همه اجلاس‌های عدم تعهد در یک نگاه

مروری بر اجلاس های پیشین سران جنبش عدم تعهد از بدو تاسیس تاکنون

اجلاس های پیشین سران جنبش عدم تعهد از بدو تأسیس:

1-اولین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 1 الی 6 سپتامبر  1961 ، بلگراد- یوگسلاوی،

با حضور سران25 کشور عضو جنبش، با تأکید بر حفظ صلح و امنیت جهانی و رفع اختلافات از طریق صلح و همکاری بین المللی.

اکثریت شرکت کنندگان را کشورهای تازه استقلال یافته با  خاطرات تلخ ازاستعمار غرب تشکیل می دادند و به همین سادگی نسبت به غرب بدبین بوده و بیشتر به شرق تمایل داشتند.

2-دومین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 5 الی 10 اکتبر 1964، قاهره، مصر،

با حضور سران47 کشور عضو؛

هدف اصلی این کنفرانس بررسی بحران های جهانی و چگونگی یافتن راه حل تأمین و استقرار صلح بود.

3-سومین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 8 الی 10 سپتامبر، 1970 ، لوسکا، زامبیا

با حضور 54 کشور

قرار بود کنفرانس سران هر سه سال یکبار تشکیل شود، اما به علت اوضاع و احوال جهان درآن زمان، سومین اجلاس شش سال بعد از اجلاس دوم با حضور 53 کشور عضو تشکیل شد. این اجلاس ضمن پرداختن به مسائل مربوط  به حفظ صلح و امنیت بین المللی بر ضرورت استقلال کلیه ملل به خصوص مستعمرات پرتغال در جنوب آفریقا تأکید داشت. در زمینه  مسائل اقتصادی از افزایش شکاف میان کشورهای غنی و فقیر اظهار تأسف شد و تنزل سهم کشورهای در حال توسعه درزمینه صادرات طی دهه های 50 و 60 میلادی مورد توجه قرار گرفت.

4-چهارمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 5 الی 9 سپتامبر 1973، الجزایر، الجزیره،

با حضور 73 کشور،

مصوبات این اجلاس در زمینه مسائل سیاسی از جمله تبعیض نژادی درآفریقای جنوبی، رودزیا، کامبوج، کره، حقوق دریاها و مواد مخدر بود.  درموضوعات اقتصادی به مسائلی همچون روابط  کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، انتقال تکنولوژی و سیستم بین المللی مالی و پولی توجه گردید.

5-پنجمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 16 الی 19 اگوست 1976، کلمبو، سریلانکا،

با حضور 88 کشور به عنوان عضو، 9 کشور و 12 سازمان بین المللی به عنوان ناظر و 7 کشور به عنوان میهمان؛

اختلاف  نظرهایی که از قبل در جنبش عدم تعهد موجود بود در این اجلاس شکل روشن تری  به خود گرفت و به طور کلی کشورهای شرکت کننده به دو گروه تندرو و میانه رو یا معتدل تقسیم شدند.

کشورهای میانه رو بییشتر طرفدار غرب بودند. با این همه اجلاس مزبور نسبتا معتدل و به دوراز تندروی برگزارشد. در این اجلاس بر سر تصاحب کرسیهای دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد که در نیویورک استقرار دارد رقابت شدیدی در گرفت و تعداد  اعضاء آن از 17 عضو به25 عضو افزایش یافت.

6-ششمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 3 الی 9 سپتامبر 1979، هاوانا، کوبا،

با حضور 94 کشور عضو، 20 کشور و سازمان ناظر و 18 کشور و سامان میهمان؛

در این کنفرانس که چند ماه پس از پیروزی  انقلاب اسلامی برگزار شد، مراحل نهایی عضویت جمهوری اسلامی ایران در جنبش پایان یافت و جمهوری  اسلامی ایران رسما به عضویت این جنبش درآمد.

دراین اجلاس موضوعاتی همچون اوضاع در خاورمیانه، پیشنهاد اخراج مصر از جنبش ( به خاطر امضاء قرارداد صلح کمپ دیوید با اسرائیل)، عضویت کامبوج و اوضاع اقتصادی بین المللی مورد بحث قرار گرفت.در این اجلاس وقتی پیشنهاد پشتیبانی از خواسته های جمهوری اسلامی ایران علیه آمریکا مطرح شد، تعدادی از کشورها تأکید نمودند که بایستی تجاوزات آمریکا به ایران و دخالت  نظامی  شوروی در افغانستان هردو با هم در جلسات جنبش مطرح و بررسی شود.

