نسخه تغذیه برای حالت تهوع
راهکارهای مقابله با تهوع
* از غذاها و بوهایی که سبب تهوع می‌شوند، پرهیز کنید. یک راه دیگر هم مصرف غذاهای بی‌مزه و یا گرم نکردن غذا است تا بوی آن کمتر باشد.
* سعی کنید همیشه مقداری شیرینی ساده مثل کلوچه کنار تخت خود داشته باشید. هنگامی که از خواب بیدار می‌شوید، یکی دو عدد مصرف کنید و قبل از بلند شدن از جایتان 20 تا 30 دقیقه دراز بکشید. داشتن این شیرینی‌ها کنار تخت ممکن است در صورتی که نصف شب با حالت تهوع از خواب بیدار شوید، هم کمک کننده باشد.
* وعده‌های غذایی‌تان را کوچک و متعدد کنید تا معده‌تان هیچ وقت خالی نباشد. بعضی افراد معتقدند که کربوهیدرات‌ها در هنگام تهوع بهترین خوراکی هستند، ولی بعضی مطالعات نشان داده است که غذاهای دارای پروتئین بالا احتمالاً اثر بهتری دارند.
* از غذاهای چرب پرهیز کنید، زیرا هضم آن‌ها بیشتر طول می‌کشد. همچنین از غذاهای سنگین، چرب، تند، اسیدی و سوخاری شده که ممکن است باعث تحریک معده و دستگاه گوارش شوند، پرهیز کنید.
* سعی کنید مایعات را بین وعده‌های غذایی مصرف نمایید. همچنین سعی کنید یکباره حجم زیادی مایع مصرف نکنید، زیرا معده به این ترتیب پر شده و اشتهایتان برای خوردن غذا کم می‌شود. یک روش خوب این است که یک نوشیدنی را در طول روز جرعه‌جرعه بنوشید. اگر زیاد استفراغ می‌کنید از یک نوشیدنی ورزشی حاوی گلوکز، نمک و پتاسیم استفاده کنید تا الکترولیت‌های (املاح) از دست رفته جبران شوند.
* سعی کنید به اندازه کافی استراحت کنید.
نکات ویژه در تهوع حاملگی
* سعی کنید ویتامین‌هایی را که برایتان تجویز شده، همراه با غذا یا درست قبل از خواب بخورید. اگر آهن موجود در قرص‌های مولتی ویتامین تهوع شما را زیاد می‌کند از پزشکتان بخواهید که داروی شما را عوض کند.
* از پزشک معالجتان در مورد ویتامین B6 بپرسید. علت بهتر شدن تهوع بر اثر مصرف ویتامین B6 دقیقاً مشخص نیست، ولی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف این ویتامین در بعضی زنان مۆثر است و در صورتی که با دوز صحیح مصرف شود، هیچ خطری ندارد. دوز معمول ویتامین B6 برای درمان بیماری صبحگاهی بین 10 تا 25 میلی‌گرم، سه بار در روز می‌باشد، ولی بهتر است قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
* اگر هیچ یک از راه‌های فوق مۆثر نبود از پزشکتان بخواهید برایتان داروی ضدتهوع تجویز کند.
تهوع و استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی
اگر خانم حامله‌ای نتواند هیچ چیزی (حتی مایعات) را در معده برای 24 ساعت نگه دارد، ممکن است به «استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی (Hyperenmesis Gravidarum)» مبتلا شده باشد که درمان آن چندان ساده نیست. این عارضه هر چه سریع‌تر تشخیص داده شده و درمان شود احتمال بهبودش بیشتر است.
در این موارد بلافاصله به بیمار مایعات وریدی (سرم) داده می‌شود تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سپس برای کنترل الکترولیت‌های خون و اطمینان از عدم وجود بیماری‌های زمینه‌ای دیگر که سبب تهوع و استفراغ می‌شوند، آزمایشاتی انجام می‌شود. بسته به مورد، بیمار ممکن است چند روز بستری شود تا راحت بتوان وی را از راه وریدی تغذیه کرد.
بسیاری از زنان با گرفتن مایع وریدی و جبران مایعات از دست رفته حالشان بهتر شده و می‌توان تهوع و استفراغ را در آن‌ها با داروهای ضد تهوع کنترل کرد. در بعضی موارد نادر، تهوع و استفراغ ادامه یافته و بیمار مجبور است هر چند وقت یک‌بار در بیمارستان یا منزل از سرم استفاده کند. این عارضه در صورت عدم درمان می‌تواند، منجر به از دست رفتن مزمن آب بدن، کاهش وزن، سوءتغذیه و عوارض دیگر برای مادر و کودک شود.
نکات ویژه در تهوع ناشی از شیمی‌درمانی
تدابیر پرستاری و رعایت برخی نکات در این بیماری مانند:
مصرف غذاهای ساده و فاقد چربی از 24 ساعت قبل از شیمی درمانی تا 48 ساعت بعد از آن،
مصرف قرص ضدتهوع نیم ساعت قبل از غذا طبق دستور پزشک معالج،
مصرف غذا به مقدار کم و دفعات متعدد در روز،
دوری کردن از آشپزخانه در طی آماده شدن غذا (چون بوی غذا برای بیمار ناراحت کننده است)،
مصرف غذا در فضای باز، پرهیز از گرسنگی (زیرا خالی بودن معده باعث تشدید حالت تهوع می‌شود)،
اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ (چون باعث افزایش فشار داخل شکم و تشدید تهوع می‌شود)،
پرهیز از غذاهای شیرین، گرم و ادویه‌دار،
مصرف غذاهایی که در معده ایجاد سنگینی نکند (مثل نان برشته، کلوچه، بیسکویت‌های شور، ماست، جو و گندم و هلو و میوه‌های نرم) در کاهش عوارض ناشی از شیمی درمانی و اثر بخشی بیشتر آن بسیار مفید است.
نکته مهم این است که بیماران در روزهای نزدیک به شیمی‌درمانی از خوردن غذاهای مورد علاقه خود اجتناب کنند. چون تجربه تهوع و استفراغ باعث می‌شود آن‌ها دیگر آن غذا را دوست نداشته باشند.
طبق نتایج این مطالعه به بیماران توصیه می‌شود حتی اگر تهوع و استفراغ داشتند مایعات را به هیچ عنوان قطع نکنند، آن‌ها می‌توانند در نیم ساعت اول هر پنج دقیقه یک قاشق و نیم ساعت دوم هر 10 دقیقه نصف استکان و نیم ساعت سوم هر 15 دقیقه یک استکان مایعات بنوشند.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ماهنامه دنیای تغذیه – شماره 123 - نیلا قانعی، دانشجوی دکترای تغذیه
مطالب مرتبط:
راه های کاهش تهوع بیماری صبحگاهی
