تحول در حوزه، نیازمند مدیریت کارآمد (2)

تحول در حوزه، نیازمند مدیریت کارآمد (2)

  با توجه به انتظارات جامعه و جهان امروز باید حوزه را به سمتی سوق دهیم که پاسخگوی نیازهای بشر باشد. هر تحول و ابتکاری نیازمند مدیریت است.

تحول باید از بالا به پایین باشد. وگرنه نتیجه مطلوب را نمی دهد. امتیاز حوزه تشیع تحول پذیری و در تکاپو بودن اوست. حوزه اگر تحول محور باشد و تحمل افکار مختلف را در خود ایجاد کند با نگاه مسؤولانه  به آینده می‌توانیم به استقبال آینده برویم.

لزوم توجه به بخش های دیگر تحول با توجه به انتظارات جامعه و جهان امروز

رسا ـ بخش‌های دیگر تحول غیر از تحول در درس چیست؟

وقتی حوزه کنونی را با حوزه بیست سال پیش مقایسه کنیم، نمی‌توانیم منکر تحول شگرفش باشیم. اما یقیناً انتظار بیش از این‌ها است و با توجه به انتظارات جامعه و جهان امروز باید حوزه را به سمتی سوق دهیم که پاسخگوی نیازهای بشر باشد. در برخی موارد احساس می‌شود که با مواد درسی موجود در حوزه نمی‌توانیم گره از برخی مشکلات بگشاییم.

به بعضی از مواد بیش از حد اهتمام می‌شود، در حالی‌که توجه در آن حد ضرورتی ندارد و به بعضی از مواد به صرف اینکه جزو برنامه شورای عالی قرار گرفته‌اند بسنده می‌شود.

رسا ـ می توانید به برخی از آنها اشاره کنید؟

مثلا مباحث قرآنی اعم از قرائت، تجوید، تفسیر و علوم قرآنی در هیچ پایه‌ای از پایه‌ها درس اصلی نیست. یا مسائل اعتقادی و کلامی و نهج البلاغه که بیل دروس جنبی به کمرشان خورده است و نمی‌توانند قامت راست کنند.

در حالیکه این مباحث از مباحث اولیه ماست و انگیزه طلبه از طلبه شدن فهم قرآن و روایات است و نهایتا باید به آنجا برسیم. منبع اجتهاد، قرآن و روایات است.

آیا اطلاع اجمالی از آیاتی که در مسیر استنباط احکام شرعی قرار می‌گیرند کافی است؟ آیا احاطه به باقی آیات لازم نیست؟ کسی منکر اصلی بودن فقه و اصول نیست اما می‌شود در کنار آنها برای کسانی که می‌خواهند کارهای دقیق‌تر و با استمرار انجام دهند چیزهای دیگری افزود.

بحث این نیست که مکاسب و رسائل حذف شود. به نظر من همه طلاب بایستی پیش از پرداختن به هر رشته تخصصی‌ای، ابتدا دروس سطح را به پایان برسانند.

یکی از معضلاتی که دامن گیر حوزه شده است فروع زائد بر اصلی است که به جا مطرح نمی‌شود. الان مؤسسات گوناگون با عناوین مختلف طلاب مستعد را جذب می‌کنند.

اگر این جذب بعد از اتمام سطح باشد خیلی هم خوب است. طلبه وقتی سطح را تمام کرد یک مسیر دلخواه خود را انتخاب می‌کند.

ولی اگر شرایط ورود به این مؤسسات از پایه شش و هفت برای طلبه فراهم باشد و مؤسسات مزبور با عناوین جذاب و امکانات مختلف تبلیغ کنند، طلبه مستعد احساس می‌کند که اگر در این مؤسسه نام‌نویسی نکند و در حوزه بماند هدر رفته است. با این کار بدنه حوزه از طلاب توانمند خالی می‌شود.

اگر در هر کلاس درس ده نفر طلبه مستعد نباشد کلاس درس پویایی لازم را نخواهد داشت. در هر گروه مباحثه نیز یکی باید بر دیگران برتری داشته باشد، اگر آن برترها را مؤسسات مختلف جذب کنند حوزه تضعیف می‌شود و فریاد همه بلند می‌شود که حوزه تضعیف شده و کارآیی لازم را ندارد.

 بایستی مقطع خاصی را برای جذب به مؤسسات دیگر در نظر بگیریم. گرچه ورود به این مؤسسات تخصصی لازم است ولی نه از پایه شش و هفت.

طلبه با این بهانه که اصل برایم دروس حوزه است به فلان مؤسسه می‌رود درحالیکه در بیش از نود درصد موارد به تدریج تمام وقت خود را صرف مؤسسه مذبور نموده و مسلماً درس‌های حوزه است که در حاشیه قرار می‌گیرد.

در یکی از جلسات «نشست دوره‌ای اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم» که جمعیت خودجوشی است، همین بحث مطرح شد و نظر اکثر اساتید این بود که طلبه بعد از اتمام سطح جذب مؤسسات تخصصی شود. لازم است با حفظ کیان حوزه، نیم نگاهی به علوم دیگر داشته باشیم.

