زیبایی هنرهای دستی
هنرهای دستی از هنگام خلقت بشر وابسته به شرایط طبیعت به وجود آمده است. به منظور بر آورده کردن احتیاجات انسان ها از قبیل پوشش، حفاظت و غیره.
نمونه های اولیه آن به وجود آمده و به مرور زمان توسعه یافته و با توجه به شرایط محیط تغییراتی در صنایع دستی ایجاد گردیده و با توجه به خصوصیاتی مانند احساسات، پسندهای هنری و فرهنگی اجتماع، انعکاس یافته و نام " سنتی ” به خود گرفته است.
هنر دستی سنتی ترکیه، ارزش مخصوص خود را با میراث فرهنگی تمدن های مختلف که هزاران سال از تاریخ آناتومی به جای مانده در آمیخته است و یک غنای رنگارنگی تشکیل داده است.
هنرهای دستی سنتی ترکیه را می‌توان به قالی بافی، زیلو بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، گبه بافی، پارچه بافی، ساخت ادوات تحریری، چینی سازی، سرامیک، دیگ گلی، کار دستی، گلدوزی، زر بافی، عملیات ریزه کاری، کنده کاری، کارهای دستی چرم، ساخت آلات موسیقی، کارهای سنگی، مسگری، سبد سازی، سفالگری، پالان دوزی، کارهای معدنی، نمد سازی، بافندگی، کارهای روی چوب (منبت کاری) و ارابه سازی تقسیم کرد.
بدین صورت مواد اولیه را به وسیله بافتن، ریسندگی و یا با راه های دیگری به صورت نخ در آورده و یا الیاف‌ها را با متدهای مختلف مثل فشردگی و غیره به همدیگر وصل کرده و با به دست آوردن مجموعه ای هرگونه جنسی مثل، پارچه، بافتنی، قالی، گلیم، زیلو، جاجیم، نمد و غیره تولید می‌نمایند.
اشیاء بافتنی از زمان های بسیار قدیم مرسوم و در بیشتر مناطق به عنوان منبع در مد خانواده‌ها بوده و این صنایع دستی هنوز هم ادامه دارد.
سوزن کاری و تزیین که نمونه های ظریف هنرهای دستی مارا تشکیل می‌دهد علاوه بر اهداف تزیینی به مفهوم یک وسیله ارتباطی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه در آناتولی سوزن کاری‌ها و یا تزیینات حاشیه ای و یا اینکه طرح یک اثر نمونه ای که به وسیله قلاب، ماسوره، سوزن، و سنجاق و غیره انجام پذیرفته در راستای وسیله مورد استفاده و با توجه به فنون آنها نامگذاری می‌شوند.
این ها، به ترتیب عبارتند از : سوزن، قلاب، ماسوره، سنجاق، غوزه، پشم، موم، نجوق و تکه های پارچه. اینها هنوز هم در شهرهایی مثل کاستامونو، قونیه، الازیغ بورسا، بتیلیس، قاضی آنتپ، ازمیر، آنکارا، بولو، قهرمان ماراش، آیدین، ایچل، توکات و کوتاهیا انجام می‌گیرد اما رفته رفته اهمیت قدیمی خود را از دست داده و موجودیت خود را فقط در صندوق های جهیزیه حفظ می‌کند.
در کنار سوزن کاری مان که همراه لباس سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد در زینت آلاتی مثل انگشتر، سنجاق سینه و غیره جلب توجه کرده و شامل تمام لباس ها و جواهرات و غیره می‌باشد. تمامی تمدن هایی که از قدیم در آناتولی بوده‌اند اثرهای هنری به وسیله سنگ های قیمتی و یا فلز و سنگ و یا به طور جداگانه تولید شده است. مهمترین متدهای متغیر که همراه با سلجوقیان رواج پیدا کرده زینت آلات ترکمنی است. در دوران امپراطوری عثمانی، به موازات توسعه امپراطوری ساخت جواهر آلات نیز رونق یافته و اهمیت پیدا کرده است.