بندهای 139، 140 و 141 بیانیه پایانی این ششمین اجلاس سران عدم تعهد  به طور کلی به ایران اختصاص یافت و در آنها نسبت به پیروزی تاریخی انقلاب مردم ایران در سرنگون کردن رژیم پیشین و ایجاد امیدواری برای تمام مردم جهان در به دست آوردن آزادی و تحکیم استقلال، ابراز مسرت و خشنودی شد. همچنین در بیانیه پایانی اجلاس هاوانا، از قطع روابط ایران با اسرائیل و آفریقای جنوبی و نیز خروج ایران از پیمان سنتو استقبال به عمل آمد.

در اجلاس هاوانا، پیشنهاد عراق برای میزبانی اجلاس هفتم سران یعنی بعد از کوبا مورد تصویب قرار گرفت.

7-هفتمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 7 الی 11 مارس 1983، دهلی نو، هند،

با حضور 100 کشور عضو، 15 کشور و سازمان ناظر و 25 کشور و سازمان میهمان؛

قرار بود این اجلاس طبق مصوبه اجلاس ششم سران دربغداد برگزارشود یک سال و نیم پس از شروع جنگ تحمیلی عراق  علیه ایران وزارت امور خارجه کشورمان خواستار تغییر محل برگزاری اجلاس گردید و تهدید نمود درصورت برگزاری در عراق در اجلاس مزبور شرکت نخواهد کرد و ریاست دوره ای عدم تعهد را به رسمیت نخواهد شناخت.جمهوری اسلامی ایران تلاشهای دیپلماتیک بسیاری را برای ترغیب کشورهای  عضو مصروف داشت. عراق نیز متقابلا تلاش های بسیاری  را برای جلب توجه کشورها به برگزاری اجلاس در این کشور  به عمل آورد  منجمله این که اقدام به احداث ساختمان و مجموعه ای با هزینه ای بالغ بر یک میلیارد دلار نمود. این کشور حتی پیش  نویس بیانیه  پایانی اجلاس را به سه زبان تهیه و پرچم کشورهای عضو جنبش را در بغداد به اهتزاز درآورده بود. لکن با ورود نیروهای ایران به خاک عراق درعملیات رمضان(ژوئیه 1982) و متعاقب آن حمله هوایی جنگنده های ایران به بغداد وضعیت جدیدی به وجود آمد. با توجه به نزدیک بودن زمان اجلاس ( سپتامبر 1982) فیدل کاسترو رهبر کوبا  در ماه اوت پِیشنهاد تشکیل اجلاس وزرای جنبش عدم تعهد و تعیین محل دیگری برای برگزاری هفتمین اجلاس سران را مطرح نمود. با توجه به حوادث فوق و پیگیری های جمهوری اسلامی ایران، موضوع تغییر محل اجلاس  سران از بغداد به جای دیگر  به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت ونهایتا محل کنفرانس از بغداد به دهلی نو تغییر یافت.

8-هشتمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 1 الی 6 سپتامبر، 1986 ، حراره، زیمبابوه

101کشور در این اجلاس شرکت کردند. این اجلاس با حضور مقام معظم رهبری هیأت ج.ا.ا و در موقعیت ریاست جمهوری وقت کشورمان در حالی که خانم ایندریا گاندی ریاست اجلاس را به عهده داشت برگزارشد. یکی  از بحث انگیزترین موضوعات مطرح  شده در این اجلاس مسئله جنگ ایران و عراق بود . هیأت جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس با موفقیت توانست  از تصویب بیانیه  ای که به ابتکار کشورهای عرب حامی عراق تنظیم شده  و خواستار توقف بدون قید و شرط جنگ بود جلوگیری کند. در آن زمان هنوز بخشی از خاک ایران در تصرف عراق بود.

9-نهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 4 الی 7 سپتامبر 1989، بلگراد، یوگسلاوی

