از تیمم چه می دانید؟
تیمّم یكی از عبادات است، و روح عبادت به معنی واقعی كلمه در آن منعكس می‌باشد زیرا انسان پیشانی خود را كه شریفترین عضو بدن است با دستی كه بر خاك زده لمس می‌كند تا فروتنی و تواضع خود را در پیشگاه خداوند متعال آشكار سازد.
سوال: بسیاری می‌پرسند دست زدن به روی خاك و به پیشانی و پشت دست‌‌ها كشیدن چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد؟ به خصوص اینكه می‌دانیم بسیاری از خاك‌ها آلوده‌اند و ناقل میكروب‌ها.
در پاسخ این گونه ایرادها باید به دو نكته توجه داشت:
الف ـ فایده اخلاقی: تیمّم یكی از عبادات است، و روح عبادت به معنی واقعی كلمه در آن منعكس می‌باشد زیرا انسان پیشانی خود را كه شریفترین عضو بدن است با دستی كه بر خاك زده لمس می‌كند تا فروتنی و تواضع خود را در پیشگاه او آشكار سازد یعنی پیشانی من و همچنین دست‌‌های من در برابر تو تا آخرین حد خاضع و متواضعند، و به دنبال این كار متوجه نماز و یا سایر عباداتی كه مشروط به وضو و غسل است می‌شود و به این ترتیب در پرورش روح تواضع و عبودیت و شكرگزاری بندگان اثر می‌گذارد.
ب ـ فایده بهداشتی: امروز ثابت شده كه خاك به خاطر داشتن باكتری‌های فراوان می‌تواند آلودگی‌ها را از بین ببرد این باكتری‌ها كه كار آنها تجزیه كردن مواد آلی و از بین بردن انواع عفونت‌ها است معمولاً در سطح زمین و اعماق كم كه از هوا و نور آفتاب بهتر می‌توانند استفاده كنند فراوانند به همین دلیل هنگامی كه لاشه‌های حیوانات و یا بدن انسان پس از مردن زیر خاك دفن می‌شود و همچنین مواد آلوده گوناگونی كه روی زمینها می‌باشد در مدت نسبتاً كوتاهی تجزیه شده و بر اثر حمله باكتری‌ها كانون عفونت از هم متلاشی می‌گردد مسلم است اگر این خاصیت در خاك نبود كره زمین در مدت كوتاهی مبدل به یك كانون عفونت می‌شد اصولاً خاك خاصیتی شبیه مواد «آنتی بیوتیك» دارد و تأثیر آن در كشتن میكروب‌ها فوق العاده زیاد است.
بنابراین خاك پاك نه تنها آلوده نیست بلكه از بین برنده آلودگی‌ها است و می‌تواند از این نظر تا حدودی جانشین آب شود، با این تفاوت كه آب حلاّل است، یعنی میكروب‌ها را حل كرده و با خود می‌برد ولی خاك میكرب‌كش است.
(اما باید توجه داشت كه خاك تیمم كاملاّ پاك باشد)
و در اینجا مطلب کوتاهمان را با چند استفتاء از محضر آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله) ادامه می دهیم:
سوال: شخصى که به علّت بیمارى، براى انجام وضو و غسل، نمى تواند از آب سرد استفاده کند و آب گرم نیز در دسترس ندارد، چنانچه تیمّم نماید تکلیف او بعد از یافتن آب گرم، قبل و بعد از نماز چیست؟
اگر داخل وقت باشد احتیاطاً اعاده کند و اگر وقت گذشته است قضا لازم نیست.
سوال: کسى که به خاطر بیمارى ناگزیر از تیمّم شده است، اگر قبل از شروع به نماز بتواند وضو بگیرد، یا غسل کند تکلیف او چیست؟
لازم است وضو یا غسل بجا آورد.
سوال: کسى که همواره موقع ادرار اجزاى منى هم از او بیرون مى آید و امید خوب شدن نیز ندارد آیا مى تواند تیمّم کند و اعمالش را انجام دهد؟ چون فرض بر این است که غسل جنابت به صورت همیشگى براى او زیان غیرقابل جبران جسمى دارد.
در فرض مسأله احتیاط واجب آن است که به مقدارى که ضرر ندارد غسل کند و در مواردى که ضرر دارد تیمّم جایز است ولى وضو را نیز احتیاطاً بگیرد این در صورتى است که ذرّات منى در بول مستهلک (از بین رفتن) نشود، ولى اگر مستهلک شود احتیاج به غسل نیست همچنین اگر شک داشته باشد که آن ذرّات منى است یا رطوبتهاى چسبنده دیگر که از انسان احیاناً دفع مى شود غسل ندارد.
سوال: کسى که مبتلا به مرضى باشد که نتواند از خروج باد جلوگیرى کند و وضو گرفتن هم برایش ضرر دارد آیا باید در محلى (مثلا روى سنگ) نماز بخواند تا بتواند بعد از این که چیزى از او خارج شد تیمّم کند و نماز را ادامه دهد؟
اگر تجدید تیمّم در وسط نماز براى او میسر باشد بى آن که منافى نماز به جا آورد لازم است، مگر این که تکرار آن باعث عسر و حرج شود که در این صورت واجب نیست.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اندیشه قم (مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات)
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله)
