اثر حسادت در اراده خدا !
خیررسانى، از شئون ربوبیّت است. توكّل به خدا كنید و از كینه و حسادت دشمن نهراسید. حسادت حسود، هیچ اثرى در ارادهى لطف خداوند ندارد و فضل و رحمت و هدایت خداوند، شامل همهى اقوام و ملل مىشود و اختصاصى به گروه خاصّى ندارد.
و اگر خداوند رحمت ویژه خود را به همگان عطا نمىكند و به فرد و یا گروهى اختصاص مىدهد، نه از جهت كمبود رحمت است؛ بلكه وجود زمینه در انسانها، دخیل در جلب رحمت ویژه الهى است.
حسادت حسود، هیچ اثرى در ارادهى لطف خداوند ندارد
ما یَوَدُّ الَّذِینَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ لا الْمُشْرِكِینَ أَنْ یُنَزَّلَ عَلَیْكُمْ مِنْ خَیْرٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ اللَّهُ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ (بقره 105)
كافران از اهل كتاب و مشركان، دوست ندارند كه هیچ خیر و نیكى از طرف پروردگارتان بر شما نازل شود. در حالى كه خداوند، رحمت خود را به هر كه بخواهد اختصاص مىدهد، و خداوند صاحب فضل بزرگ است.
یودّ: از ودّ بمعنى دوست داشتنی است كه به مرتبه حبّ نمیرسد.
أهل كتاب: كتاب به معنى اظهار نیّت و ضبط و تثبیت است. و أهل به معنى مصاحب بودن و انس و اختصاص داشتن باشد.
و أهل كتاب گروه هایى هستند كه براى خودشان كتاب آسمانى مخصوصى انتخاب كرده، و با پیروى از أحكام آن به آن كتاب انس و مصاحبت پیدا مىكنند، مانند نصارى كه با كتاب انجیل مأنوسند، و یهود كه با تورات مصاحبت دارند، و مجوس كه با اوستا بوده و از أحكام آن پیروى مىكنند.
البتّه این معنى با دو شرط تحقّق پیدا مىكند:
اوّل آنكه: آن كتاب به طور تحقیق آسمانى باشد، و یا أقلّا بطور كلّى و إجمال منسوب به خدا بوده، و أحكام إلهى در آن تا حدودى محفوظ و مضبوط گردد كه عرفا آن را كتاب آسمانى می گویند.
دوّم آنكه: با دستورهاى آن كتاب مأنوس بوده، و از أحكام آن به نحو اجمال پیروى كنند، یعنى به كلّیات اعتقادات و احكامى كه در آن كتاب است پابند و گرویده باشند، نه آنكه از اصول و كلّیات آن منحرف گردند.
پس آن گروه هایی كه براى خود كتابى مجعول و پیغمبرى كاذب و آیینى باطل انتخاب و اختیار مىكنند: هرگز از مصادیق أهل كتاب به شمار نخواهند آمد.
هدف از توصیف خداوند به دارنده فضل و بخشش بى كران، پس از «و اللّه یختص برحمته من یشاء»، بیان این حقیقت است كه اگر خداوند رحمت ویژه خود رابه همگان عطا نمىكند و به فرد و یا گروهى اختصاص مىدهد، نه از جهت كمبود رحمت است؛ بلكه وجود زمینه در انسانها، دخیل در جلب رحمت ویژه الهى است
و أمّا مشركین: عبارتند از کسانی که براى خداوند متعال همدست و همتا قرار می دهند ، به طوریكه در مرحله تكوین و خلق موجودات مۆثّر و سهیم باشد، و این معنى بر خلاف حقیقت توحید است.
این دو گروه از جمله كافرین به حساب آمده، زیرا که بر حقایق و أحكام إلهى كفر ورزیده، و مخالف آنها مىشوند.
پس همه أهل كتاب و مشركین چنین حالت سوء نیت و بدخواهى را ندارند، بلكه آنان كه به مقرّرات و اصول كلّى معتقدات دینى، بىاعتنایى دارند و به آنها هم كفر مىورزند چنینند.
