ساده زیستی در سیره عملی علماء
ساده زیستی یكی از فضائل اخلاقی است كه مورد تشویق و ترغیب آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع) است.
علمای دین كه مقتدای خویش را پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) او می دانند و در عمل به دستورات نجات بخش دین اسوه دیگران بودهاند، الگوی عملی زهد ، ساده زیستی و قناعت بوده و با تمام سختی ها و فشارها زندگی خود را در حّد ضعیف ترین مردم نگه می داشته و فریادرس محرومان بودهاند.
در اینباره به چند حکایت از علماء اشاره میکنیم:
شیخ انصاری (ره)
شیخ انصاری آن مردی كه مرجع كل فی الكّل شیعه می شود، آن روزی كه میمیرد، با آن ساعتی كه به صورت یك طلبهی فقیر دزفولی وارد نجف شده است فرقی نكرده است. وقتی كه خانهی او را نگاه میكنند می بینند مثل فقیر ترین مردم زندگی می كند، با اینكه در هر سال مقدار زیادی وجوهات به دست ایشان می رسید. (1)
آیت الله العظمی وحید بهبهانی(ره)
زهد ایشان به اندازه ای بود كه لباسهایش كرباس و تابدار بود و غالباّ آنها را همسرش مهیا می كرد و می بافت و به البسه دنیا هیچ نظر نداشت. در مدت عمر به جمع زخارف دنیوی همت مصروف نفرمود. كناره گیری از زر اندوزان شیوهی او بود.
از معاشرت آنها خود داری می كرد و با مستمندان نشست و بر خاست می كرد. وقتی كه یكی از پسرانش برای همسرش لباس فاخری تهیه كرده بود.
ایشان او را مورد عتاب قرار داده و می فرمایند: اگر چه استفادهی از نعمتهای خدا حرام نیست ولی حداقل كاری كه من و خانوادهی من می توانیم انجام دهیم این است كه با مردم فقیر همدردی كرده و همانند آنها زندگی كنیم گرچه قدرت برخرید هر چیزی را داریم.(2)
شیخ عباس قمی (ره)
زندگی ایشان بسیار محدود بود، به طوری كه از حد زندگی یك اهل علم عادی هم پائین تر بود لباسش عبارت بود از یك قبای كرباسی بسیار نظیف و معطّر.
چند سال زمستان و تابستان را با قبا می گذرانید. هیچ در فكر لباس و تجمل نبود . فرش خانه اش گلیم بود از سهم امام استفاده نمی كرد و می گفت من اهلیّت استفاده از آن ندارم. (3)
علامه طباطبایی (ره)
ایشان بسیار ساده لباس می پوشیدند و سالهای زیادی اجاره نشین بودند از سهم امام استفاده نمی كرد و اموراتشان را از حق التألیف كتابها یشان می گذارندند.
مبالغ هنگفتی نیز مقروض بود و نزدیكان ایشان حتی دامادشان آیت الله قدوسی از آن اطلاعی نداشتند لكن با تمام این سختیها و زندگی زاهدانه توانست جنبش فكری فرهنگی، فلسفی عظیمی را در حوزه ایجاد كند. (4)
میرزا حبیب الله رشتی (ره)
«...وی از نظر زهد و تقوا معروف است، زیرا به زخارف و تعینات دنیوی دل نمی بست و در نهایت ورع و پرهیزكاری، و دارای ذاتی سلیم و نیتی پاك بود واز ریاست و مرجعیت كناره گیری می كرد ... وجوه شرعی را هیچ گاه قبول نمی كرد، به طوری كه حتی ، وقتی از حاج شیخ جعفر شوشتری وجهی را قبول كرده بود، بعداّ همان مبلغ را به مستمندان و فقرا پرداخت. (5)
حضرت آیت الله العظمی بهاءالدینی (ره)
ایشان بسیار ساده زیست و بی تكلف بودند. خانه ای محقر و خشت و گلی در كناره حسینیه داشتند. از خود ثروتی به جای نگذاشت و اجازه تعویض و تعمیر منزل مسكونی را هم نداد و در مقامی بود كه هیچ دیدی نسبت به دنیا و زندگی آن از جهت پستی و بلندی آن نداشت. هیچ گاه برای آمدن فردی تغییری در زندگی و وضع خود و منزل نمی داد. (6)
شهید مطهری (ره)
در دانشكده الهیات موقع امتحانات رسم بر این كه تمام استادان غذا را در دانشگاه صرف می كردند و بر ایشان چلو كباب می آوردند سر ظهر كه می شد، استاد شهید سر ظهر كه می شد ابتدا نماز می خواندند و سپس غذای سادهای را كه از منزل آورده بودند و یا نان و پنیری تهیه كرده می خوردند خدمتگذاری از ایشان سۆال كرده بود: چرا شما از غذای دانشگاه نمی خورید غذا مال استادان است.
فرمودند: از كجا می دانید غذا مال استادان است این مال بیت المال است. بعد آقا وقتی فهمیده بودند كه بین استادان و خدمتگذاران در كیفیت و نوع غذا فرق می گذارند به مسۆلین آنجا اعتراض كرده بود. (7)
آری عالمان ربانی هیچگاه در صدد اندوختن مال دنیا نبوده و كوچكترین دل بستگی به زخارف آن نداشتند، مردان علمی بودند كه در میدان عمل از همه جلوتر حركت می كردند.
پی نوشتها:
1. سیمای فرزانگان ص 457تا 458.
2. همان ص 454 تا 455.
3. همان / ص 467.
4. همان / ص465 /466.
5. همان ص 432.
6. سیری در آفاق
7. سر گذشتهای ویژه از زندگی استاد سهید مرتضی مطهری؛ ج 2 ص 139
تهیه و فرآوری: عبداله فربود، گروه حوزه علمیه تبیان
