پارك موزه‌ای برای نمایش زیبایی‌های زمین

در كنار انواع و اقسام موزه‌های علمی، فرهنگی و هنری، نوع متفاوتی از موزه یعنی پارك موزه قرار دارد كه پارك موزه‌های علوم زمین به عنوان محلی برای نمایش میراث به جاى مانده از فعالیت‌هاى طبیعى و بشرى كره زمین ازجمله آنهاست.

احداث اولین پارك موزه علوم زمین كشور در استان خراسان رضوی بهانه‌ای شد تا سراغ دكتر جعفر طاهری مشاور سازمان زمین‌شناسی كشور و مجری فنی پروژه پارك موزه علوم زمین برویم.

به گفته طاهری، حفظ مستندات علمی و پژوهشی در حوزه علوم زمین از مهم‌ترین اهداف تاسیس این پارك موزه بوده است و از آنجا كه هر موزه یك اثر هنری و هدیه‌ای به آیندگان است باید به مراحل مختلف راه‌اندازی آن توجه ویژه‌ای كرد.

به طور كلی پارك موزه یعنی چه؟ چنین ساختاری در حوزه پارك‌ها قرار می‌گیرد یا موزه‌ها؟

به تعبیر ما پارك موزه جایی برای ارائه و نمایش مجموعه‌ای از جاذبه‌های علوم زمین است كه بخشی از آن در فضای مسقف قابل ارائه است و بخشی به سبب ابعاد و بزرگی و ضرورت ایجاد فضایی نزدیك به طبیعت، باید در یك فضای مفرح نمایش داده شود. تركیبی از فضای سبز، آب‌‌نما و نورپردازی در یك چیدمان منطقی، از ویژگی‌های اجتناب‌ناپذیر چنین مجموعه‌هایی است. در پاسخ به سوال دوم هم باید گفت از آنجا كه شالوده اصلی این طرح مبانی علمی مطرح در علوم زمین است این مجموعه در حوزه موزه‌های تخصصی قرار می‌گیرد.

چه تفاوت عمده‌ای میان پارك موزه‌ها با آنچه تاكنون در كشور داشته‌ایم وجود دارد؟

تفاوت عمده‌ای كه در این پارك موزه هدفگذاری شده این است كه مفاهیم مطرح در علوم زمین به زبان ساده و در قالب سه پارك تخصصی و فضای ساختمان اصلی موزه ارائه شود، به گونه‌ای كه یك فرد ناآشنا با زمین‌شناسی پس از بازدید، آشنایی مطلوبی از این علم و تا حدودی كاربری آن پیدا كند.

به این ترتیب پارك موزه علوم زمین چه فرقی با موزه‌های زمین‌شناسی دارد؟

موزه‌های زمین‌شناسی كه در ایران وجود دارد نظیر آنچه در حال حاضر در سازمان زمین‌شناسی كشور ارائه می‌شود، فضایی است مسقف كه تنها برای نمایش سنگ‌ها و كانی‌ها اختصاص داده شده، اماپارك موزه، چیدمانی از پدیده‌های مختلف علوم زمین است كه تنها بخشی از آن در فضای مسقف و بخش عمده‌ای در فضای باز ارائه خواهد شد. به این ترتیب چیدمانی از جاذبه‌های علوم زمین در یك فضای پارك‌مانند به نمایش درمی‌آید كه هر دو ویژگی را در بر دارد: در فضاسازی محوطه، به پارك نزدیك می‌شود و در انتخاب پدیده‌ها، به علوم زمین.

آیا نمونه‌ای از چنین پارك موزه‌هایی در دنیا وجود دارد؟

شاید به این شكل موزه‌ای در سایر كشورها نباشد و بیشتر برگرفته از ویژگی‌های كشور خودمان و اقتضائات منطقه‌ای باشد، اما تا حدودی شاید با موزه تاریخ طبیعی MTA در تركیه یا تا حدودی موزه تاریخ طبیعی مسكو (اما نه در آن وسعت) قابل مقایسه باشد.

ضرورت تاسیس چنین پارك موزه‌هایی از چه زمان و چرا مطرح شده است؟

در ایجاد چنین پارك موزه‌ای اهداف متعددی ارائه شده است كه ازجمله آنها می‌توان به حفظ مستندات علمی كشور، تلاش برای گردآوری سیستماتیك نمونه‌های ایران‌زمین، ایجاد فرصت‌هایی برای اوقات فراغت جوانان و خانواده‌ها، توسعه گردشگری علمی و رونق بخش‌های جدیدی از علوم زمین با هدف اشتغالزایی و رونق اقتصادی اشاره كرد.

پارك موزه‌ها در ارتقای سطح دانش عمومی جامعه در علم زمین‌شناسی چه تاثیری می‌تواند داشته باشد؟

نقش موزه‌ها در ارتقای علمی و فرهنگی كشور بسیار بالاست و این موزه به امید خدا تلاش می‌كند مفاهیم علمی را به زبانی ساده در اختیار بازدیدكنندگان قرار دهد. البته نقش رسانه‌های مكتوب و صدا و سیما در فرهنگسازی و جلب توجه مردم به موزه‌ها بسیار مهم است.