و در این مورد منظور كفر به پیغمبر اسلام و قرآن می باشد كه كلیّات و اصول این كتاب آسمانى همه موافق عقل و حقّ و مصدّق ادیان و اصول كتابهاى حقّ گذشته است.
این آیه، در واقع پرده از كینه توزى و عداوت مشركان و كفّار از یهود و نصارى، نسبت به مۆمنان برمىدارد. آنان حاضر نیستند، ببینند كه مسلمانان صاحب پیامبرى بزرگ و كتابى آسمانى هستند و مىخواهند نداى توحید را به تمام جهان رسانده و با تمام تبعیضات نژادى و اقلیمى و با تمام خرافاتِ مشركان و تحریفاتِ اهل كتاب مبارزه كنند و مانع عوامفریبى بزرگان آنان شوند. آری این آیه هشدارى است كه كفار راضى نیستند خیرى به مسلمانان برسد، مسلمین باید غمخوار خویش باشند و از دیگران امیدى نداشته باشند.
البته همیشه و در هر زمان احمقانه است كه بگوئیم استعمارگران قدارهبند در پى سعادت ما هستند.
خداوند در این آیه مىفرماید:
لطف و رحمت خداوند طبق ارادهى او به هر كسى كه بخواهد اختصاص مىیابد و كارى به میل این و آن ندارد كه آنها دوست داشته باشند یا نه!
نکته:
و اللّه یختص برحمته من یشاء و اللّه ذوالفضل العظیم
هدف از توصیف خداوند به دارنده فضل و بخشش بى كران، پس از «و اللّه یختص برحمته من یشاء»، بیان این حقیقت است كه اگر خداوند رحمت ویژه خود رابه همگان عطا نمىكند و به فرد و یا گروهى اختصاص مىدهد، نه از جهت كمبود رحمت است؛ بلكه وجود زمینه در انسانها، دخیل در جلب رحمت ویژه الهى است.
فضل و رحمت و هدایت خداوند، شامل همهى اقوام و ملل مىشود و اختصاصى به بنى اسرائیل و گروه خاصّى ندارد. «مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ»
«رب» و «ذوالفضل» نیز از اسماء و صفات خداوند است.
از امیرالمۆمنین و امام باقر(علیهماالسلام) روایت شده كه مراد از «رحمت» در اینجا (یختص برحمته من یشاء) نبوت است.»(تفسیرراهنما ، ج1 ، ص 243)
پیامهای آیه:
1ـ ارادهى قلبى و روحیّه باطنى دشمن را بشناسید و هرگز به آنان تمایل پیدا نكنید. «ما یَوَدُّ»
(آنان هرگز دوست ندارند به مسلمانان كمترین خیرى برسد، ولى در مقابل از بازگشت آنان به كفر و ارتجاع و از سازشكارى و سكوت و سستى با كفّار و از به سختى افتادن آنان، لذّت مىبرند.
ـ «ودّوا لو تكفرون كما كفروا فتكونون سواء» كفّار دوست دارند همانند آنها كافر شوید. (نساء، 89)
ـ «ودّوا لو تدهن فیدهنون» كفّار دوست دارند كه تو اى پیامبر نیز با آنها سازش كنى. (قلم، 9)
ـ «ودّوا ما عنتّم» كفّار دوست دارند كه شما مسلمین در زحمت قرار گیرید.( آل عمران، 118)
ـ «ودّت طائفة من اهل الكتاب لو یضلّونكم» گروهى از اهل كتاب دوست دارند شما را منحرف نمایند. (آل عمران، 69)
2ـ خیررسانى، از شئون ربوبیّت است. «خَیْرٍ مِنْ رَبِّكُمْ»
3ـ توكّل به خدا كنید و از كینه و حسادت دشمن نهراسید. «وَ اللَّهُ یَخْتَصُّ»
4ـ حسادت حسود، هیچ اثرى در ارادهى لطف خداوند ندارد. «مَنْ یَشاءُ»
5ـ فضل و رحمت و هدایت خداوند، شامل همهى اقوام و ملل مىشود و اختصاصى به بنى اسرائیل و گروه خاصّى ندارد. «مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ»
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
1- تفسیر احسن الحدیث ج1
2- تفسیر راهنما ج1
3- تفسیر نورج1
4- تفسیر روشن ج 1