تحول باید از بالا به پایین باشد

رسا ـ وقتی بحث تحول در حوزه پیش می‌آید همه نگاه‌ها به سمت مدیریت دوخته می‌شود در حالیکه همگانی است و تک‌تک اجزاء بدنه حوزه باید متحول شوند؟ تحول یک طلبه یا استاد در چه چیزی است؟

هر تحول و ابتکاری نیازمند مدیریت است. علت توجه همه به سمت شورای محترم عالی و یا مرکز مدیریت در بحث تحول این است که اگر قرار باشد بدون هماهنگی با آنها، عده‌ای از طلاب یا اساتید تصمیمی بگیرند، موجب نابسامانی و اغتشاش در حوزه می‌شود و این انتظار، انتظار بی‌جایی نیست. همچنین تنها گذاشتن مسؤولان نیز اشتباه است و بایستی با آنها همفکری و همکاری کنیم.

از این رو اگر مجموعه حوزه به نتیجه‌ای برسند و پس از بررسی در شورای عالی در اختیار مرکز مدیریت قرار گیرد و بعد برای اجرا در مدارس اعلام شود، تحول در مسیر درست خود قرار گرفته است. تحول باید از بالا به پایین باشد. وگرنه نتیجه مطلوب را نمی دهد.

ویژگی‌های حوزه علمیه فردا

رسا ـ رهبر معظم انقلاب به ضرورت ترسیم چشم انداز حوزه علمیه اشاره کردند. چه مواردی را به عنوان ویژگی‌های حوزه علمیه فردا می‌دانید که باید امروز به فکر آن بود و اقدام کرد؟

امتیاز حوزه تشیع تحول پذیری و در تکاپو بودن اوست. همیشه فقه شیعه به عنوان یک فقه پویا مطرح بوده است. در جا زدن گناهی است نبخشودنی.

از اینجاست که نباید فقط حال را ببینیم و برای آینده برنامه ریزی نداشته باشیم. حرکت باید طوری تنظیم شود که علاوه بر رفع احتیاجات فعلی، برنامه‌ریزی برای آینده در دستور کار قرار گیرد و این برنامه‌ریزی برای آینده با توجه به نیروهای موجود در حوزه کار چندان دشواری به نظر نمی‌رسد.

اگر حوزه تشیع منجمد بود شخصیت‌های بزرگ طول تاریخ تربیت نمی‌شدند. مخصوصا در عصر خودمان انقلاب اسلامی ایران به این گستردگی از بستر حوزه و به رهبری مرجعیت تشیع محقق نمی‌یافت، پس این خمیرمایه در اعتقادات و فقه ما هست و مقداری تلاش برای به فعلیت رساندن را می‌طلبد و نیازمند برنامه ریزی و تضارب آراء است.

با جمع‌آوری افکار مختلف و تشکیل گروه‌های علمی گوناگون و حمایت فکری و مادی چشم انداز کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت را ترسیم کنیم.

رسا ـ اگر شما عضو آن گروه علمی باشید، حوزه‌ای که برای بیست سال آینده در نظر دارید چه ویژگی‌هایی دارد؟

حوزه اگر تحول محور باشد و تحمل افکار مختلف را در خود ایجاد کند با نگاه مسؤولانه  به آینده می‌توانیم به استقبال آینده برویم.

نه اینکه پس از بروز مشکل نیروهایمان را برای حل مشکل بسیج کنیم. باید هر چند نفر که انتخاب می‌شوند از دیگران هم مشورت بگیرند و در نشست‌های علمی ارائه دهند.

من فکر می‌کنم در اطلاع رسانی نسبت به پذیرش طلاب نیازمند بازنگری هستیم. برای حوزه جایگاه ویژه‌ای ترسیم شود و این مجموعه به خوبی برای مردم شناسانده شود. بایستی زبده ترین افراد را به حوزه جذب و با آغوش باز از آنها و افکارشان استقبال کنیم.

از متخصصان فن که از اطلاعات خوب و اعتدال برخوردار بوده و متعهد هستند و از افکار و سلائق مختلف استفاده می‌کنند دعوت شود که به امر ترسیم چشم‌انداز حوزه به عنوان کار اصلی و نه در حاشیه کارهای دیگر همت گمارند، تا استعدادهای نهفته در متن حوزه بسیج کرده و بین نیازهای جوامع بشری و آنچه برای تربیت دانش‌پژوهان مکتب اهل بیت (ع) مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد تناسب بیشتری ایجاد نموده و با برنامه‌ریزی منسجم و کارشناسی شده و فراگیر به حرکت‌های اصلاحی شتاب مناسب داده شود و با امید و آمادگی لازم به استقبال آینده‌ای روشن و پویا برویم.

منابع:

-‌ وبلاگ حجت الاسلام  واعظ موسوی، www. mousawi.persianblog.ir

تهیه و تنظیم : وحید حق دوست ، گروه حوزه علمیه تبیان