با حضور 102 کشور ؛

این دومین بار بود که ریاست جمهوری سران عدم تعهد به یوگسلاوی می رسید. برگزاری این اجلاس مصادف بود با تحولات عمده در نظام دو قطبی جهان و از میان رفتن جنگ سرد. با توجه به وضعیت جدید، اعضاء جنبش درخصوص نحوه اداره و ادامه کار آن دچار اختلاف شده بودند. عده ای با استناد به این که قطب بندیهای دوران جنگ سرد از میان رفته و جنبش فلسفه وجودی خود را ازدست داده است پیشنهاد تغییرنام یا ادغام آن با گروه 77 را مطرح می کردند در حالیکه جمع کثیری از اعضاء ضمن تأیید ایجاد تغییرات در صحنه بین المللی معتقد بودند که جنبش زنده است و برای تحقق اهداف خود راه درازی درپیش دارد. یوگسلاوی در مقام رئیس  دراین اجلاس تلاش نمود موضوعات اساسی در اسناد از جمله مباحث مربوط به استعمار زدایی و برقراری نظام نوین اطلاعات و ارتباطات را از دستور کار حذف نماید که با تلاش کشورهای چپ و از جمله کوبا مجددا به آن اضافه شد. در اجلاس نهم ازسوی طرفداران دو ایده مذکور بحث های زیادی صورت گرفت لکن در نهایت در این اجلاس کشورهای عضو تصمیم گرفتند ضمن پایبندی به اصول جنبش به فعالیت های دسته جمعی خود ادامه داده و در گسترش همکاری با کشورهای توسعه یافته تلاش نمایند.

10-دهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 1 الی 6 سپتامبر 1992 ، جاکارتا، اندونزی

با حضور 108 کشور؛

از ج.ا.ا آقای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت کشورمان در رأس هیأت شرکت نمود.

مهمترین موضوع بحث دراین اجلاس، موضوع تغییر نظام حاکم بر روابط بین المللی و چگونگی برخورد جنبش با آن بود. نتیجه مباحث مذکورحاکی ازآن بود که جنبش  عدم تعهد نه تنها موفق به حفظ هویت و ماهیت خویش گردیده بلکه باگذر از این دوره بحرانی آماده رویارویی و مواجهه باچالشهای جدید در جهان شده است. از این نظر اجلاس دهم را می توان یک مقطع مهم در تاریخ جنبش عدم تعهد به حساب آورد چرا که جنبش به دلیل اجماع نظر میان کشورهای عضو در خصوص ضرورت تداوم حیات خود و ارتقاء نقش آن در عرصه بین المللی، هویت وجودی خود را در دوران پس از جنگ سرد بازیافت.مهمترین مسائل منطقه ای مطرح شده دراین اجلاس عبارت بودند  از: مسائل مربوط به آسیای جنوب  شرقی، افغانستان، درگیری اعراب و اسرائیل، لبنان، بوسنی وهرزگوین، آفریقای جنوبی، قاچاق مواد مخدر، تروریسم، استفاده صلح آمیز از انرژی هسته  ای ، همکاری بین المللی اقتصادی برای توسعه محیط زیست.

11-یازدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 14 الی 20 اکتبر 1995 ، کارتاهنا، کلمبیا؛

با حضور 109 کشور

این اجلاس علاوه بر بیانیه پایانی خود یک بیانیه در خصوص آنکتاد و یونیدو صادر نمود و درطور اجلاس مسائل متعددی مورد بررسی قرار گرفت که اهم آنها عبارتند از: تجدید ساختار سازمان ملل، خاتمه دوران جنگ سرد و مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود در جهان سوم، خلع سلاح و امنیت بین المللی، همکاری بین المللی برای توسعه، ضرورت برخورد مناسب جنبش با تحولات بین المللی، همکاریهای اقتصادی و تروریسم.

12-دوازدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 29 اگوست لغایت 3 سپتامبر 1995، دوربان آفریقای جنوبی

با حضور 114 کشور بریاست آقای نلسون ماندلا؛

در این اجلاس بلاروس به عنوان عضوجدید جنبش عدم تعهد پذیرفته شد . ریاست کمیته سیاسی اجلاس به عهده آقای دکتر ظریف معاون امور بین الملل وزارت امور خارجه کشورمان بود. مهمترین موضوعاتی که در این اجلاس مورد بررسی قرار گرفت و در بیانیه نهایی گنجانده شده عبارت بود از: نقش جنبش عدم تعهد، گفتگوی میان تمدنها، تجدید ساختار سازمان ملل، وضعیت مالی سازمان ملل، تروریسم، بدهی های خارجی، محیط زیست و توسعه، علوم و تکنولوژی، همکاریهغای جنوب جنوب، کشورهای کمتر توسعه یافته، نژادپرستی ، تبعیض نژادی و مواد مخدر.

13-سیزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 20 الی 25 فوریه 2003، کوالالامپور، مالزی؛ با حضور 16 کشور؛

با انصراف بنگلادش که در اجلاس قبلی به عنوان میزبان بعدی انتخاب گردید و سپس انصراف اردن ازبرگزاری اجلاس سران، اجلاس مزبور در مالزی بزگرار شد. این اجلاس با حضور آقای محمد خاتمی رئیس جمهور  وقت کشورمان در رأس هیأت ج.ا.ا برگزار شد.