چرا تصمیم گرفته شد اولین پارك موزه علوم زمین در خراسان ساخته شود؟

جایگاه مشهد به عنوان مهم‌ترین كانون زیارتی و سیاحتی كشور با افزون بر 20 میلیون زائر و مسافر در سال، كادر متخصص موجود در ایده‌پردازی و بالندگی طرح و حمایت مسوولان این توفیق را سبب‌ساز بوده است.

اولین بار ایده ساخت این پارك موزه چه زمانی مطرح شدوچه موقع آماده افتتاح می‌شود؟

ایده اولیه موزه علوم زمین گرچه به سال‌های 81 و 82 برمی‌گردد، اما اقدام عملی و رسمی در تحقق این ایده به مصوبه هیات محترم وزیران در سال 87 و مصوبه دور دوم سفرهای استانی برمی‌گردد. در حال حاضر این پروژه در بخش ساختمانی بیش از 90 درصد و در بخش محوطه حدود 30 درصد پیشرفت فیزیكی داشته كه در صورت تخصیص بموقع اعتبارات در دهه فجر قابل افتتاح خواهد بود. اكنون این پروژه مهم نیازمند دستور عاجل مسئولان استان و مقامات عالی در سطح ملی است و مایه تاسف خواهد بود كه این پروژه كه در نوع خود در سطح كشور بی‌نظیر و در منطقه كم‌نظیر است و می‌تواند در این عرصه الگوآفرین باشد با تاخیر مواجه شود. البته مسئولان محترم قول همه گونه مساعدت را داده‌اند، اما بیم آن می‌رود كه در فرآیند پیچیدگی‌های اداری كاستی‌هایی پیش آید.

این پارك موزه از چه بخش‌ها و تشكیلاتی تشكیل خواهد شد؟

برابر برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده این پروژه در بخش محوطه شامل سه پارك تخصصی: فیزیك زمین، پارك زمین‌شناسی و پارك اكتشاف و معدنكاری است، ولی در بخش مسقف شامل بخش‌های سنگ كانی و فسیل به همراه معرفی جاذبه‌های زمین‌شناسی ایران خواهد بود.

از نقطه نظر ساختار نیروی انسانی این موزه از دو سطح مشخص نیروی كارشناسی با رسالت‌های تعریف شده برخوردار خواهد بود. نخست كادر علمی و كارشناسان موزه هستند كه مسئولیت تحقیق، پژوهش و تهیه مستندات علمی را به عهده خواهند داشت و بخش دوم نیز گرچه باید از متخصصان علوم زمین و رشته‌های وابسته به مدیریت موزه باشند، اما مسئولیت راهبری و اداره موزه را بر عهده خواهند داشت.

بدیهی است به مرور زمان تكوین و تكامل موزه مسیر خود را طی خواهد كرد، اما نكته مهم این است كه به دلیل حفظ جایگاه علمی به هیچ روی نباید از ارتباط تنگاتنگ با سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدنی كشور كه یك ارگان تحقیقاتی، عملیاتی و چابك در حوزه علوم زمین است، جدا شود كه در آن صورت مرگ آن حتمی خواهد بود.

چه موضوعات شاخص و متفاوتی قرار است در پارك موزه شما در معرض دید عموم قرار گیرد؟

همان گونه كه اشاره شد در این پروژه سه پارك تخصصی پیش‌‌بینی شده است كه در زمان مقرر در معرض بازدید و مشاهده علاقه‌مندان خواهد بود، برای مثال تونل معدنی كه تداعی‌كننده معدن و فضای معدنی است ازجمله ویژگی‌های این موزه است. علاوه بر آن آموزش‌های سمعی و بصری، همایش‌های تخصصی و كارگاه‌های آموزشی نیز در دستور كار پارك موزه خواهد بود.

ایران ظرفیت تاسیس چند پارك موزه را دارد و آیا برای راه‌اندازی پارك موزه‌های دیگر هم تصمیماتی گرفته شده است؟

كشور ظرفیت ایجاد پارك موزه‌های متعددی را دارد كه تابعی از توان كارشناسی، مزیت‌های نسبی منطقه‌ای (گردشگران، كانون‌های جمعیتی، نیروی كارشناسی كارآمد جهت مدیریت و راهبری و...) و از همه مهم‌تر توجه مسئولان به عنوان یك محور توسعه است. ما برای تثبیت و نهادینه شدن تجربیات موجود تصمیماتی داریم كه پیگیری آنها از هم‌اكنون در دستور كار قرار گرفته است.

چنانچه موزه بتواند جایگاهی از سطح علمی پیدا كند كه مورد استناد پژوهشگران قرار گیرد در آن صورت نقش بسزایی در جذب گردشگران خارجی بویژه دانش‌پژوهان خواهد داشت و اعتبار علمی برای كشور ایجاد خواهد كرد.

آیا برای تاسیس این پارك موزه از الگوهای خارجی هم استفاده شده یا تمام كار و فكر ایرانی و بومی بوده است؟

گرچه تجربیات بازدید از موزه‌های مختلف در ایجاد انگیزه و پیگیری طرح نقش‌آفرین بوده است، اما هدایت كار از آغاز تا مراحل پایانی به عهده تیم كارشناسی و گروه كاری مستقر در مدیریت زمین‌شناسی و اكتشافات معدنی منطقه شمال شرق بوده است و در بخش‌های سازه‌ای از مشاوران و پیمانكاران كارآمد حسب مورد استفاده شده است.

منبع: جام جم آنلاین