راز تشبیه غیبت به مردارخوری
یكی از سرمایه‌های بزرگ انسان در زندگی، حیثیت و آبرو و شخصیت او است، و هر چیز كه آن را به خطر بیندازد مانند آن است كه جان او را به خطر انداخته باشد، بلكه گاه ترور شخصیت از ترور شخص مهمتر محسوب می‌شود، و به همین دلیل است كه گاه گناه حتك حرمت افراد از قتل نفس نیز سنگین‌تر است! «1»
قرآن كریم برای بیمه كردن آبرو و حیثیت افراد جامعه از ابزارها و روشهای متعددی بهره جسته است، كه در آیات 11 و 12 سوره حجرات به 6 دستورالعمل برای تحقق این مهم اشاره داشته كه عبارتند از: نهی از تمسخر و عیبجویی و القاب زشت و گمان بد و تجسس و غیبت.
اما در خصوص غیبت به تشبیه بی‌سابقه‌ای روی آورده، و صحنه‌ای مشمیز كننده و نفرت‌انگیز را برای مجسم نمودن قبح و زشتی این گناه ترسیم نموده است و فرموده:... و لا یغْتبْ بعْضكمْ بعْضا ا یحب احدكمْ انْ یاْكل لحْم اخیه میْتا فكرهْتموه و اتقوا الله ان الله تواب رحیم «2»
«و هیچ یك از شما از دیگری غیبت نكند، آیا كسی از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ (به یقین) همه شما از این امر كراهت دارید، تقوای الهی پیشه كنید كه خداوند توبه‌پذیر و مهربان است.»
در اینجا با آن كه كلمه «مثل» به كار نرفته، لیكن مسیله تشبیه خیلی روشن است. و بطوری كه ملاحظه می‌شود حتی ادات تشبیهی هم وجود ندارد، شاید علتش شدت وضوح تشبیه باشد. «3»
درباره تشبیه غیبت به خوردن گوشت برادر مومن، چندین نكته را می‌توان خاطر نشان نمود. «4»
1- مردم با ایمان برادر و همخون یكدیگرند لحْم اخیه
2-آبروی انسان، مثل گوشت بدن او وسیله قوام اوست لحْم اخیه
3-همان گونه كه مرده قدرت دفاع از خود را ندارد، شخصی كه مورد غیبت است نیز چون حاضر نیست، قدرت دفاع از خود را ندارد میْتا
4-اگر از بدن زنده قطعه‌ای جدا شود، امكان پر شدن جای آن هست، ولی اگر از مرده‌ای چیزی كنده شود جای آن همچنان خالی می‌ماند. آری غیبت، آبروی مردم را بردن است و آبرو كه رفت دیگر جبران نمی‌شود. لحْم اخیه میْتا
5- غیبت كردن، درندگی است یاْكل لحْم اخیه میْتا
6-مقتضای برادری آن است كه فرد برای برادر دینی خود یار و یاور و مشفق او باشد، اما غیبت كننده بجای این امور به عیبجویی و طعنه زدن و بردن آبروی وی روی آورده و این همانند قطعه قطعه نمودن گوشت او است.
7- از آنجا كه غیبت كننده از كار خود لذت برده و این كار را دوست می‌دارد، گویی همانند كسی است كه خوردن گوشت برادر مرده خود را دوست می‌دارد، (ایحب احدكم ان یاكل لحم اخیه میتا)
به هر حال، این تشبیه بی‌سابقه در قرآن، و نیز تاكید روایات در توضیح مطلب، بیان كننده زشتی این عمل است كه بدترین ظلم و ستم نسبت به برادر دینی است و در ننگین بودن این عمل همین بس كه گرگ نسبت به گرگ این كار را انجام نمی‌دهد: و لیس الذیب یاكل لحم ذیب و یاكل بعضنا بعضا عیانا.
گرگ (با آن درندگی) گوشت گرگ را نمی‌خورد ولی بعضی از ما به طور علنی (گوشت) بعضی دیگر را (به وسیله غیبت) می‌خورد. «5»
در روایتی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله روایت شده كه فرمود:
«من اكل لحم اخیه فی الدنیا قرب الیه یوم القیامه فیقال له كله میتا كما اكلته حیا، فیاكله و یكلح و یضج.» «6»
«كسی كه در دنیا گوشت برادر خود را (بوسیله غیبت كردن از او) بخورد، روز قیامت او را به نزد كسی كه غیبتش را كرده برده و به او می‌گویند همان گونه كه در دنیا گوشت او را در حالی كه زنده بود خوردی اكنون كه مرده است نیز گوشت او را بخور. پس او از گوشت مرده وی می‌خورد و از شدت ناراحتی روی در هم كشیده و فریاد می‌زند.»
و از امام باقر علیه السلام نیز روایت شده كه فرمود:
«بیس العبد عبد یكون ذا وجهین و ذالسانین، یطری اخاه شاهدا و یاكله غایبا.» «7»
«چه بد بنده‌ایست آن بنده‌ای كه دو چهره و دو زبان است، در حضور برادرش او را می‌ستاید و در پشت سر او را (بوسیله غیبت) بخورد!»
شبکه تخصصی قرآن تبیان
تمثیلات قرآنی ویژگیها اهداف و آثار تربیتی آن، نوشته حمیدمحمد قاسمی
(1). تفسیر نمونه، ج 22. ص 188.
(2). حجرات/ 12.
(3). تفسیر امثال القرآن، ص 566.
(4). با اقتباس از: تفسیر سوره حجرات، محسن قرایتی، ص 104 و 105 و الامثال القرآن، ابن قیم، ص 33.
(5). نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، ص 146 و 147.
(6). الترغیب و الترهیب، ج 3، ص 146 و 147.
(7). اصول كافی، ج 2، ص 343.
