منجی گرایی به روایت متون کهن یهود(5)

بشارت ظهور منجی آخرالزمان در کتاب حزقیال نبی(علیه السلام)

از جمله بشارتهایی که راجع به آخرالزمان در آثار دینی یهود به چشم می خورد، بشارتهای حزقیال،پیامبر الهی قوم یهود می باشد. کتاب حزقیال در ردیف بیست و ششم از سری كتب عهد قدیم كتاب مقدس به شمار می‌رود و مطابق تقسیم‌ بندی یهودی، از بخش كتاب‌های انبیاء محسوب می‌شود. حزقیال به معنی "خداوند قوت می‌دهد"، می‌باشد. او یكی از سه نبی(پیشگو) است؛ كه در زمان حمله بابلی‌ها نبوت می‌كردند، وی در یهودیه متولد گردید و نیز ایام طفولیت خود را در همانجا سپری کرد .(1) در سال 598 قبل از میلاد در حمله بخت‌النصر به بابل، آن پیامبر الهی اسیر گشته و در اراضی كلدانیان در كنار نهر خابور، مسكن گزید.(2) حزقیال چون از خاندان كاهنین بود،و می‌توانست به عنوان كاهن خدمت كند؛ او به عنوان كاهنی برگزیدند تا به اسرای یهودی خدمت كند.(3) وی ماموریت رسالت خویش را در سال 592 ق.م خدمت خود را آغاز نموده و به مدت بیست و دو سال ماموریت الهی خویش را به انجام رسانید.(4)

یهودیان معتقدند که بیشتر مباحث این کتاب و نگارش آن، مربوط به نیمه اول قرن ششم قبل از میلاد است.(5) مسیحیان و یهودیان حزقیال نبی را پیامبر الهی، و نگارنده این کتاب می دانند.(6) اما برخی معتقدند، که هرچند قسمت عمده این كتاب را گفتارهای حزقیال نبی تشکیل داده، اما دیگران بعداً مطالبی بر آن افزوده‌اند.(7) برخی دیگر نیز بر این باورند که این كتاب در اصل به دلیل شباهت محتوایی زیادی  که با كتاب ارمیای نبی دارد.؛در اصل یک کتاب و یک اثر بوده؛ که به دو گونه استنساخ شده است(8) با این حال برخی از نقادان جدید، نگارش این كتاب را مدت‌ها پس از حزقیال و در قرن سوم قبل از میلاد می‌دانند.(9) در ترجمه تفسیری كتاب مقدس آمده است: «این كتاب به «حزقیال» منسوب است؛ كه همراه قوم اسرائیل به اسارت بابل برده شده است. وی در این كتاب پیشگویی می‌كند، كه یهودی‌ها به زودی به وطن خود خواهند برگشت و اورشلیم را دوباره بنا خواهند كرد».(10)

به طور كلی می‌توان گفت كه كتاب حزقیال به لحاظ محتوا به سه بخش اصلی تقسیم می شود:

بخش اول: کتاب مذکور در بخشهایی  خطاهای قومبنی اسرائیل را گوشزد كرده، آنان را از عواقب كارهایشان بر حذر می‌دارد؛

بخش دوم: در باب بیست و پنجم به اموری درباره اقوام دیگراز جمله  آمون، موآب، اروم، فلسطین و صور،سخن می گوید که در آن به احوال عمومی این امت و اتفاقاتی که آنها  پرداخته شده است؛

بخش سوم: از وعده ظهور منجی، پایان اسارت، و بازگشت به اورشلیم حکایت دارد.

باب‌های اولیه این كتاب، گویای ماموریت حزقیال نبی در میان بنی اسرائیل است.(11) در این کتاب حزقیال به نشانه‌هایی از محاصره بنی اسرائیل اشاره نموده و از از ویرانی ها و از هم پاشیدن کوهها و خانه های این قوم روایت می کند.

باب هشتم تا بیستم این کتاب به جریان بت‌پرستی قوم یهود در هیكل مقدس اشاره داشته و در باب محكومیت انبیای كاذب و بت‌پرستان مطالبی را بیان می دارد. در باب هجدهم درباره مرگ و مجازات گناه، سخن به میان آمده است كه هر كس سزای اعمال خودش را خواهد دید و گناه كسی به دیگری منتقل نخواهد شد: «هر كه گناه كند، او خواهد مرد. پسر متحمل گناه پدرش نخواهد بود و پدر متحمل گناه پسرش نخواهد بود؛ عدالت مرد عادل بر خودش خواهد بود و شرارت مرد شریر بر خودش خواهد بود».(12) باب بیستم این کتاب قوم اسرائیل را به عنوان  افرادی یاغی ،سخت‌دل، و سركش، معرفی می‌كند؛ كه با ترک احکام و دستورات او موجبات خشم و نارضایتی خداوند را فراهم ساختند.

