معنای معصیت حضرت آدم چیست؟

و این سۆال پیش می آید که حضرت آدم یا پیامبر نبوده چراکه بنا به روایت از او گناه و خطایی سر زده و یا او مرتکب گناهی نشده و مراد از گناه چیز دیگری است.

داستان گناه حضرت آدم

«سپس خداوند آدم را در خانه ای مسکن داد که زندگی در آن گوارا بود . جایگاه او را امن و امان بخشید و او را از شیطان و دشمنی او ترساند. پس شیطان او را فریب داد ، بدان علت که از زندگی آدم در بهشت و همنشینی او با نیکان حسادت ورزید. پس آدم یقین را به تردید و عزم استوار را به گفته های ناپایدار شیطان فروخت و شادی خود را به ترس تبدیل کرد که فریب خوردن برای او پشیمانی به بار آورد آنگاه خدای سبحان در توبه را بر روی آدم گشود و کلمه رحمت بر زبان او جاری ساخت و به او وعده بازگشت به بهشت را داد . آنگاه آدم را به زمین خانه آزمایشات و مشکلات فرود آورد تا ازدواج کند و فرزندانی پدید آورد و خدای سبحان از فرزندان او پیامبرانی برگزید.» ( نهج البلاغه، خطبه 1)

حضرت آدم زمانی در بهشت به سر می بردند ( البته این بهشت از نوع بهشت زمینی می باشد) مرتکب خطایی گشتند و از درختی که خداوند از نزدیک شدن به آن ، آنها را نهی کرده بود میوه ای تناول کردند. بنابراین آدم عصیان خدا را مرتکب شد و در قرآن کریم آمده « وَعَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى » (طه 121) یعنی آدم خدارا معصیت کرد و گمراه شد و این آیه صراحت در عصیان آدم دارد . بنابراین علما در مورد آیاتی که دلالت بر عصیان دارد ، با قول اولمان که پیامبر معصوم بوده و نباید مرتکب گناهی شود به توجیه آیات برآمدند که در ادامه ذکر خواهیم نمود.

معنای عصمت

عصمت به این معناست که فرد روحیه ای داشته باشد که با آن به سراغ معصیت خدا نخواهد رفت و این مرحله ایی بالا تر از عدالت است. البته معصوم چنین نیست نتواند گناه کند که اگر چنین باشد هنر نکرده است بلکه هنر این است که حتی در شرایط سخت و غیر طبیعی هرگز سراغ معصیت خدا نمی رود.

توجیه این اتفاق

بنا بر روایت ، حضرت آدم و حوا مطمئن شدند که دستور قبلی خدا عوض شده، منتها اشتباه آنها این بود که به محض اینکه شیطان در دهان مار اصرار کرد و قسم خورد که حکم خدا نسخ شده است تسلیم شدند و با این فرض این گناه نیست و ائمه هم فرمودند این ترک اولی است یعنی بهتر بود که این کار را نکند و حتی گناه صغیره هم نیست. از این جهت قرآن هم درباره حضرت آدم این تعبیر را دارد ، « ما از پیش با آدم عهد کردیم و او یادش رفت و ما در او عزمی ندیدیم» ( طه 115) لذا حضرت جزو پیامبران اولوالعزم شناخته نمی شود.

انواع نهی

خداوند حضرت آدم را از نزدیک شدن به درخت نهی کرد. لازم است بدانیم که ما دو قسم نهی داریم : نهی تحریمی و نهی تنزیهی. نهی تحریمی این است که چیز ی تحریم شود ولی نهی تنزیهی این است که شارع بگوید اگر این کار را انجام ندهی بهتر است و این نهی کراهتی است. با این عقیده که ما داریم در اینکه پیامبران و امامان باید معصوم باشند می گوییم این نهی، نهی تنزیهی است و اگر هم در قرآن تعبیر به عصیان شده و گفته شده است « عصی آدم » یعنی آدم عصیان کرد. بنابراین در قضیه حضرت آدم باید گفت آن نهی از نزدیک شد به درخت ، نهی تنزیهی بوده است که در مخالفت با آن معصیتی تحقق پیدا نمی کند و استحقاق عقابی در بین نیست و لی این نافرمانی عواقب تکوینی دنبال داشت که ضررش به خود آدم برگشت ، او را از بهشت راندند و زشتی های بدنشان نمایان گردید. برای مثال جهت تقرب به ذهن می توان گفت: مثل اینکه کسی نزد پزشک برود و او دستور دهد فلان غذا را نخور و اگر مریض آمد و هر غذایی که دلش خواست را خورد ، اینجا نه معصیتی کرده و نه گناهی مرتکب شده و نه به پزشک توهین کرده است بلکه در اثر این نافرمانی درد و رنج نصیب این مریض خواهد شد.

                                                                                                                                               فرآوری : مریم پناهنده 

بخش نهج البلاغه تبیان 

منابع:

1. نهج البلاغه ترجمه دشتی

2.تفسیر نهج البلاغه ، محمد تقی جعفری، ج 2

3. جهان بینی امام علی (علیه السلام) در خطبه اول نهج البلاغه، دکتر محمد علی قربانی

4. درس هایی از نهج البلاغه، آیت الله منتظری، ج1