در آناتولی در عصر برنز، مس و قلع ترکیب و در دوران بعد از تولید برنز روی فلزهایی مثل مس، طلا و نقره نیز با متد کوبیدن و ریخته گری کار شده است.
مس بیشتر از فلزهای دیگر مورد استفاده قرار گرفته است. کار بر روی فلزها با روش هایی مثل کوبیدن، سیم کاری، حکاکی، قلمکاری، کار با چکش، زرگری، قره کاری و غیره انجام می پذیرد. علاوه بر مس هنرهای دستی با فلزهایی چون برنج، طلا و نقره امروزه با ظرفیت بالا و طرح های گوناگون در حال تولید است. مس که امروزه بیشترین موارد استفاده را دارد به وسیله قلع سفید کاری شده به شکل گسترده ای در ساخت لوازم آشپزخانه مورد استفاده قرار می گیرد. هنر معماری که منشاء آنها بیشتر ساختمان های مسکونی است با توجه به شرایط جغرافیایی مناطق طراحی شده است. کار بر روی چوب نیز وابسته به معماری مورد بحث در آناتولی در دوران سلجوقیان توسعه یافته و به مرحله مخصوص به خود رسیده است. در دوران سلجوقی و ملوک الطوایفی آثار چوبی بیشتر، معماری هایی نظیر محراب، در مسجد و در پوش کمد و مشابه آن ظریف کاری بالایی را به وجود آورده است. این معماری در دوران عثمانی به شکل ساده در آمده و بیشتر اشیاء روزمره مثل سه پایه، میز کوچک، آلات تحریریه، کشو، دوق، اشق، خت، ایق، حله و یا آثار معماری مثل پنجره، مد، یروانی های کوچک آیینه دار و ... ساخته شده است .
اینگونه متدها در شهرهایی مانند زونگولداک، بتیلیس، قاضی آنتپ، بورسا، استانبول، بیک کوز و اردو هنوز هم ادامه دارد و اینگونه آثار به خصوص در استفاده از عصا چوبدستی و مشابه با توجه به ماده اولیه آن ارزش داشته و استفاده از این آثار صدها سال ادامه داشته و در قرن نوزدهم توسعه بیشتری یافته است. قسمت های دسته عصا و چوبدستی از اشیاء و یا فلزاتی چون نقره، طلا، ستخوان و صدف و قسمت بدنه آنها از چوب درختانی مثل گیلاس، گردو، آبنوس، بامبو و غیره ساخته می‌شود .
ساختن آلات موسیقی از قدیم تاکنون ادامه دارد. این آلات با استفاده از چوب درختان، نباتات و پوست، روده، موی، استخوان و شاخ های حیوانات ساخته شده و به صورت سیم دار، کمان دار، ضرب و ساز و غیره تقسیم بندی می‌شوند .
یکی دیگر از شاخه های هنر توسعه یافته وابسته به معماری، هنر چینی است. چینی توسط سلجوقیان وارد آناتولی شده است. هنرمندان و صنعت کاران سلجوقی دائماً هنرهای نقاشی و مجسمه سازی را مورد استفاده قرار داده خصوصاً در به وجود آوردن تصاویر حیوانات موفق بوده‌اند. هنر سرامیک در قرن چهارده در انیرنیک، قرن پانزده در کوتاهیا و در قرن هفده در چاناک کاله شروع و در این مناطق با رنگ، نقشه و فرم مخصوص به خود به هنر چینی و سرامیک دوران عثمان الگوی جدیدی را وارد نموده است. هنر چینی و سرامیک ترکیه در بین قرون 19 – 14با خلاقیت فوق العاده خود در سطح دنیا به شهرت رسیده است.
نمونه های بسیار بارز هنر شیشه که از تمدن های آناتولی به دست آمده است امروزه روشنی بخش توسعه تاریخی شیشه را به وجود آورده است. تزیینات پنجره های شفاف در مدل و فرم های مختلف در دوران سلجوقی توسعه یافته است.
