کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12

این نوع کم‌خونی در نتیجه‌ی کمبود ویتامین B12 به وجود می‌آید. وجود ویتامین B12 برای ساخت گلبول‌های قرمز لازم و ضروری است.

توجه داشته باشید که این نوع کم‌خونی به این زودی‌ها خودش را نشان نمی‌دهد یعنی ممکن است فرد ماه‌ها و سال‌ها کمبود ویتامین B12 داشته باشد اما متوجه کم‌خونی نشود.

افراد سالمند بیشتر در معرض این کم‌خونی قرار می‌گیرند. در واقع حدود 12 درصد این افراد دچار کمبود ویتامین B12 هستند. در این مقاله می‌خواهیم شما را با دلایل، علائم این کمبود و همچنین راه های پیشگیری از آن آشنا کنیم. ویتامین B12 با مصرف مواد غذایی حیوانی مانند گوشت، تخم مرغ، ماهی و غذاهای دریایی تأمین می‌شود.

بعضی از افراد از طریق تغذیه حتی بیش از احتیاج روزانه‌شان نیز ویتامین B12 دریافت می‌کنند. میزان اضافی این ویتامین در کبدشان ذخیره می‌شود. توجه داشته باشید که ابتلا به کم‌خونی به واسطه‌ی کمبود ویتامین B12 امکان دارد اما خیلی رایج نیست. بیشتر موارد مشکل کم‌خونی در نتیجه‌ی وجود مشکلی در جذب این ویتامین به وجود می‌آید.

عوامل به وجود آورنده‌ی کمبود ویتامین B12

* ناتوانی بدن در جذب ویتامین B12 موجود در مواد غذایی: این یکی از شایع‌ترین عوامل ابتلا به کمبود ویتامین B12 می‌باشد.

* کمبود فاکتور داخلی یا انترنسک: فاکتور داخلی یا انترنسک مولکولی است که از طریق معده ترشح و باعث جذب ویتامین B12 می‌شود. در واقع این فاکتور با ویتامین B12 غذا ترکیب شده و آن را به صورت قابل جذب برای روده در می‌آورد. اگر کم‌خونی به واسطه‌ی کمبود فاکتور انترنسک به وجود بیاید به آن آنمی (کم‌خونی) کشنده یا pernicious anemia می‌گویند.

کم اشتهایی، حالت تهوع و مشکلاتی مانند اسهال یا یبوست نیز از عوامل دیگر کم‌خونی محسوب می‌شوند. قرمز و خشک شدن زبان و در مواد جدی‌تر، کرخی

و گزگز دست و پا، بد خلقی، فراموشی و حالت جنون نیز از علائم وجود کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 می‌باشد

* ضعف حالت اسیدی معده: در بین افراد مسن، 60 تا 70 درصد کمبود ویتامین B12 به کمبود حالت اسیدی معده مربوط می‌شود. هر چه سن بالاتر می‌رود، سلول‌های معده اسید کمتر و همچنین فاکتور انترنسک کمتری ترشح می‌کند. مصرف مداوم و طولانی مدت داروهای ضداسید یا داروهای کاهش قند خون و همچنین ابتلا به باکتری Helicobacter pylori نیز مشکل را چند برابر می‌کند.

* بیماری‌های خودایمنی: این بیماری‌های باعث می‌شود که فاکتور انترنسک نتواند با ویتامین B12 ترکیب شود.

* وجود بیماری‌های مزمن مربوط به روده: بیماری‌های روده به عنوان مثال زخم روده مانعِ عبور ویتامین B12 از غشای روده می‌شود. در این صورت معمولاً پزشک‌ها مکمل این ویتامین را تجویز می‌کنند.

* عمل جراحی معده یا روده: بیمارانی که مجبور به عمل معده یا روده هستند برای پیشگیری از کمبود این ویتامین باید مکمل B12 مصرف کنند.

علائم کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12

این کم‌خونی معمولاً علائم مشخصی ندارد. می‌توان به علائمی مثل خستگی، رنگ پریدگی و در برخی موارد زرد شدن رنگ چهره، سرگیجه، تپش قلب و نفس نفس زدن زیاد اشاره کرد.

کم اشتهایی، حالت تهوع و مشکلاتی مانند اسهال یا یبوست نیز از عوامل دیگر کم‌خونی محسوب می‌شوند. قرمز و خشک شدن زبان و در مواد جدی‌تر، کرخی و گزگز دست و پا، بد خلقی، فراموشی و حالت جنون نیز از علائم وجود کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 می‌باشد.

چه افرادی در معرض خطرند؟

مردان و زنان 65 سال و به بالا، بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.

افرادی که در دستگاه گوارشی‌شان عفونت انگلی دارند نیز به این کمبود مبتلا می‌شوند.

افرادی که گوشت خوک خام یا ماهی خام آب‌های سرد (یا کمتر پخته شده) می‌خورند نیز در معرض ابتلا به کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 قرار می‌گیرند.

راه های پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12

متأسفانه کمبود ویتامین B12 در بین افراد مسن امر شایعی است. افرادی که به بیماری‌های خود ایمنی دچارند باید هر سال بیش از یک‌بار آزمایش خون بدهند تا میزان ویتامین B12 آن‌ها مشخص شود. برای پیشگیری از این کمبود باید به میزان کافی مواد غذایی حاوی ویتامین B12 مصرف کنید.

گیاه‌خواران برای پیشگیری از کمبود این ویتامین می‌توانند با مصرف مخمر آب جو غنی شده با ویتامین B12، نوشیدنی سویای غنی شده و نوشیدنی برنج غنی شده میل کنند.

بهترین منابع ویتامین B12

* دل و جگر گوساله، گاو، مرغ، قلوه، مغز

* گوشت قرمز، گوشت مرغ، ماهی و غذاهای دریایی

* تخم مرغ و محصولات لبنی

گیاه‌خواران برای پیشگیری از کمبود این ویتامین می‌توانند با مصرف مخمر آب جو

غنی شده با ویتامین B12، نوشیدنی سویای غنی شده و نوشیدنی برنج غنی شده میل کنند

اگر کمبود ویتامین B12 ربطی به مواد غذایی نداشته باشد از طریق تزریق ویتامین B12 قابل جبران است. در برخی موارد مصرف کردن ویتامین B12 به صورت مکمل کافی است تا میزان این ویتامین در خون نرمال شود. اگر دوره‌ی درمان به طور کامل پیگیری شود وضعیت بیماری هر روز بهتر می‌شود.

در صورتی که رژیم غذایی یا کمبود حالت اسیدی معده باعث کمبود ویتامین B12 ‌شود مصرف مکمل ویتامین B12 مشکل را برطرف می‌کند.

در مواد حادتر این مشکل با تزریق خون قابل حل است.

فاطمه مهدی پور

بخش تغذیه و آشپزی تبیان