یک رفیق ،یک همدم ،یک سرنوشت

انسان ذاتا موجودی اجتماعی است و به روابط با دیگران نیاز دارد. دوست و هم صحبت داشتن یکی از راه های مناسب برای پاسخ به این نیاز است اما مسئله اینجاست که انتخاب دوستان یکدل و صمیمی کار چندان آسانی نیست. در واقع باید به ویژگی های دوست خوب و اثرات آن برخود آگاه باشیم پیامبر رحمت فرمودند: سعادتمند ترین مردم کسی است که با مردمان بزرگوار همنشینی داشته باشد.(عین الحیوة صفحه٤٣٣)

ویژگی های دوست خوب

با توجه به تأثیرات قطعی و غیر قابل انکار دوست در شخصیت انسان بخصوص در ایام جوانی می توان گفت که انتخاب دوست در حقیقت انتخاب یک راه یک شخصیت و یک آینده است .از جمله ویژگی های دیگر دوست خوب می توان به موارد ذیل اشاره کرد.

* ظاهر و باطنش نسبت به انسان یکسان باشد.

* زیبایی و آبروی دوست را جمال خود ببیند و زشتی دوست را زشتی خود بداند.

* دست یافتن به مال یا رسیدن به مقام روش دوستانه او را نسبت به دوست تغییر ندهد.

*در زمینه ی رفاقت، از آنچه در اختیار دارد مضایقه نکند.

* دوستش را در مواقع مصائب و ناراحتی ترک نکند.

* .....

نکته ی قابل تأمل این است که تمام صفات مذکور به ندرت در مردم یافت می شود لذا چنانچه برخی از ویژگی های مذکوردر شخص مورد نظر برای دوستی یافت شود می تواند برای انسان کفایت کند و البته از آن طرف خودمان نیز متقابلا باید کفایت های لازم را برای دوستی دیگران فراهم کنیم.

شیوه ی حفظ دوست

در روایات اسلامی آمده است که: ناتوان ترین مردم کسی است که نتواند برای خود دوستی پیدا کند و از او ناتوان تر کسی است که دوست هایش را نتواند حفظ کند.

لقمان حکیم در سفارش به فرزند خود می گوید: "پسر جان! در همنشینی بامردم برخلاف رویه ی آنان رفتار نکن چیزی که طاقت ندارند برآنها تحمیل نکن چرا که دراین صورت رفیقی که باید یارو یاور تو باشد از تو کناره می گیرد و در میان جامعه تنها می مانی نه رفیق همدمی داری و نه برادر مدد کاری چون تنها شدی بی پناه و ذلیل می شوی. در برابر کسی که پوزش پذیر نیست عذر نیاور در کارها از آن که دوست ندارد مزد بگیرد کمک نخواه چون آنکه مزد می گیرد کار تو را چون کار خویش با جدیت انجام می دهد. آن مزد برای او سود دنیاست و برای تو ذخیره آخرت. یاران و برادرانی که از آنها کمک می خواهی باید اهل محبت باشند، به قدر کفاف خود داشته باشند، آبرومند و عفیف باشند، در حضور شکرگزار و در غیاب به یاد تو باشند. پسرم! زود رنج و بداخلاق و بی صبر نباش که با این صفات هیچ رفیقی برایت نمی ماند. خود را به صبر و تأنی در کارها وادار."

سعدی نیز در ضرورت حفظ دوستان می گوید: "دوستی را که به عمری فراچنگ آرند، نشاید که به یکدم بیازارند."

سنگی به چند سال شود لعل پاره ای                          زنهار تا به یک نفسش نشکنی به سنگ

آثار تربیتی دوستی با نیکان

آثار دوستی با دیگران – چه نیک و چه بد – از نظر ظاهری و باطنی فراوان است و چه بسا برخی آثار آن پس از سالها خودش را نشان دهد! با اینحال به برخی از مهمترین آثار آن اشاره ای خواهیم داشت:

- دوستی با خوبان آدمی را در شمار آنان قرار می دهد

- دامنه ی تجربیات انسان در پرتو دوستی ها وسیعتر و عمیقتر خواهد شد.

- دوستی با نیکان، انسان را در فن زندگی، متجر و کارآمد می کند.

- مصاحب نیکو، انسان را در غلبه برتنهایی کسل کننده یاری می دهد.

- داشتن دوستان خوب، احساس مثبت دیگران را به انسان به دنبال خواهد داشت و منجر به داوری نیکو درباره انسان می شود.

- اعتماد و اطمینان دیگران متوجه انسان می شود.

- نوع دوستان هر کسی تاحدی نشانگر شخصیت اوست لذا انتخاب دوستان خوب، اعتبار انسان را بالا می برد.

- فرصتی مناسب برای آموختن از دوستان خوب.

- انسان در معاشرت با دوست خوب از انجام گناه و زشتی، حیا می کند و همین شرم و حیا او را از بدی دور کرده و به خوبی و نیکی نزدیک می سازد.

امام سجاد (ع) می فرمایند: همنشینی با صالحان، دعوت کننده به سوی صلاح است. (بحار الانوار، ج 1، ص 141.)

آثار منفی دوست بد

همان طور که دوست خوب اثرات خوب دارد، دوست بد نیز اثرات بد خود را خواهد داشت هیچکس نمی تواند ادعا کند که از تأثیر همنشین بد، مصون است. ممکن است امروز اثرش را نبینید ولی مطمئن باشید دیر یا زود، دوستی بد اثر خود را برروح و روان و شخصیت انسان خواهد گذاشت.

منشین با بدان که صحبت بد                                  گرچه پاکی، تو را پلید کند

آفتاب بدین بزرگی را                                          پاره ای ابر، ناپدید کند!

حضرت علی(ع) می فرمایند: "سزاوار نیست که انسان مسلمان با فاسق دوستی کند. زیرا او عمل بدخود را زینت می دهد و دوست دارد که او نیز مثل خودش باشد. او را برکار دنیا و آخرش یاری نمی کند و رفت و آمد با او ضرر و عیب است." (نهج البلاغه - حکمت ٩)

تأثیر منفی دوست بد تا به آن حد است که قرآن کریم صراحتا اشاره می کند که: "و روزیکه ستمکار، دستانش را می گزد و می گوید کاش با راهنمایی رسول راهی را انتخاب کرده بودم. ای وای برمن! کاش فلانی را دوست خود نمی گرفتم! (سوره فرقان /29و30)

انسان نیازمند به دوستی با دیگران است. در روایات اسلامی نیز فراوان به دوست یابی و همنشینی با نیکان سفارش شده است مثلا رسول اکرم (ص) فرمودند: "کسی که خداوند خیری را برایش بخواهد، دوستی شایسته به او عطا می کند که اگر فراموش شد به یادش می آورد و اگر به یادش آورد، یاری اش می کند."پس در این روزهای جوانی مراقب باشید چه کسی را همنشین خود انتخاب می کنید.

فاطمه السادات رادفر

بخش خانواده ایرانی تبیان

---

منابع:

1-قرآن کریم

2-نهج البلاغه

3-نهج الفصاحه

4-اسلام و تعلیم و تربیت – حجتی

5- سجاده پرواز – نوری

6-تربیت اسلامی با تأکید بردیدگاه های امام خمینی – شرفی

7- کلیات سعیدی

8- نصایح – مشکینی