مدل محبوب برای تحقیقات ژنتیکی و جنین شناسی؛ گورخر ماهی

قسمت دوم؛ ویژگی های گورخرماهی

مزایا و معایب استفاده از گورخرماهی در تحقیقات

از مزایای استفاده از این جانور در آزمایشگاه ها می توان به این موارد اشاره کرد:

·تعداد بالایی از آنها را می توان در تانک های کوچک نگهداری کرد.

·در حجم بالایی تخم ریزی می کنند که قابل جمع آوری اند

·تخم ها شفاف اند و به راحتی می توان آنها را مشاهده و دستکاری کرد

·سرعت تکوین آنها بالا است

·فاصله نسل ها (از تخم تا جانور بالغ) کوتاه است

·مهردار اند

·از نظر هزینه، گورخرماهی و هزینه های نگهداری آن ارزانتر از موش است.

اما به کارگیری از آنها معایبی نیز می تواند داشته باشد که از آن جمله نیاز به سیستم آبی برای نگهداری آنهاست. به علاوه آنها پستاندار نیستند و در درخت فیلوژنیک به اندازه موش به لحاظ خویشاوندی به انسان نزدیک نیستند. در موش امکان ایجاد جهش هدف دار وجود دارد، برای مثال شما می توانید یک ژن را در صورت داشتن توالیش غیر فعال (knock out) کنید و اثر آن را مطالعه کنیم. اما در گورخرماهی ما جهش های تصادفی ایجاد می کنیم و اثرات آن را جستجو می کنیم. سپس به دنبال توالی می گردیم که مسئول این نقص است.

البته، در حال حاضر چندین آزمایشگاه بزرگ در ایالات متحده برنامه های پرورش گورخر ماهی برای knock out کردن و یافتن جهش یافته های خود به خودی مورد نیاز خود را توسعه داده اند.

ویژگی های ظاهری گورخر ماهی

گورخر ماهی یک ماهی کوچک و مقاوم است، حدود یک تا 5/1 اینچ طول دارد. واریته های وحشی استاندارد رنگ روشن با نوارهای مشکی که به طور در طول بدن کشیده شده اند دارند.

نرها باریک و اژدر – شکل اند، معمولاً در سطح بطنی آنها لکه های طلایی روی باله ی شکمی، باله های لگنی، و باله های سینه ای مشاهده می شود، البته این مورد همیشه مشاهده نمی شود به ویژه در واریته های باله بلند. نرها را می توان همچنین از رفتارشان شناسایی کرد آنها تمایل دارند هنگام صبح و پیش از تخم ریزی، ماده ها را دنبال کنند. ماده ها هنگام که پر از تخم اند چاق اند و معمولاً لکه های طلایی روی سطح شکمی خود ندارند (یا لکه های خیلی کوچک و اندکی دارند).

گورخرماهی نر

گورخر ماهی ماده

برخی از ماهی های بالغی ریشک ها یا آنتن های آویزانی در نزدیکی دهانشان دارند. این ریشک های جاروب – مانند اندام های سنسوری هستند که در هر دو جنس نر و ماده ممکن است یافت شوند. عملکرد این ریشک ها 1) حسگر شیمیایی و 2) تخریب رسوبات به منظور یافتن غذا است. ریشک ها اندام هایی متداول در ماهی هایی هستند که در انتهای آبراه هایی که به دلیل رسوبات زیاد، محل غذا به راحتی قابل دیدن نیست زیست می کنند. گربه ماهی بهترین مثال شناخته شده از گروه ها ماهی های ریشک دار است که در انتهای آبگیر های رودخانه ها که معمولاً گل آلود اند زندگی می کنند.

 واریته  Leopard Danio که به جای راه راه، لکه هایی در سطح بدن خود دارد. ریشک های اطراف دهان در این تصویر قابل مشاهده است.

واریته های مختلف گورخر ماهی وجود دارد برخی واریته ها باله های کشیده و بلند دارند برخی باله های کوتاه (نوع وحشی و اصلی)، همچنین واریته  های مختلف در انواع راه راه  (طبیعی)، خالدار، همچنین نوع آلبینو یا بی رنگ، صورتی و آبی وجود دارد. همه ی این تنوع های ژنتیکی، یک گونه هستند، و می توانند با یکدیگر جفت گیری کرده و زاده های بارور ایجاد کنند. شما می توانید با پرورش دو واریته ی مختلف با یکدیگر، صفات غالب را شناسایی کنید. برای مثلا صفت باله کشیده به باله کوتاه غالب است.

گورخر ماهی در فروشگاه های حیوانات خانگی به راحتی در سرتاسر دنیا یافت می شود. آنها را می توان به راحتی در گالن های 45 لیتری آکواریوم ( در هر گالن 25 ماهی) با درجه حرارت 28.5 درجه سانتیگراد نگهداری کرد. (در دمای بالاتر از 31 و پایین تر از 25، این ماهی احتمالاً تولید مثل نمی کند و تکوین آن غیرمعمول خواهد بود).

اگر 3/1 آب را هر روز با سیوفن کردن رسوبات زاید انتهای تانک جایگزین کنید، سیستم فیلترکننده تانک مجزا ضروری نخواهد بود. آب لوله کشی، یک روز یا بیشتر در تانک باز می ماند تا کلر آن خارج شود، خوب است که، برای سازگارساز بهتر شرایط، نمک دریای تجاری به آب دیونیزه یا مقطر افزوده شود. ماهی های بالغ باید 1 تا 2 بار در روز غذا داده شوند. و خوب است که پس از غذا دادن دوم تانک آنها با سیفون کردن تمیز  شود.

در قسمت های بعد روش های نگهداری و پرورش این ماهی برای کاربردهای آزمایشگاهی به تفصیل تشریح می شود.

سمانه سادات عنایتی

بخش دانش و زندگی تبیان

منابع:

THE ZEBRAFISH BOOK; A guide for the laboratory use of zebrafish Danio (Brachydanio) rerio. by Monte Westerfield, Institute of Neuroscience, University of Oregon. Mayden, Richard L et al (2007). Phylogenetic relationships of Danio within the order Cypriniformes: a framework for comparative and evolutionary studies of a model species. J. Exp. Zool. (Mol. Dev. Evol.) 308B (5): 642–654

"Zebrafish issue". Development

Leonard I. Zon. Zebrafish: A New Model for Human Disease. Genome Res. 1999 9: 99-100.

Kimmel et al. Stage of embryonic development of the zebrafish. Dev.Den. 1995.