تبیان، دستیار زندگی
در فرمان امیرمۆمنان على سلام الله علیه به محمد بن ابى بکر آن گاه که او را به حکومت مصر گماشت، آمده است : «با آنان [مردم مصر] فروتن ونرمخو وگشاده رو باش، و همگى را به یک چشم بنگر تا بزرگان به جانبدارى تو از خود طمع نورزند وضعفا از عدالت تو نومید نگردند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سیاست را از ابر مرد سیاست بیاموزیم


در فرمان امیرمۆمنان على سلام الله علیه به محمد بن ابى بکر آن گاه که او را به حکومت مصر گماشت، آمده است : «با آنان [مردم مصر] فروتن ونرمخو وگشاده رو باش، و همگى را به یک چشم بنگر تا بزرگان به جانبدارى تو از خود طمع نورزند وضعفا از عدالت تو نومید نگردند.


امام علی

نامه های امیرمۆمنان (علیه السلام) در کشورداری

نامه هاى امیرمۆمنان على بن ابى طالب سلام الله علیه به والیان و کارگزاران و کارمندانش بهترین آینه تمام نماى سیاست اسلام در نحوه اداره کشور و مردم است؛ زیرا، این نامه ها، به تنهایى، در بردارنده سیاست اسلامى در همه ابعاد و شۆون مختلف آن مى باشند.

براى آن که چهره عملى دیگرى از سیاست حکیمانه اسلام ارائه دهیم ...

براى آن که رهبران و سیاستمداران از رهبرى ها و سیاست هاى مادى که جز کشتار و ویرانى و تخریب چیزى براى بشر به ارمغان نمى آورند، درس بیاموزند...

و براى آن که معلوم شود رهایى و نجات در چه چیز و چگونه  و در دست چه کسى است...

در این جا به برخی از نامه هاى سیاسى امیرمۆمنان سلام الله علیه را مى آوریم و شرح و توضیح آنها را به توانایى و هوشمندى خواننده و مقدار استفاده او از این نامه ها در سطوح مختلف وا مى گذاریم.

خشونت والی ممنوع

امیرمۆمنان سلام الله علیه در نامه اش به یکى از کارگزارانش مى فرماید:

«امّا بعد، دهقانان [بزرگان وسران و ملاّکان] شَهرت از خشونت و سنگدلى و رفتار تحقیرآمیز و درشتخویى تو شکایت کرده اند، و من دقت کردم و دیدم که آنها چون مشرکند شایستگى آن را ندارند که به تو نزدیک باشند، و چون ذمّى اند سزاوار آن نیستند که مورد طرد و خشونت واقع شوند؛ پس، با آنان به نرمىِ آمیخته با اندکى درشتى رفتار کن، و راه میانه درشتى و مهربانى در پیش گیر، و آمیزه اى از نزدیک گردانى و دور سازى اتّخاذ کن. انشاء الله».(1)

امّا بعد، کارى از تو به من گزارش شده است که اگر براستى آن را انجام داده باشى بیگمان پروردگارت را به خشم آورده اى، وامامت را نافرمانى کرده اى، وامانت خود را تباه ساخته اى. به من گزارش شده است که تو زمین را برهنه کرده اى [و در اموال خیانت کرده واراضى را تباه کرده اى]، وهرچه زیر پایت بوده است گرفته اى، وآن چه در دست تو بوده است خورده اى. پس، حساب [دخل وخرج] خود را برایم بفرست، وبدان که حسابرسى خدا از حسابرسى مردم بزرگتر [و سخت تر] است

خیانت ممنوع

در نامه اى به زیاد بن ابیه، جانشین کارگزارش عبدالله بن عباس در بصره ـ عبدالله بن عباس کارگزار امیرمۆمنان سلام الله علیه در بصره، مناطق اهواز، فارس، کرمان و جاهاى دیگر بود ـ مى فرماید:

«به خدا سوگند مى خورم، سوگندى راست که اگر بشنوم در فیء [غنایم و خراجات] مسلمانان خیانتى کم یا زیاد کرده اى چنان بر تو سخت مى گیرم که اندک مال و گران پشت و خوار و بى مقدار گردى. والسلام».(2)

اسراف ممنوع

در نامه اى دیگر به زیاد نوشت:

«از اسرافکارى دست بدار و میانه روى در پیش گیر، و امروز به یاد فردا باش، و از مال به اندازه ضرورتت نگه دار و مابقى را براى روز نیازمندیت [قیامت] پیش فرست.

