بد خط‌ها قاتل می‌شوند
گاهی احساس می‌كنی شبیه یك اثر هنری غیرقابل درك است كه تنها تعداد محدودی از آدم‌ها می‌توانند پیام این اثر مكتوب را دریافت كنند.
بعضی وقت‌ها هم به خط خطی‌های دوران كودكی‌مان شبیه است و كمی كه بخواهی خوشبینانه‌تر نگاه كنی، به تركیبی از حروف انگلیسی ناخوانا و درهم شباهت دارد.
نسخه‌های بدخط پزشكی در كشور ما بیشتر از آن كه مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های دقیق پزشكی باشد، بیمار را به ورطه اشتباه در نحوه مصرف دارو و خطا در روند درمان هدایت می‌كند؛ حتی گاه بیماری كه یك نسخه بدخط در اختیار دارد، داروهای اشتباهی مصرف می‌كند كه در نتیجه به بیماری جدیدی مبتلا می‌شود.
بد خط‌ها قاتل می‌شوند
عده‌ای بر این باورند كه یك پزشك هر چقدر هم خطش بد باشد، باز هم محتوای نسخه‌اش برای پزشكی دیگر قابل درك است، اما دكتر فریبا بینش، پزشك عمومی كه به خوش‌خطی در بین مراجعانش مشهور است، به «جام‌جم» می‌گوید: من واقعا بعضی وقت‌ها هر كاری كه می‌كنم نمی‌توانم نسخه‌های بدخط برخی از همكاران را بخوانم، بعضی از پزشكان به حدی نسخه‌هایشان ناخواناست كه فقط باید با حدس و گمان، نام داروها را تشخیص بدهیم.
او درباره علت بدخطی برخی پزشكان تاكید می‌كند: اوایل كه پزشك نبودم فكر می‌كردم پزشكان به این دلیل كه سرشان خیلی شلوغ است، نسخه‌های پزشكی را بدخط می‌نویسند، اما حالا كه خودم پزشك هستم، با قاطعیت می‌گویم تنها دلیلی كه یك پزشك، نسخه‌هایش را بدخط می‌نویسد، كم‌توجهی و اهمیت ندادن به نسخه‌نویسی صحیح است.
جابه‌جایی آنتی‌بیوتیك با داروی ضد تشنج!
ماجرای جابه‌جایی داروها به دلیل بدخط بودن نسخه‌های پزشكی، داستان و افسانه نیست، بلكه همچنان بیمارانی هستند كه به همین دلیل ساده، دچار مشكلات جسمی شدید شده‌اند.
بینش با ذكر خاطره‌ای از دوران پزشكی خود می‌گوید: چند وقت قبل، بیماری به مطبم آمد كه دچار تهوع شدید شده بود، پس از وارسی داروها فهمیدم كه به دلیل بدخط بودن نسخه پزشك معالجش، به او داروی اشتباه داده‌اند؛ طوری كه به جای داروی آنتی‌بیوتیك، داروی ضد تشنج و میگرن مصرف كرده بود!
اوایل كه پزشك نبودم فكر می‌كردم پزشكان به این دلیل كه سرشان خیلی شلوغ است، نسخه‌های پزشكی را بدخط می‌نویسند، اما حالا كه خودم پزشك هستم، با قاطعیت می‌گویم تنها دلیلی كه یك پزشك، نسخه‌هایش را بدخط می‌نویسد، كم‌توجهی و اهمیت ندادن به نسخه‌نویسی صحیح است
دو دارو با نام‌های «اریترومایسن» و «ارگوتامین سی» وقتی با حروف لاتین نوشته می‌شوند، بسیار شبیه به هم خوانده می‌شود، اما گاه برخی از پزشكان، حروف پایانی این دو دارو را با یك خط صاف می‌نویسند و به همین دلیل آن‌طور كه بینش می‌گوید این بیمار به همین دلیل ساده، دچار حالت تهوع و عوارض شدید دارو شده بود.
فارسی‌نویسی، دردسر جدید
سال گذشته بود كه زمزمه‌هایی در وزارت بهداشت، مبنی بر فارسی‌نویسی نسخه‌های پزشكی در محافل درمانی كشور پیچید، گرچه بسیاری از پزشكان ضمن مخالفت با فارسی‌نویسی داروها، این كار را اقدامی غیرحرفه‌ای دانستند، اما برخی از كارشناسان حوزه بهداشت بر این باورند كه فارسی‌نویسی نام داروها می‌تواند دست‌كم تبعات نسخه‌های بد خط پزشكی را كاهش دهد.
بینش در این باره می‌گوید: خیلی از پزشكان با فارسی نوشتن نسخه‌ها مخالفت می‌كنند، زیرا این اقدام را در تقابل با وجهه حرفه پزشكی قلمداد می‌كنند، اما من معتقدم فارسی‌نویسی داروها می‌تواند تا حد بالایی مشكلات بدخطی پزشكان را رفع كند.
نام اصلی بسیاری از داروها ریشه لاتین دارد و به همین علت پزشكان می‌توانند از روش تركیبی یعنی فارسی و انگلیسی در كنار هم برای توضیح درباره دارو و شیوه مصرف آن استفاده كنند
به گفته او واقعیت این است كه نام اصلی بسیاری از داروهای موجود در كشور، ریشه لاتین دارد، اما ما می‌توانیم برای كاهش عوارض نسخه‌های بدخط، از روش تركیبی استفاده كنیم؛ یعنی علاوه بر این كه عنوان انگلیسی داروها را در نسخه بیمار می‌نویسیم، نام فارسی داروها را هم در كنار نام لاتین دارو ذكر كنیم.
