آیا صحبت درباره سران کشور غیبت است؟
کلمه غیبت به طوری که در مجمع البیان آمده عبارتست از: در غیاب کسی عیبی از او بگویی که وجدان بیدار، تو را از آن نهی کند و اگر او بشنود، ناراحت شود، به همین جهت بدگویی پشت سر فردی که تظاهر به فسق و گناه می کند را، جزء غیبت نشمرده اند، چون اگر بشنود که در غیاب او چنین گفته اند، ناراحت نمی شود.
مصادیق غیبت بر سه قسم است:
قسم اول: ذکر کردن چیزی که نقص شرعی یا عرفی نسبت به حال شخص غیبت شده باشد و آن چیز هم، بر شنونده پوشیده باشد به طوری که راضی به فاش شدنش نباشد و غیبت کننده هم در صدد کوچک کردن آن شخص و عیب گذاری بر اوست.
قسم دوم: نقل عیب پنهان است، لیکن نه به قصد مذمت کردن و عیب گذاردن و پست کردن او، بلکه به غرض دیگری مانند سرگرمی یا از روی دلسوزی، عیب پنهان دیگری را نقل کند که شکّی در حرام بودنش نیست.
قسم سوم: گفتن عیب کسی نزد دیگری که آن را می داند. ظاهر بعضی از روایات آن است که از عنوان غیبت بیرون است، لیکن از تعدادی روایات استفاده می شود که این مورد نیز غیبت است.
و چند پرسش و پاسخ در این مورد:
سۆال: غیبت چیست لطفاً حدّ و حدود آن را بیان كنید؟
جواب: اگر صفتی ناروا در شخصی باشد یا كاری انجام داده كه دیگران از آن بی اطلاعند و دوست ندارد كسی آن را برای دیگران بازگو كند, بازگو كردن آن در غیاب او پیش دیگران غیبت است كه برای گوینده و شنونده حرام است. (استفتائات جدید امام (ره)،ج 2، ص618، س9)
سۆال: آیا صحبت كردن در مورد سران كشور, مدیران, اساتید, كه در زندگی روزمره ارتباط مستقیم داریم شامل غیبت می شود؟
جواب: نسبت به امور شخصی غیبت محسوب می شود و جایز نیست اما نسبت به اموری كه به مسۆولیت اجتماعی او مربوط است موارد مختلف است. خصوص مورد را از مرجع تقلید خود سۆال فرمایید.
(جامع المسائل آیة الله فاضل لنکرانی (ره) , ج1، ص253)
سۆال: اگر چند نفر غیبت شخصی را بكنند و یك نفر هم در آن جمع باشد كه قلباً راضی به شنیدن آن نیست و آنها را هم در غیبت یاری نكند و فقط آنجا باشد و گوش دهد برای او غیبت محسوب می شود؟
جواب: اگر می تواند و احتمال تأثیر می دهد لازم است نهی از منكر نماید و یا با در میان گذاشتن مطلب جدید حرف جلسه را عوض نماید والا جلسه را ترك كند و اگر ناچار به ماندن در جلسه باشد گوش نكند ولی سماع (رسیدن صدا به گوش بدون قصد) غیبت اشكال ندارد. (برگرفته از ترجمه استفتائات مقام معظم رهبری، س1428 و 1430)
سۆال: اگر در میان جمعی باشیم كه غیبت شخصی را می كنند و ما او را نشناسیم نسبت به ما غیبت است؟
جواب: سخن از كسی كه شما او را نمی شناسید نسبت به شما غیبت محسوب نمی شود.
(استفتائات امام (ره)،ج 2، ص619، س10)
سۆال: اگر انسان ناگهان غیبت را بشنود گناه كرده است یا خیر؟
جواب: استماعات و گوش دادن به غیبت حرام است اما سماع (رسیدن صدا به گوش بدون قصد) آن اشكال ندارد. (استفتائات رهبری ج2، ص121، س344)
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
مجله ـ بشارت ـ مهر و آبان 1384، شماره 49
سایت اندیشه قم ـ بخش استفتائات
