مضمون توقیع را با تشرفات چگونه معنى کنیم؟
گروه فراوانى از علمای بزرگ و یا صلحاء در زمان غیبت کبرى خدمت حضرت مهدى(عج) شرف حضور یافته اند، آیا این ملاقاتها با توقیعى که از طرف ناحیه مقدسه صادر گردیده منافات دارد؟
در زمان غیبت کبرى عدّه کثیرى از افراد به خدمت حضرت مهدى(عج) رسیدهاند که گروه فراوانى از علماء بزرگ و یا صلحا و نیکان بودند. این ملاقاتها در زمانهاى مختلف و در اماکن و بلاد متفاوت رخ داده است. جهات و أسباب این تشرفات متفاوت و مختلف بوده است. در اینجا پرسشى پیش مىآید "مضمون توقیع را چگونه معنى کنیم"؟
صدها بلکه هزاران انسان مضطر و یا مۆمن به خدمت حضرت رسیدند و گاهى هم این ملاقاتها نقل گردیده و دیگران مطلع شدهاند. آیا این ملاقاتها با توقیعى که از طرف ناحیه مقدسه صادر گردیده و بهوسیله نایب چهارم جناب على بن محمد سمرى(صیمرى) اعلان گردیده، منافات ندارد؟
ابتدا مىپردازیم به متن توقیع که در کتاب منتخب الأثر از کتاب غیبت شیخ طوسى نقل نموده که على بن محمد سمرى قبل از وفات خود این توقیع را براى مردم قرائت نمود: بَسْمِ اللَّهِ الرّحمنِ الرَّحیمِ یا علیُ بنُ محمد السَّمَری اعْظَم اللَّهُ أجرَ اخوانِک فیکَ فَانّکَ مَیِّتُ ما بینَک وَبَینَ ستةِ أیامٍ فَاجْمَعْ أمرَکَ وَلا تُوصِ الى أحدٍ فَیَقُومَ مَقامَکَ بَعْدَ وَفاتِک فَقَد وَقَعَتِ الْغَیبَةُ التَّامَة فَلا ظُهُورَ الَّا بَعْدَ اذنِ اللَّهِ... سَیأتی لِشیعتی مَنْ یدّعی الْمُشاهِدةَ قَبْلَ خُروجِ السُّفیانی وَالصَّیحَة وَهُو کَذابٌّ مفترٍ. منتخب الأثر، ص 400
با توجه به اعتراف تعداد کثیرى از اولیا و نیکان درباره تشرّف مىتوان گفت که مراد از (کذّاب مفتر) عمومیت ندارد، بلکه حمل مىشود بر موردى که طرف، ادعاى نیابت و سفارت داشته باشد و شاهد بر این معنى این است که امام عصر(عج) خطاب به على بن محمد سمرى مىفرماید که کسى را بهعنوان نیابت و سفارت مشخص نکند
بنام خداوند بخشنده مهربان اى على بن محمد سمرى خداوند اجر و پاداش دوستان و برادرانت را بیفزاید، شما در شش روز آینده فوت خواهى کرد کار خود را مرتّب کن و به عنوان نایب خاص و جانشینى خود، کسى را معرفى نکن، غیبت کبرى شروع مىشود و هر زمان که خداوند اراده کند، ظهور خواهم کرد... عدّهاى پیش از خروج سفیانى و صیحه آسمانى، ادعاى مشاهده و ملاقات من را خواهند نمود که اینها دروغگو خواهند بود.
ملاحظه مىکنید که در ذیل این نامه، آمده هر کس در زمان غیبت کبرى و قبل از خروج سفیانى و صیحه آسمانى که هر دو از علائم ظهور حضرت است، ادعاى ملاقات نماید، او دروغگو و حقه باز است و لذا باید دید که این جمله را با آن همه حکایات فراوان چگونه باید توجیه کرد.
در پاسخ به اشکال فوق مىگوئیم اولًا این روایت نمىتواند با آن همه حکایات متواتره که ناقلین آنها از نیکان و مورد وثوق مىباشند، معارضه کند زیرا این اخبار متواتر قطعى است ولکن توقیع مذکور بر فرض صحّت سند، ظنى است، على الخصوص که مفاد آن هم مربوط به احکام شرعیه نیست.
ثانیاً تمام علماء شیعه اتفاق دارند که مشاهده و ملاقات با حضرت براى عدّه کثیرى اتفاق افتاده حتّى خود شیخ طوسى که ناقل توقیع است نیز وقوع شرفیابى را پذیرفته است.