نسخه‌پیچ‌ها هم مقصرند
علاوه بر پزشكان، گاهی نسخه‌پیچ‌های داروخانه‌ها یا منشی‌های پزشكان نیز در بروز این‌گونه خطاهای پزشكی مقصرند.
بینش ضمن اشاره به این مشكل، می‌گوید: متاسفانه بعضی از پزشكان یا مسئولان داروخانه‌ها، از اقوام یا دوستان خود برای نوشتن نسخه‌ها یا نسخه‌پیچی در داروخانه استفاده می‌كنند كه این موضوع نیز تبعات منفی نسخه‌های پزشكی را افزایش داده است.
البته اگر نسخه‌پیچ‌ها از تجربه لازم برای این كار برخوردار باشند، معمولا مشكلی پیش نمی‌آید، اما مشكل اینجاست كه بعضی از منشی‌ها یا نسخه‌پیچ‌ها، تجربه و تخصص لازم برای این كار را ندارند و صرفا به دلیل رابطه دوستی یا خویشاوندی با پزشك یا مسئول داروخانه، به نسخه‌پیچی مشغول شده‌اند.
پزشكی كه بچه بازی نیست
در همه شهرهای ایران، پزشكان بدخط وجود دارند و حتی شاید بتوانیم بگوییم معمولا تعداد پزشكان بدخط در یك شهر، از پزشكان خوش خط آن شهر بیشتر است.
برای پیدا كردن یك پزشك بدخط در پایتخت با یك مشكل جالب روبه‌رو بودیم و سختی كار ما این بود كه هیچ پزشكی قبول نداشت خط نوشتاری‌اش در نسخه‌های پزشكی ناخواناست.
نام اصلی بسیاری از داروها ریشه لاتین دارد و به همین علت پزشكان می‌توانند از روش تركیبی یعنی فارسی و انگلیسی در كنار هم برای توضیح درباره دارو و شیوه مصرف آن استفاده كنند
در پرس و جو برای پیدا كردن یك پزشك بدخط، به یك مركز درمانی در صادقیه رسیدیم كه پزشك شیفت عصر این كلینیك درمانی، نسخه‌های پزشكی را به طرز بسیار ناخوانایی می‌نوشت.
این پزشك كه به شرط عنوان نشدن نامش، حاضر به گفت‌وگو با ما می‌شود، درباره بدخطی نسخه‌هایش می‌گوید: پزشكی كه بچه‌بازی نیست! من این نسخه‌ها را برای اهل فنش می‌نویسم و دلیلی هم ندارد كه هر كسی از این نسخه‌ها سردربیاورد.
او در پاسخ به این كه چرا حتی بعضی از پزشكان هم نمی‌توانند دست خط همكارشان را بخوانند، اظهار می‌كند: فكر می‌كنم اگر پزشك یا نسخه‌پیچ از تجربه لازم برخوردار باشد، چنین مشكلی پیش نمی‌آید، اما در نظر داشته باشید بعضی از همكاران ما می‌خواهند همكار دیگری را تخریب كنند و چون سوژه‌ای برای این كار پیدا نمی‌كنند، از بدخطی همكارشان ایراد می‌گیرند.
این پزشك با بیان این كه خیلی سخت است بخواهیم عادت همیشگی‌مان در نوشتن نسخه‌ها را فراموش كنیم، عنوان می‌كند: اتفاقا من هم بدم نمی‌آید كه یك نسخه خوش خط در اختیار بیمارم قرار دهم، اما واقعا ما دیگر سال‌هاست با این سیستم نوشتن عادت كرده‌ایم و خیلی سخت است كه بخواهیم خوش خطی را جایگزین سیستم‌های قدیمی كنیم.
... و اما راه‌حل
شاید بیراه نباشد اگر بگوییم مشكل بدخطی نسخه‌های پزشكی، سابقه‌ای دیرینه دارد و چندین دهه است كه بیماران را با خطای جدی مواجه كرده است.
بینش درباره راه‌حل رفع این مشكل، عنوان می‌كند: به نظرم تنها راه‌حل قطعی كه می‌تواند این مشكل را ریشه‌كن كند، حضور مجدد بیماران در مطب است؛ یعنی وقتی بیمار دارویش را از داروخانه دریافت كرد، باید باز هم نزد پزشك معالجش برود و داروهایش را به پزشك نشان دهد و تنها در این صورت است كه پزشك می‌تواند نوع داروها را با نسخه اصلی مقایسه كند.
او می‌افزاید: البته بعضی از بیماران رغبتی به مراجعه دوباره به پزشك ندارند، مثلا شما كه الان چهار طبقه ساختمان ما را بدون آسانسور بالا آمده‌اید، شاید اگر بیمار باشید، دیگر به خودتان زحمت ندهید برای مطابقت داروها با نسخه اصلی، همین مسیر را دوباره بالا بیایید.
با این حال كمتر بیماری حاضر می‌شود بار دیگر به پزشك مراجعه كند تا او نسخه ناخوانایش را دوباره‌نویسی كند و شمار بیمارانی كه جرات می‌كنند وقتی پزشك نسخه می‌نویسد از او بخواهد خواناتر بنویسد نیز بسیار اندك است و شاید بهتر باشد وزارت بهداشت به فكر راه چاره‌ای جدید برای این مشكل باشد. برای مثال پزشكان بدخط را وادار كند نسخه را تایپ كنند یا برای نوشتن نسخه نهایی از منشی كمك بگیرند.
منبع : جام جم- امین جلالوند
