نقش های زبان

اهداف یادگیری:

آشنایی با نقش های زبان از جمله ایجاد ارتباط، محمل اندیشه، حدیث نفس و آفرینش ادبی

آشنایی با ابدال

زبان نقش های گوناگونی دارد که چهار نقش آن اساسی است که در این جا به آن ها اشاره کرده و توضیح می دهیم.

مهم ترین و کلیدی ترین نقش زبان، ایجاد ارتباط است؛ مردم یک جامعه وقتی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند دو هدف را دنبال می کنند:

اکنون با دقت به جملات زیر نوع هدف آن را درمی یابیم:

 امروز باخبر شدم پدر محمد در بستر بیماری است  انتقال خبر

من هم از این که امسال نتوانستی در امتحانات پایان ترم موفق شوی بسیار متاسف شدم    همدردی

آری! حق با تو بود اما چاره ای جز صبر و شکیبایی نیست   همدردی

معلم ادبیات فردا به مدرسه نمی آید   انتقال خبر

دومین نقش زبان این است که تکیه گاه اندیشه شود.

آن چه واضح است این است که بدون زبان نمی توان به تفکر و اندیشه پرداخت ، توجه به دو نکته ضروری است:

به جملات زیر دقت کنید:

کودک بزرگ می شود   با تکیه بر زبان است که می توان درباره خبری مانند این تامل کرد.

زمین یک سیاره است   از طریق زبان است که می توان درباره ی صادق بودن یا کاذب بودن جمله خبر داد.

مفاهیم عام مفاهیمی هستند که شامل همه ی انواع  کلمه می شود و مبنای اندیشیدن زبان است.

مفاهیم انتزاعی مربوط به افعال است؛ مانند : خوردن، پوشیدن، دویدن.

سومین نقش زبان این است که ما به کمک آن می توانیم از خود و آن چه درونمان می گذرد سخن بگوییم که به آن حدیث نفس می گویند.

زمانی که به تنهایی با خود سخن گفته و یا حتی در خاموشی با خود نجوا کنیم در حقیقت حدیث نفس گفته ایم.

چهارمین نقش زبان این است که با آن به آفرینش ادبی می پردازیم. برای آفرینش ادبی باید از اصول و ضوابط و قواعد خاصی تبعیت کنیم و در چارچوب سنت ها و روش هایی عمل کنیم که به زبان مربوط نمی شوند بلکه به ادبیات و پیشینه ی آن مربوط می شود.

از این طریق بر ساخت های صوری زبان ( آوایی، صرفی و نحوی ) و یا ساخت های معنایی آن لایه هایی تازه می افزاییم که در محدوده ی نظام زبان نیستند بلکه در محدوده ی علوم ادبی به شمار می روند و قطعه ی پدید آمده را آفریده ی ادبی می گویند.

سخن منظوم یا شعر سخنی است که شاعر از طریق وزن و قافیه آن را ایجاد کرده و یک اثر ادبی می آفریند.

آن چه ذکر آن ضروری است این است که این چهار نقش زبان در همان کودکی همراه با رشد طبیعی جسم و مغز فرا گرفته می شود اما این دانش بسیار محدود است و تنها در حدی است که بتوان به نیازهای زبانی افراد در زندگی روزمره پاسخ گفته شود.

ابدال چیست؟

برخی از واج ها با قرار گرفتن در کنار هم به دلیل هم نشینی، ویژگی های هم دیگر را می گیرند و یکسان می شوند که به این پدیده ابدال می گویند.

الف) تلفظ « بـ » در واژه های « برو» ، « بکن» که مضموم خوانده می شود در حالی که « بـ » در افعال امر مکسور خوانده می شود، مانند: بزن، بگیر.

ب) تلفظ حرف « نـ » در واژه های « نمی زند»، « نمی رود» به صورت مکسور، در حالی که « نـ » در دیگر واژه ها مفتوح تلفظ می شود، مانند: نزد، نرفت.

مانند: شنبه  شمبه/ سندباد   سمباد

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاطمه شیرزاده - تنظیم: یگانه داودی