اسپینا بیفیدا
بیرون زدن نخاع از پشت کودک
به طور طبیعی 28 روز بعد از تشکیل تخم، لولههای عصبی جنین بسته میشوند. ولی در جنینهایی که به اسپینا بیفیدا مبتلا هستند، این ساختار به درستی تشکیل و بسته نمیشود و سبب نقص و اختلال در نخاع و ستون فقرات میشود.
اسپینا بیفیدا به معنی نوعی اختلال در ستون فقرات میباشد.
علت بروز اسپینا بیفیدا
علت مشخصی برای اسپینابیفیدا مطرح نیست، ولی دانشمندان به این نتیجه رسیدهاند که کم بودن مقدار ویتامین اسید فولیک در بدن مادر قبل از بارداری و در اوایل آن، نقش مهمی را در بروز این بیماری ایفا میکند.
اسید فولیک یا فولات، عنصر مهمی برای رشد مغز و نخاع جنین در اوایل دوره بارداری است.
عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در بروز این بیماری موثرند، مانند سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری.
در بیماری اسپینا بیفیدا به خاطر بسته نشدن کانال نخاعی، نخاع و غشای آن در هنگام تولد از پشت نوزاد بیرون میزند و مانند کیسهای بر پشت نوزاد دیده میشود
انواع و علایم اسپینا بیفیدا
اسپینا بیفیدا به سه شکل دیده میشود:
1- اسپینابیفیدا occulta
این نوع، خفیف ترین نوع اسپینابیفیدا میباشد. از آنجا که در این نوع، اعصاب ستون فقرات درگیر نمیشوند، بسیاری از کودکان مبتلا به این نوع از اسپینابیفیدا، هیچ علامتی از مشکل عصبی را بروز نمیدهند. افراد مبتلا به این نوع اسپینابیفیدا حتی خودشان از بیماریشان خبر ندارند و تنها طی عکسبرداریهای پزشکی، ناهنجاریشان مشخص میشود.
2- اسپینابیفیدا meningocele
در این شکل بیماری، غشایی که از نخاع محافظت میکند، از فاصله بین مهرهها بیرون می آید. در این نوع، به دلیل سالم بودن نخاع، این غشای بیرون زده توسط عمل جراحی و با کمترین آسیب به اعصاب برداشته میشود.
3- اسپینا بیفیداMyelomeningocele
این نوع، شدیدترین حالت اسپینابیفیدا میباشد. معمولا وقتی اصطلاح اسپینابیفیدا مطرح میشود منظور این شکل از بیماری است. در این نوع، کانال نخاعی نوزاد در امتداد ستون مهرههای بدن بسته نمیشود.
به خاطر بسته نشدن کانال نخاعی، نخاع و غشای آن در هنگام تولد از پشت نوزاد بیرون میزند و مانند کیسهای بر پشت نوزاد دیده میشود. در این حالت اعصاب بدن نوزاد در معرض انواع عفونت ها و آسیبها میباشند.
اختلالات عصبی شایع در این بیماری عبارت است از:
- ضعف عضلانی و گاهی اوقات فلج شدن
- مشکلات مثانه و روده
- تشنج
- مشکلات استخوانی مانند تغییر شکل پاها و ستون فقرات خمیده (اسکولیوز)
عوامل خطر ابتلا به اسپینا بیفیدا
- نژاد: این بیماری در سفید پوستان و اسپانیاییها بسیار رایج میباشد.
- سابقه خانوادگی: زوجهایی که یک فرزند مبتلا به این بیماری را دارند، شانس ابتلای فرزند دیگر این زوج نیز زیاد است.
- کمبود اسیدفولیک: کمبود اسید فولیک سبب بروز این بیماری میشود. فولیک اسید به صورت قرص در داروخانهها وجود دارد و در صورتی که قصد باردار شدن را دارید میتوانید با اجازه پزشک خود آن را مصرف کنید (از سه ماه قبل از بارداری).
- دیابت: دیابت کنترل نشده در مادران باردار میتواند سبب بروز این بیماری شود.
- چاقی: اگر قبل از بارداری چاقی برطرف نشود، شانس فرد برای داشتن فرزند مبتلا به این بیماری افزایش مییابد.
- افزایش درجه حرارت بدن: افزایش دمای بدن مادر در هفتههای اول بارداری میتواند شانس جنین را برای ابتلا به اسپینابیفیدا بیشتر کند. بالا رفتن دمای بدن طی تب کردن و یا استفاده از سونا و یا وان گرم رخ میدهد.
راههای تشخیص اسپینا بیفیدا در جنین
1- آزمایش خون: در طول سه ماهه دوم بارداری، زنان باردار آزمایش خونی میدهند که طی آن ابتلای جنین به بیماریهایی نظیر اسپینابیفیدا، سندرم داون و دیگر بیماریهای مادرزادی مشخص میشود. آزمایش خون لازم برای تشخیص این بیماریها، بین هفتههای 16 تا 18 بارداری انجام میگیرد.
خانمها باید تحت نظر پزشک از سه ماه قبل از بارداری مصرف قرص اسید فولیک را شروع کنند و در زمان بارداری نیز مصرف آن را ادامه دهند
2- سونوگرافی: در طی سونوگرافی ناهنجاری ستون فقرات جنین تشخیص داده میشود.
3- آمنیوسنتز: طی این روش، کمی از مایع دور جنین در رحم مادر (مایع آمنیوتیک) توسط سوزنی از ناحیه شکم مادر برداشته میشود تا مورد آزمایش و بررسی قرار گیرد.
پیشگیری از اسپینا بیفیدا
- حتما برای فرزند دار شدن خود برنامه ریزی مشخصی داشته باشید.
- با پزشک خود مشورت کنید و از قبل از بارداری، نسبت به مصرف قرص اسید فولیک اقدام کنید (سه ماه قبل از بارداری) و در زمان بارداری نیز مصرف اسید فولیک را ادامه دهید.
- غذاهایی را که سرشار از اسید فولیک میباشند مانند لوبیا، مرکبات و آب میوه، زرده تخم مرغ، سبزیجات تازه مانند کلم بروکلی و اسفناج را در برنامه غذایی خود مصرف کنید.
مطالب مرتبط:
چه کسانی باید قرص ویتامین بخورند؟
مادران آینده، ویتامین B9 را دریابید