انشا در مقطع دبستان

انشا در مقطع ابتدایی

درس انشا :     برهوت  سكوت یا دشت سبز پاك

درباره ی كلاس انشا در مدرسه، حرف های گفته شده و گفته نشده ی فراوانی هست كه همه ی آن ها شنیدنی و تفكّربرانگیز است. جالب ترین حرفی كه بر سر هر زبانی است این كه، چرا شیوه های تدریس در درس انشا از سكون و بی تحركی ده ها ساله برخوردار است و چرا هیچ تغییری در روش یاددهی در این فعالیت تحصیلی پایه داده نشده است.

همان گونه كه می دانیم كارمایه ی نوشتن را سه اصل پذیرته شده شكل می دهد: خوب دیدن،خوب شنیدن،و خوب فكر كردن.

بچه ها خوب می بینند و خوب می شنوند ، آنها همه چیز را می بینند و همه چیز را می شنوند. بچّه ها عمیق می بینند و فراوان می شنوند. بهتر از بزرگترها می بینند و می شنوند. فقط باید این رفتار ها را به مهارت تبدیل كرد. و امّا فكر كردن مهارتی است كه نیاز به تمرین دارد. بر مربیان و معلمان است كه فكر كردن بچّه ها را درباره دیدنی ها و شنیدنی ها كه شامل خواندنی ها و نوشتنی ها هم می شود تقویت كنند. درس انشا بهترین محمل تمرین فكر كردن درباره ی این چیزهاست. ثبت تفكرات روی كاغذ از همان سال های نخستین مدرسه امكان پذیر است حتّی در سال های پیش از دبستان.

اگر قصد آن داشته باشیم كه تغییری مفید در شیوه های تدریس انشا به وجود آوریم باید به مفهوم آشكار این وا‍ ژه توجه عمیق تری بكنیم (( انشا نویسی یعنی بیان خود .))(( ایجاد انگیزه برای بیان خود)) بهترین راهی است كه می توان درس انشا را متحول سازد و تغییر مفید مورد نظر را به ثمر برساند.

انگیزه ها باید به گونه ای ایجاد شوند كه تخیل كودكان و نوجوانان را پرواز دهند. پدران، ماردان، مربیان و معلمان نه تنها نباید جلو تخیل خردسالان را سد كنندبلكه باید اسباب جولان و حركت همه سویه ی آن را فراهم آورند.اندك اندك آن را به مرز ها تفكر و منطق سوق دهند و از آن پس همه چیز را به خودشان واسپارند. برای رسیدن به مقصود می توان به فعالیت های ساده و در عین حال فرح انگیزی فكر كرد كه امكان اجرای آن برای هر معلمی وجود داشته باشد

فعالیت های ارائه شده ، متناسب با گروه های سنی مختلف دانش آموزان و بر اساس توانمندیهای ذهنی و فكری آنان به سه دسته تقسیم شده اند:

دسته اول :

همان گونه كه می دانیم جرات و جسارت بخشیدن به كودكان خردسال در بیان آنچه كه می بیینید، آنچه كه می شوند و آنچه كه در ذهن دارند، به صورت شفاهی یا كلامی، پیش نیاز بیان های نوشتاری آتی آن هاست. (بیان خود)

فعالیت 1 : تصویر های قصه گو

سه تصویر متفاوت كه منظره و موضوعی مشابه دارند و چیزها وحالت های یكسانی را نشان می دهند به نمایش بگذارید در حالی كه دانش آموزان به سه تصویر نگاه می كنند داستان كوتاهی درباره ی یكی از تصویر ها بگویید و از آن ها بخواهید تصویری را كه با داستان شما مطابقت دارد شناسایی كنند بچه ها را راهنمایی كنید تا برای شما عنوانی پیشنهاد كنند سپس از یك داوطلب بخواهید داستانی درباره ی دیگر تصویر ها بگوید بچه ها باید تصویری را كه با داستان این داوطلب مطابقت كند نیز شناسایی و عنوانی هم برای آن انتخاب كنند.

فعالیت2: داستان من

از بچه ها بخواهید هر یك چند تصویر از روزنامه یا مجلّه انتخاب كنند و بریده ی آن ها را به كلاس بیاورند. بچه ها را در انتخاب تصویرها كاملا آزاد بگذارید در كلاس به آن ها امكان بدهید بریده های تصویری خودشان را به هر ترتیب كه می خواهند روی یك ورق مقوایی بچسبانند به طوری كه تصویر بزرگ داستانی را بیان كند. پس از آن به یك یك  انها فرصت دهید تصویرشان را به كلاس نشان بدهند و داستانی را كه فكر كرده اند برای دوستانشان بگویند.

فعالیت 3: چه شده است؟

تصویر های دوگانه ای جمع كنید كه قبل و بعد از انجام دادن، كار یا حادثه ای را نشان بدهند، مانند غنچه و گل، تخم مرغ و نیمرو، پارچه و لباس، توفان و ویرانی، ومانند این ها. هر جفت از این تصویر ها را جدا جدا روی مقوا بچسبانید  و به ترتیب به بچه ها نشان بدهید بچه ها باید برای شما شرح بدهند كه چه اتفاقی افتاده است كه تصویر اول به تصویر دوم درآمده است. مثلا چه شده كه غنچه ، گل شده است. در مراحل دشوارتر می توانید فاصله ی معنایی تصویر ها را بیشتر كنید مثل: علف و پنیر.

از آنجا كه شعر یكی از ابزار های جادویی پرورش تخیّل است با شعر می توان فعالیت های هدفدار بی شماری را اجرا نمود. مثل :

فعالیت 4: نمی دانم چرا؟

شعر زیر باران را برای بچه بخوانید. از آنان بخواهید حدس بزنند جوجه مرغ در كجا مخفی شده بود و چرا جوجه آرزو می كرد كه خورشید بازگردد. و سوال های دیگر كه می توان پرسید.

زیر باران

ناگهان

آمد به گوشم

یك صدای نرم و نازك

ماندم حیران

گوش دادم

جوجه مرغی

ناله می كرد:

(( كاش خورشید، باز می گشت، آبِ باران، دود می شد، پروبالم،خشك می شد، می پریدم توی ایوان))

دسته ی دوم :  فعالیت هایی كه برای دانش آموزان كلاس های سوم و چهارم مناسبند.

دسته ی سوم : فعالیت هایی كه برای دانش آموزان كلاس های پنجم ابتدایی و راهنمایی مناسبند.

برای اطلاع و مطالعه ی بیشتر این فعالیت ها به منبع مذكور مراجعه نمایید

     منبع : كتاب سهم معلم شیوه معلم (( نگاهی به حرفه مندیهای معلم)) دكتر علی رۆوف

بخش مرکز یادگیری سایت تبیان