینده یهودیان)

صحبت امام با جاثلیق (از بزرگان مسیحیان) به معجزات پیامبران – به عنوان راهی برای اثبات حقانیت آنان - رسید و امام از جاثلیق پرسیدند که چرا یهودیان معجزات انبیای دیگر بجز موسی علیه السلام را قبول نمی کنند. به این وسیله، رأس الجالوت وارد بحث شد و گفت: بر ما واجب نیست نبوت هرکس را که ادعای پیامبری کند بپذیریم و تصدیق کنیم ، مگر نشانه‌هایی را که از موسی علیه السلام برای پیامبری خودآورده با خویش داشته باشد.

در میان پادشاهان بنی عباس، مأمون از همه داناتر بود و بسیار نیز دانش را دوست می داشت و در ابتدا شاید به نظر رسد که به همین دلیل بوده که از امام رضا علیه السلام دعوت کرده است که در مجلس مناظره با بزرگان یهودی و مسیحی و زردشتی و غیره حاضر شود. اما در واقع این هم یکی از اقدامات زیرکانه مأمون بوده است

امام رضا علیه السلام فرمودند: در این صورت چگونه به نبوت پیامبرانی که پیش از موسی علیه السلام آمده اند، دریا را نشکافته اند، از سنگ دوازده چشمه آب روان نساخته اند، و عصا را به اژدها دوان بدل نکرده اند، دست از آستین بیرون نیاورده و ید بیضاء نکرده اند، اقرار کردید ؟

در اینجا رأس الجالوت از عناد و انکار خود دست برداشت و در برابر دلیل امام تسلیم شد و اعتراف کرد که هر معجزه ای که از توان بشر بیرون باشد، نشانه پیامبری است.

امام علیه السلام از او پرسید: به چه سبب به پیامبری عیسی علیه السلام ایمان نیاوردید، در حالی که او معجزاتی آورد که بشر از آوردن مانند آنها ناتوان بود؛ چنان که مردگان را زنده می کرد، کوران مادرزاد و دیوانگان و پیسان را شفا می داد .

امام رضا

همچنین از سبب این که به محمد صلی الله علیه و آله، پیامبر اسلام، ایمان نیاوردند، پرسش فرمود در حالی که قرآن را که معجزه ای خارق العاده است آورده، با این که امّی بود و درس ناخوانده بود و خط نمی نوشت.

در این موقع رأس الجالوت سکوت اختیار کرد و نتوانست پاسخی بگوید. (2)

ب – مناظره با هیربد اکبر (نماینده زرتشتیان)

نوبت مناظره امام علیه‌السلام با هیربد اكبر رسید، آن حضرت درباره دلیلی كه بر پیامبری زرتشت دارد، با او به مباحثه پرداخت. هیربد گفت: آنچه را زرتشت آورد پیش از او كسی نیاورده بود و اگر چه ما او را ندیده‌ایم، لیكن اخباری كه از گذشتگان ما به دست ما رسیده این است كه او آنچه را دیگران حرام داشته بودند بر ما حلال كرد، از این رو او را پیروی كردیم.

امام علیه‌السلام فرمود:

جز این است كه به شما اخباری رسیده است و متابعت كرده اید؟

گفت: آری.

«دوست داری بدانی مأمون در چه موقع پشیمان خواهد شد؟ هنگامی که استدلال من را با اهل تورات به تورات آنها و با اهل انجیل به انجیل آنها و با زبوریان به زبور آنها و با هیربد (پارسی میانه) ها به پارسی و با رومیان به رومی و با فرقه های مختلف به زبان خودشان بشنود و ببیند که زبان همه اینها بند آمده است ...»

امام علیه‌السلام فرمود:

امتهای دیگر نیز همین گونه‌اند، اخباری به آنها رسیده كه پیامبران و موسی و عیسی و محمد صلی الله علیه و آله چه معجزاتی با خود داشته‌اند، در نتیجه به آنان ایمان آورده‌اند. عذر شما در این كه به این پیامبران ایمان نیاورده‌اید چیست؟ زیرا شما چنان كه گفتید از طریق اخباری كه به شما رسیده به نبوت زرتشت ایمان آورده‌اید و معتقد شده‌اید كه او آنچه را دیگران نتوانسته‌ اند، آورده است. هیربد ساكت ماند.(3)

انحرافی مشترک

با دقت در این قسمت از صحبت های امام رضا علیه السلام در می یابیم که تفکر یهودیان و زرتشتیان هرچند ظاهرا متفاوت است و دو دین جدا از هم حساب می شوند، اما طرز تفکر پیروان این دو، در ریشه به هم شبیه است. زرتشتیان و یهودیان هر دو در اعتقاد خود توقف کرده اند و اجازه نمی دهند که ایمانی که از طریق زرتشت و موسی علیهما السلام به خدا دارند، توسط انبیاء بعدی هم نوسازی شود. این در حالی است که مۆمنان واقعی به همه انبیاء و فرشتگان و کتب آسمانی اعتقاد دارند و بین انبیاء تفاوت نمی گذارند؛ اما در عین احترام به همه پیامبران، همیشه پیرو آخرین پیامبر خدا، محمد مصطفی صلی الله علیه و آله هستند.

پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام با افرادی از مذهبهای مختلف مباحثه و مناظره و سوال و جواب انجام داده اند که در کتابهای مختلف آمده است. علاقمندان می توانند به کتابهای توحید و عیون اخبار الرضا علیه السلام(هر دو از شیخ صدوق)، اصول کافی(شیخ کلینی) و احتجاج (طبرسی) مراجعه کنند. این کتابهای ارزشمند به فارسی هم ترجمه شده اند.

پی نوشت:

1-      عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج1، ص156.

2-      همان، ص166.

3-      همان، ص167.

                                                                                                                                        روح الله رستگارصفت

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

 

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.