اسراف

آیا در حالى که نزد خداوند از متکبران به شمار مى روى، انتظار دارى که خداوند پاداش فروتنان را به تو عطا فرماید! و با آن که در ناز و نعمت غوطه مى خورى و ضعفا و بیوه زنان را از آن محروم مى کنى، توقع دارى که پاداش صدقه دهندگان را بر تو واجب گرداند؟! [نه،] جز این نیست که انسان پاداش چیزى را مى گیرد که پیشاپیش فرستاده و بر چیزى وارد مى گردد که قبلا روانه کرده است. والسلام».(3)

اخلاق تحصیلداران

از توصیه هایى که آن حضرت به مأموران جمع آورى زکات و تحصیلداران خود مى نوشت، چنین است:

«با پرهیزگارى از خداى یگانه بى انباز رهسپار شو، و هرگز مسلمانى را مترسان، و بر [زمین و باغ] او، در حالى که راضى نباشد، گذر مکن، و بیش از حقّى که خدا در مال او دارد از وى مَسِتان، هرگاه به قبیله اى رسیدى بر سر آب آنها فرود آى و به خانه هایشان مرو، سپس با آرامش و وقار به نزد ایشان برو و چون به میان ایشان رفتى سلام کن، و در تحیت و درود فرستادن بر ایشان بخل مورز، سپس بگو: اى بندگان خدا، ولىّ و خلیفه خدا مرا به سوى شما فرستاده تا حق خدا را در اموالتان از شما بگیرم. پس، آیا حقّ الله در دارایی هاى شما هست که آن را به ولىّ خدا بپردازید؟ اگر کسى گفت: نه، به او مراجعه مکن. و اگر کسى گفت: آرى. همراه او برو بدون آن که وى را بترسانى یا تهدیدش کنى، یا بر او سخت گیرى، یا او را به زحمت اندازى. پس هر مقدار طلا یا نقره به تو داد آن را بستان، و اگر گاو و گوسفند یا شتر داشته باشد بى اجازه او به میان آنها مرو؛ زیرا بیشتر آنها مال اوست، و چون نزد چارپایان رسیدى همانند کسى که بر صاحب آنها تسلّط دارد و یا مانند کسى که بر او سخت گیرد به میان آنها وارد مشو».(4)

در نامه اى به زیاد بن ابیه، جانشین کارگزارش عبدالله بن عباس در بصره ـ عبدالله بن عباس کارگزار امیرمۆمنان سلام الله علیه در بصره، مناطق اهواز، فارس، کرمان و جاهاى دیگر بود ـ مى فرماید: به خدا سوگند مى خورم، سوگندى راست که اگر بشنوم در فیء [غنایم و خراجات] مسلمانان خیانتى کم یا زیاد کرده اى چنان بر تو سخت مى گیرم که اندک مال و گران پشت و خوار و بى مقدار گردى. والسلام

فروتنی والی

در فرمان امیرمۆمنان على سلام الله علیه به محمد بن ابى بکر آن گاه که او را به حکومت مصر گماشت، آمده است:

«با آنان [مردم مصر] فروتن ونرمخو وگشاده رو باش، و همگى را به یک چشم بنگر تا بزرگان به جانبدارى تو از خود طمع نورزند وضعفا از عدالت تو نومید نگردند؛ زیرا، خداى متعال، اى گروه بندگان او، از کردار کوچک و بزرگ و آشکار و پنهان شما بازخواستتان مى کند، پس اگر عذاب کند شما ستمکارترید [از آنچه که عذاب مى بینید]، و اگر ببخشد، او بسیار کریم و بزرگوار است.»(5)

راه و رسم تقوا پیشگان

«بدانید اى بندگان خدا که تقوا پیشگان، هم از این دنیاى زودگذر و هم از جهان آخرت، هر دو، سود بردند: با اهل دنیا در دنیایشان شریک شدند ولى اهل دنیا در آخرت آنان با ایشان شریک نگشتند. در دنیا به بهترین وجه زیستند و به بهترین وجه خوردند، و همانند مرفّهین از دنیا بهره مند شدند. و آنچه را که جبّاران متکبّر از دنیا گرفتند آنان نیز گرفتند، سپس با توشه اى رساننده [به مقصد] و تجارتى سودآور از دنیا رفتند. به لذّت زهد به دنیا رسیدند، و یقین کردند که فرداى قیامت در جوار خداوند هستند، نه خواسته اى از ایشان ردّ مى شود، و نه بهره اى از لذّتشان کاسته مى گردد.»

حساب و کتابت را برایم بفرست

از نامه هاى آن حضرت به یکى از کارگزارانش:

«امّا بعد، کارى از تو به من گزارش شده است که اگر براستى آن را انجام داده باشى بیگمان پروردگارت را به خشم آورده اى، و امامت را نافرمانى کرده اى، و امانت خود را تباه ساخته اى. به من گزارش شده است که تو زمین را برهنه کرده اى [و در اموال خیانت کرده و اراضى را تباه کرده اى]، و هرچه زیر پایت بوده است گرفته اى، و آن چه در دست تو بوده است خورده اى. پس، حساب [دخل و خرج] خود را برایم بفرست، و بدان که حسابرسى خدا از حسابرسى مردم بزرگتر [و سخت تر] است. والسلام».(6)

پی نوشت ها :

(1). نهج البلاغة، نامه 19.

(2). نهج البلاغة، نامه 20.

(3). نهج البلاغة، نامه 21.

(4). نهج البلاغة، نامه 25.

(5). همان.

(6). نهج البلاغة، نامه 40.

بخش نهج البلاغه تبیان


منبع : کتاب اسلام و سیاست ، آیت الله العظمى سید صادق حسینى شیرازى

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.