پیشینه‌ی روزنامه در ایران

اولین آشنایی ایران با روزنامه به معنای جدید و امروزی اش به زمان صفویه و عصر شاه عباس بر می گردد که بر اثر برقراری روابط سیاسی و تجاری فعال با کشورهای اروپایی، روزنامه های اروپایی به ایران وارد شدند؛ البته این روزنامه ها به تعداد بسیار کم به ایران وارد شده و در اختیار گروه اندکی از صاحب نظران و بزرگان قرار می گرفت.

در دوران محمد شاه قاجار، در تاریخ 25 محرم 1253ق، میرزا صالح شیرازی، از نخستین  دانش آموختگان ایرانی در اروپا، اولین روزنامه به معنای جدید را، برای آگاه کردن مردم از آخرین اخبار سیاسی و اقتصادی و فرهنگی مملکت و کشورهای خارجی، با نام «کاغذ اخبار» منتشر کرد. این روزنامه به صورت ماهیانه منتشر می شده است و تا سه سال یعنی تا سال 1256ق در تهران منتشر می شد.

علی رغم این که اولین روزنامه ای که به زبان فارسی در ایران چاپ شد، "کاغذ اخبار" بود اما نقطه عطف روزنامه نگاری ایران انتشار "وقایع اتفاقیه" است. در 5 ربیع الثانی این سال، در سومین سال سلطنت ناصر الدین شاه، به همت میرزا تقی خان امیرکبیرو ادامه اصلاحات مورد نظر وی، اولین شماره روزنامه وقایع اتفاقیه در ایران به چاپ رسید.

نقطه عطف روزنامه نگاری ایران انتشار "وقایع اتفاقیه" است

روزنامه وقایع الاتفاقیه به همت امیرکبیر تاسیس شد و به مدت ده سال به صورت هفتگی منتشر می شد , البته این روزنامه از شماره دوم به بعد نام گرفت و بعدها با نام دولت علٌیه ایران منتشر شد بعدها روزنامه دیگری با تاسیس ادارات مطبوعات دولتی به روزنامه ها اضافه شد که به زبانهای فارسی , عربی و فرانسه منتشر می شد با نام ((علمیه دولت علیه ایران.)).تعداد صفحات این روزنامه بین دو تا 12 بود؛ اما معمولا در 4 صفحه طبع می شد.

مدیر روزنامه وقایع اتفاقیه، حاج میرزا جبار تذکره چی و سردبیر آن ادوارد برجیس انگلیسی معروف به برجیس صاحب بود.  میرزا جبار مدتی کارپرداز ایران در بغداد بود. برجیس صاحب، در زمان عباس میرزا به استخدام دولت ایران در آمده بود و  در تبریز صاحب چاپخانه ای بود. پس از عباس میرزا در تهران به تجارت مشغول شد. امیر کبیر او را با عنوان« مترجم دیوان»  برای ترجمه متون انگلیسی به وزارت خارجه دعوت کرد. برجیس صاحب مسئولیت سردبیری و ترجمه متون جالب انگلیسی مجلات خارجی را برای روزنامه وقایع اتفاقیه بر عهده داشت.

وقایع اتفاقیه تا شماره 16 جمعه ها و از آن پس پنجشنبه ها، منتشر می شد. 471 شماره آن با همین نام « وقایع اتفاقیه» چاپ می شد، شماره 471 بدون نام و از شماره 472، با نام دولت علیه ایران کار خود را ادامه داد.  41 شماره روزنامه در زمان صدارت امیر کبیر به زیور طبع آراسته شد ولی شماره 42 حکم عزل امیر کبیر و انتصاب میرزا آقا خان نوری به صدرات را در بر داشت.

وقایع اتفاقیه به قیمت ده شاهی فروخته می شد، و اشتراک سالانه آن 24 قران بود. به فرمان شاه، هر یک از دولتمردانی که در آمد ماهیانه وی به 200 تومان می رسید، موظف بود، 24 قران را بپردازد و مشترک شود.

پس از روزنامه ی وقایع اتفاقیه روزنامه ایران , روزنامه شرف , روزنامه فرهنگ , روزنامه مریخ و... پا به عرصه گذاشتند که همگی در زمان ناصرالدین شاه و مظفر الدین شاه قاجار منتشر می شدند.

تمام روزنامه های این دوره به طریقه سنگی و با خط نستعلیق , گاه داخل کادر قرار می گرفت و گاه بین دو ستون فاصله گذاری می شد و گاه نه.

رضاشاه آزادی مطبوعات را کاملا از بین برد , ولی بعد از او آغاز سیاست جدیدی در مطبوعات رخ داد. این روزنامه ها کاملا انتقادی شدند و حتی بعضی اوقات رو به مخالفت بودند.

در این زمان سفارتخانه های انگلیس , شوروی  و آلمان خواهان سانسور در مطالب شدند , گذشته از آن اعضای سلطنت نیز به این مسئله اعتراض داشتند.

بیش از دویست روزنامه در این زمان وجود داشت. خراسان , عصر جدید , ایران , آیین اسلام , مشروطه و.. در پهلوی اول و اطلاعات , آزادگان , کیهان , نسیم شمال , کارگران و... در پهلوی دوم بودند.