تقدیر الهی چیست؟

قضا و قدر الهی موضوعاتی هستند که درک و فهم آنها سخت و چالش برانگیز است و نیاز به مطالعه و دقت فراوان دارد. یکی از بحث ها دراین باره این است که مرگ هر کسی مقدر است و از آن تجاوز نخواهد کرد. اجل هر کس از راه برسد او جام مرگ را سر خواهد کشید و با این دنیا وداع خواهد کرد. حضرت امیر نیز در خطبه پارسایان خود ( همام) اشاره به این مرگ مقدر دارند. ایشان در آنجا می فرمایند: « اگر اجل مقدر الهی نبود ارواح پاراسیان در بدن توقف نمی کرد و از شوق ثواب و از خوف عقاب تن را رها می ساخت و از آن می گریخت» طرح یک سوال، حضرت در این خطبه اشاره کرده اند که اجل جزء مقدرات الهی است و در تحقق آن هیچ تغییری رخ نمی دهد ممکن است این سوال در ذهن ایجاد شود که چگونه می توان مرگ برخی را که به جبهه جنگ می روند مقدر دانست در حالیکه اگر نمی رفتند زنده می ماندند؟

معنی و مقصود از تقدیر

تقدیر یک امر فراگیر است و هیچ امری خارج از آن نیست. فقط مرگ نیست که مقدر است معالجه نیز مقدر است . فقط در ورطه هلاک افتادن مقدر نیست، پیشگیری از هلاکت هم مقدر است. در روایت آمده است همه چیز در جهان تحت سیطره هفت چیز است: قضا و قدر ، اراده ، مشیت ، کتاب، و اجل و اذن ،سپس هر کس که جز این اندیشد بر خداوند دروغ بسته است یا سخن او را تکذیب کرده است.

همه انسان هایی که در گذشته بر اثر ابتلا به بیماری سل جان خود را از دست می دادند مرگشان خارج از تقدیر نبود و هم مداوای مسلولینی که در عصر ما هستند خارج از حیطه تقدیر نیست.

تقدیر فقط طول عمر نیست، گمان ناپخته بعضی افراد این است که فقط طول عمر مقدر است و بقیه عوامل چنان ردیف می شوند که با آن طول خاص جور شوند. اینان نمی اندیشند که همان عوامل اند که طول عمر را تعیین می کنند، طو ل عمر تابع آنهاست نه آنها تابع طو ل عمر.

اختیار و تقدیر چگونه با هم سازگارند

اصلاً اختیار آدمی هم از مقدارت عالم است و لذا اعمال اختیار نه مخرب تقدیر که عین تقدیر است. از پیامبر پرسیدند آیا دعا کردن برای شفای بیمار خلاف تقدیر است؟ فرمودند: عین تقدیر است .

امیرمۆمنان از زیر دیوار شکسته ای گریختند و گفتند : از قضای خداوند به قدر او پناه می برم یعنی از تقدیری به تقدیر دیگر.

تقدیر تفسیر حوادث عالم:

تقدیر جزو نیروهای این عالم نیست، تقدیر تفسیری است از این عالم ما به علل و اسبابس خاص متولد می شویم و با علل و اسبابی هم از دنیا می رویم و تقدیر تفسیر این علل و اسباب است همانگونه که جبر و اختیار تفسیر اعمال ما در این جهان اند نه نیروی موجود در آن. در نهایت باید گفت تقدیر  چیزی نیست که حاکم بر سر نظام عالم باشد، نظام عالم و کارکرد آن عین تقدیری است که برای آن شده است.

تقدیر چگونه جریان می یابد؟

خداوند در آفرینش انسان و از مجرای خلقت او تقدیر خویش را جاری می سازد . جهان چیزی جر موجودات جهان نیست و تقدیر نیز چیزی اضافه بر موجودات جهان نمی باشد . خداوند یک بار ما را آفریده تا چنین باشیم که هستیم. تقدیر و اجل امری غیر از خلقت آدمی است.

تعبیری که حضرت امیر علیه السلام درباره پارسایان دارند نیز بر همین تقدیر اشاره دارد، حضرت می فرمایند: « اگر اجّلی که خداوند برای آدمیان مقرر کرده است نبود جان پارسایان از شوق ثواب و خوف عقاب از بدن آنان می گریخت. »

پارسایان نیز ساختمان بدنی و روحی خاص دارند و همین عین تقدیر اجل آنان است که اگر این نبود روح آنان به خاطر تعلق به جای دیگر و اشتیاق به عالم دیگر از بدنشان خارج و به سوی ملکوت پروزا می کرد. ساختمان بدن آدمی چنان است که تا ضربه شوق و خوف به مرحله خاص نرسد نمی تواند روح را از بدن خارج سازد.

بنابراین روشن شد که تقدیر جز قوانین حاکم بر جهان نیست و آدمی با قدم گذاشتن بر روی جهان خاکی و بهره مندی از وجود ، لاجرم خود را در سیطره قوانین قرار می دهد که زندگی او را تحت الشعاع خویش قرار می دهند و این همان تقدیر است.

البته درباره تقدیر تعبیر و تفسیرهای فراوانی وجود دارد که برخی دقیق و برخی بسیار کلی و به اجمال مطرح شده است. این تعبیر نیز ؛ تعبیری بود که به درک نزدیک است و همگان قابلیت فهم آن را دارند ، امید است کلید راهگشایی باشد به سوالات ارزشمندتان در این زمینه.

فرآوری : مریم پناهنده

      بخش اعتقادات شیعه تبیان  

منابع:

1. نهج البلاغه ترجمه دشتی

2.اوصاف پارسایان ، عبدالکریم سروش