تولید شیشه به عنوان منجوق چشم خوردن (نظر خوردن) اولین بار توسط استادکاران روستای گوره جه از توابع ازمیر در آناتولی تحقق یافته است . امروزه در جای جای مناطق آناتولی منجیق های شیشه ای که منشاء اعتقادی چشم خوردن (نظر خوردن) دارد را به وضوح می‌توان دید. اعتقاد بر این است که با راه " نظر ” دقت نگاه‌ها از یک جاندار به جاندار و مفعول دیگری معطوف می‌شود. بدین علت منجوق‌های موصوف به محل قابل رویت جاندار و یا شییی آویخته می‌شود.
در معماری سنتی تزیین نمای بیرونی و درونی در کارهای سنگی هم جای مهمی دارد. بیشترین موارد استفاده کارهای سنگی غیر از معماری سنگ های قبور می‌باشد. متد و روش‌های منبت کاری، حک و کنده کاری و کار برجسته روی سنگ انجام می‌گیرد. عنصرهای مورد استفاده در تزیین اثر های نمونه ای هندسی، و نباتی همراه با نوشته و نحوه موجودیت در هنرهای نقاشی و مجسمه می‌باشد. هنرهای مجسمه سازی حیوانی کم می‌باشد اما در دوران سلجوقی مجسمه های انسان بیشتر دیده می‌شود.
هنر سبدبافی که از پدران یاد گرفته شده هنوز هم موقعیت و جایگاه خود را از دست نداده است و در حال حاضر نیز از شاخه های نی، بید و فندق به طریقه بافتن تولید می‌گردد.
این سبدها علاوه بر اهداف انتقال اشیاء در دکوراسیون داخل منازل نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نمد، جل و پالان حیوانات به صورت وسیعی در مناطق خشک و بیابانی از طرف کسانی که به شغل دامداری مشغول اند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گونه وسایل در طول دوران مورد استفاده، یکی از شاخه های هنرهای سنتی را تشکیل داده است. امروزه با صنعتی شدن و تغییرات در شرایط زندگی هنرهای سنتی نیز اهمیت و جایگاه خود را از دست می‌دهد.
هر ساله از طرف اداره کل هنر های سنتی تحقیقات در استان های مشخص شده کار بررسی با هنرمندان و صنعتکاران انجام می‌گیرد، در این بررسی‌ها اگر نیازی به اسلاید باشد بوسیله ویدئو ضبط می‌گردد. اینگونه اطلاعات در آرشیو اداره کل ثبت و هر هنرمندی که در این موضوع کار می‌کند اطلاعات خود را به کارشناسان و دانشجویان انتقال می‌دهد.
اشیاء تولیدی که در کلکسیون اداره کل قرار دارد با گشایش نمایشگاه های داخل و خارج از کشور به دیگران معرفی و شناسانده می‌شود. همچنین در داخل کشور و با حمایت اداره کل با تشکیل نمایشگاه های محل صنایع دستی اسکان شناساندن اشیاء تولیدی و بازاریابی برای تولید کنندگان فراهم می‌گردد.
همچنین از طرف اداره کل، امکان رقابت به وجود آمده و بدین وسیله حمایت از تداوم تولید هنرهای دستی فراهم می‌گردد.
از طرفی از جانب اداره کل هنرهای دستی هر پنج سال یک بار "کنگره جهانی فرهنگ سنتی” تشکیل و بیانیه ای در بخش مادی فرهنگ و نیز با تشکیل جلسات علمی مشترک با دانشگاه های مختلف اطلاعیه های تقدیمی به صورت چاپ و نشر منتشر می‌گردد. همچنین چاپ کارهای انجام شده در موضوع هنرهای دستی را محقق ساخته به حالت نشر تبدیل می‌گردد.
منبع: http://negarkhaneh.ir