این کتاب در بخشهایی پیرامون ظهور منجی، سرنوشت قوم اسرائیل، جهانی شدن آیین توحید، و اجرای احکام و حدود الهی در آن عصر درخشان،سخن می گوید و با زبان بشارت از آن روزگار سخن به میان می آورد:

«... و امّا تو ای پسر انسان! خداوند یَهْوَه چنین می فرماید: که به هر جنس مرغان و به همه حیوانات صحرا بگو: جمع شوید و بیایید و نزد قربانی من که آن را برای شما ذبح می نمایم فراهم آیید. قربانی عظیمی که بر کوههای اسرائیل، تا گوشت بخورید و خون بنوشید. و خداوند یَهْوَه می گوید: که بر سفره من از اسبان و سواران و جبّاران و همه مردان جنگی سیر خواهید شد. و من جلال خود را در میان اُمّتها قرار خواهم داد و جمیع اُمّتها داوری مرا که آن را اجرا خواهم داشت و دست مرا که برایشان فرود خواهم آورد، مشاهده خواهند نمود. و خاندان اسرائیل از آن روز و بعد، خواهند دانست که یَهْوَه خدای ایشان، من هستم. و اُمّتها خواهند دانست که خاندان اسرائیل به سبب گناه خودشان جلای وطن گردیدند; زیرا که به من خیانت ورزیدند». (13)

باید توجّه داشت که منظور از «پسر انسان» مانند کلمه «مسیح»، حضرت عیسی (علیه السلام)نیست; بلکه مراد از آن، حضرت مهدی (علیه السلام)است، زیرا در عهد عتیق بیش از 80 بار کلمه «پسر انسان» آمده است که تنها در 30 مورد آن حضرت مسیح (علیه السلام) اراده شده است.(14)

آنچه در ره آورد این نوشتار تقدیم شد، می تواند از این مهم رمز گشایی نماید، که هر چند ره آورد ظهور منجی، عصاره و چکیده تمامی تعالیم انبیاء و برگزیدگان در طول تاریخ بوده، و در  پی رو نمایی مجدد، و احیای ارزشهای الهی در تاریخ انسانی است، ولی با این  همه یکسویه نگری یهود نسبت به امر ظهور، و گره زدن مساله منجی گرایی با گرایشهای نژادپرستانه و افراطی، خصوصا سالهای اخیر، نوعی رفتار دوگانه و تضاد خشونت بار را در برخورد برخی پیروان این آئین با دیگر اقوام رقم زده است. از جمله این برخوردها تفسیر تنگ نظرانه از مساله ظهور، تخریب اماکن و بناهای مقدس اسلامی، و احیای مجدد هیکل سلیمان، جهت تسریع در روند ظهور منجی، قتل و کشتار و ارعاب دیگر اقوام جهت یهودی سازی و سیطره بر محدوده جغرافیای ظهور، تماما مقوله هایی از این گرایش فکری و نظری هستند، که در خشهای بعد به اختصار بدان خواهیم پرداخت.

پی نوشتها:

1-     دایرةالمعارف كتاب مقدس، سرخدار، تهران، 1381، چاپ اول، ص695.

2-     مستر هاكس ، قاموس كتاب مقدس، اساطیر، تهران، 1382، چاپ دوم، ص320.

3-     دایرةالمعارف كتاب مقدس، ص214،

4-     همان، ص696.

5-     سعید، حبیب، المدخل الی الكتاب المقدس، دارالتالیف و النشر للكنیه الاسقفیه بالقاهره، بی تا، ص117

6-     صموئیل یوسف القص، المدخل الی العهد القدیم، قاهره، دار الثقافه، 1993، ص 446.

7-     المدخل الی الكتاب المقدس، ص117.

8-     دایره المعارف كتاب مقدس، ص696.

9-     المدخل الی العهد القدیم، ص446.

10- كتاب مقدس، ترجمه تفسیری، انجمن بین المللی كتاب مقدس، 1995م، ص 763

11- كتاب مقدس، ترجمه قدیم، انتشارات ایلام، 2003 میلادی، )حزقیال 3: 1-2)

12- همان )18:20).

13- کتاب مقدّس، کتاب حزقیال نبی، ص 1265، باب 39، بند 17 ـ 23.

14- قاموس کتاب مقدّس، ماده «پسر خواهر»، ص 219.