این اجلاس نخستین اجلاس سران عدم  تعهد بعد از واقعه یازدهم سپتامبر بود و لذا موضوع تروریسم به یکی از مباحث عمده اجلاس سیززدهم تبدیل شد. از آنجا که اجلاس  کوآلالامپور یک ماه پیش از حمله آمریکا به عراق و در بحبوحه مباحث شورای امنیت سازمان ملل در خصوص عراق برگزار شد، به طور طبیعی مسئله عراق از اصلی ترین موضوعات مطرح درسخنرانی سران کشورهای شرکت کننده در این اجلاس  بود.

14-چهاردهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 11 الی 16 سپتامبر 2006 ، هاوانا، کوبا

در این اجلاس 58 کشور در سطح سران شرکت نمودند.

پیش از برگزاری اجلاس چهاردهم سران در کوبا، اجلاس وزرای امور خارجه دفتر هماهنگی عدم تعهد در کوالالامپور و به ریاست کشور مالزی به عنوان رئیس اجلاس سیزدهم در خرداد ماه 1385 (مه 2006) برگزار شد. دو روز نخست آن در جلسات کارشناسان ارشد، به تدوین پیش نویس بیانیه نهایی اجلاس سران اختصاص یافت. اعلامیه پوتراجایا، بیانیه فلسطین، بیانیه مربوط به فعالیت های هسته ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران و بیانیه ابراز همدردی با قربانیان زلزله در اندونزی صادر گردید.

صدور بیانیه جداگانه در ارتباط با فعالیتهای هسته ای جمهوری اسلامی ایران، مهمترین موضوع مورد توجه رسانه های گروهی در این اجلاس بود و پیوستن دو کشور دومینیکا و آنتیگوا باربودا به جنبش عدم تعهد، اختلاف مصر و لیبی برای میزبانی اجلاس بعدی سران، اختلاف الجزایر و صحرا در خصوص پاراگرافهای مربوط به مسئله صحراء و بالاخره اختلاف پاکستان و افغانستان و هند در خصوص پاراگرافهای مربوط به فعالیت گروههای تروریستی در مناطق مرزی جنوب و شرق افغانستان از دیگر نکات قابل ذکر در این اجلاس بود تلاش لیبی برای جلوگیری از تصویب میزبانی مصر بی نتیجه ماند اما پاراگرافهای مربوط به صحرا و دو پاراگرف مربوط به افغانستان در بیانیه پایانی اجلاس در پرانتز باقی ماند و تصمیم  گیری در خصوص آنها به اجلاس سران در هاوانا موکول شد.

15-پانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 11 الی 16 جولای 2009 مطابق با 20 الی 25 تیرماه 1388 در شرم الشیخ مصر؛

با حضور 107 کشور از 118 کشور عضو ، 18 کشور و 7 سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان ناظر و 29 کشور و 14 سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان میهمانبا حضور 107 کشور از 118 کشور عضو ، 18 کشور و 7 سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان ناظر و 29 کشور و 14 سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان میهمان.

از این میان : 40 کشور  در سطح رئیس کشور و نخست وزیر و معاون رئیس جمهور شرکت نمودند. دبیر کل سازمان ملل متحد و رئیس شصت و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل نیز در این اجلاس  شرکت داشتند. اجلاس پانزدهم سران به  درخواست آرژانتین و شورای صلح جهانی  برای عضویت ناظر در جنبش عدم  تعهد پاسخ مثبت داد. ریاست هیأت جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس  بر عهده آقای متکی وزیرخارجه وقت قرار داشت. در پایان اجلاس 7 سند مشتمل بر سند نهایی اجلاس ، اعلامیه سران شرم الشیخ، اعلامیه روز بین المللی نلسون ماندلا، اعلامیه ضرورت پایان بخشیدن تحریم های مالی، تجاری و اقتصادی آمریکا علیه کوبا، اعلامیه فلسطین، طرح عمل جنبش عدم تعهد( 2009 الی 2012) و گزارش گزارشگر اجلاس به تصویب رسید.

اجلاس پانزدهم  سران پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران برای  میزبانی شازدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال 1391 مطابق با 2012 میلادی را به تصویب رساند. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران به مدت 9 سال تا سال 1397 مطابق با 2018 میلادی، عضو تروئیکای جنبش می باشد و از سال 1391 لغایت 1394 ریاست دوره ای جنبش عدم تعهد  را بر عهده خواهد داشت.

منبع: خبرگزاری بین المللی عدم تعهد