ثالثاً با توجه به اعتراف تعداد کثیرى از اولیا و نیکان درباره تشرّف مىتوان گفت که مراد از (کذّاب مفتر) عمومیت ندارد، بلکه حمل مىشود بر موردى که طرف، ادعاى نیابت و سفارت داشته باشد و شاهد بر این معنى این است که امام عصر(عج) خطاب به على بن محمد سمرى مىفرماید که کسى را به عنوان نیابت و سفارت مشخص نکند.
رابعاً امکان دارد جمله (کذّاب مفتر) را حمل کنیم بر ادعاى ملاقات اختیارى که هر وقت بخواهد مىتواند به خدمت حضرت برسد (که چنین قدرت و سمتى در غیبت کبرى به احدى داده نشده است).
خامساً، از جمله (من یدعّی المشاهدة) استفاده کنیم و بگوئیم: کسانى را تکذیب کنید که ادعاى مشاهده دارند و در مقام تثبیت مقام و موقعیتى براى خود هستند.
پیروان مکتب اهل بیت(علیهم السلام) و عاشقان حضرت مهدى(عج) باید اهل فکر و تعقّل و اندیشه باشند که ائمه پیروان خود را نسبت به این مطلب بسیار تحریص و ترغیب نمودهاند، مبادا از فرط عشق و علاقه به حضرت مهدى، چشم بسته و فکر نکرده دنبال شخص فرصت طلبى حرکت کنیم و پس از مدتها بفهمیم که خطا رفتیم و اشتباه کردهایم.
ملاک و معیار را روش بزرگان و علماء قرار دهیم یعنى بنگریم که بزرگانى همچون آیات عظام حاج شیخ عبدالکریم حائرى و آقاى بروجردى و آقاى گلپایگانى و امام خمینى(ره) این انسانهاى شیفته و عاشق حضرت مهدى(عج) چگونه قدم برداشتهاند، ما نیز به همان منوال حرکت کنیم.
برنامه الهى و حکمت پروردگار در عصر حاضر براساس غیبت و مخفى بودن ولى اللَّه استوار شده و اگر در بعضى موارد چهره تابناک خود را نشان داده براساس مصلحت بوده و قبلًا اشاره کردیم که اینطور نیست هرکس خود را مهذّب نمود و صاحب تقوى و ورع شد به خدمت حضرت برسد بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که اگر به مسجد جمکران و یا مسجد سهله و یا عرفات و مشعر رفتیم، باید به خدمت حضرت برسیم
امام على(علیه السلام) در نامه 31 نهج البلاغه به فرزندش امام حسن(علیه السلام) توصیه مىکند:
... وَالْأخْذُ بِما مَضى عَلَیهِ الاوَّلون مِنْ آبائکَ، وَالصّالحُونَ مِنْ أهلِ بیتِکَ...
یکى از توصیههاى حضرت على(علیه السلام) به فرزندش این است که: راهى را که صلحا و نیکوکاران قبل از تو رفتهاند برو. آرى این نصیحت مولایمان امیر المۆمنین(علیه السلام) باید براى علاقه مندان حضرت مهدى(عج) مورد توجه قرار گیرد زیرا شیادان و شیاطین به اشکال مختلف از این شور و عشق مردم به حضرت مهدى سوء استفاده مىکنند و آنها را به بیراهه سوق مىدهند.
نکته قابل توجهى که باید به آن توجه نمود و از روایات فراوان نیز استفاده مىشود، این است که برنامه الهى و حکمت پروردگار در عصر حاضر براساس غیبت و مخفى بودن ولى اللَّه استوار شده و اگر در بعضى موارد چهره تابناک خود را نشان داده براساس مصلحت بوده و قبلًا اشاره کردیم که اینطور نیست هر کس خود را مهذّب نمود و صاحب تقوا و ورع شد به خدمت حضرت برسد بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که اگر به مسجد جمکران و یا مسجد سهله و یا عرفات و مشعر رفتیم، باید به خدمت حضرت برسیم. گاهى شاهد هستیم که گروهى با عبارتهاى نامناسبى حضرت را مخاطب قرار مىدهند که "مهدى آمدم... اما به من توجه نکردى!" ما باید به وظائف خودمان در زمان غیبت عمل کنیم و او خود مى داند که با ما چگونه برخورد کند.
تو بندگى چو گدایان به شرط مزد مکن که خواجه خود روش بنده پرورى داند
بخش مهدویت تبیان
منبع: برگرفته از دوازده گفتار درباره حضرت مهدى(ع)، ص 87
