معیار خوبی و بدی یا محک زدن اخلاق

چه بسیار زنان و مردانی که بیرون از محیط خانه بشّاش، اهل انصاف و مدارا، خوش گفتار و خوش رفتار، اما در محیط خانه نسبت به اعضای خانواده همیشه عبوس، طلب‌کار، بدرفتار و بد گفتارند.

«اخلاق خانوادگی»

خداوند متعال می فرماید: با زنان در خانواده به انصاف و خوشی رفتار کنید. پس اگر دلپسند شما نباشند، (اظهار کراهت نکنید) چه بسیار چیزهایی که ناپسند شماست و حال آن‌که خداوند در آن خیر بسیاری قرار داده است. 1

در باب اخلاق خانوادگی و جایگاه مکارم اخلاقی در خانواده روایات زیادی از حضرات معصومین (علیهم السلام) نقل شده که از آن جمله بیان حضرت رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله) در توصیف رفتار با خانواده است که فرمودند: همانا بهترین شما کسی است که با خانواده‌اش رفتار بهتری داشته باشد و من بهترین شما نسبت به خانواده‌ام هستم.2

امیرمۆمنان علی (علیه السلام) نیز در اهمیّت این امر می فرمایند: اهل و عیالت را به کسب مکارم و فضایل اخلاقی امر نما!3

یکی از محورها و بنیان‌های اساسی در «فرآیند تربیت مهدوی»، «اخلاق‌گرایی» است و یکی از مهم‌ترین و خطیرترین عرصه‌ها در حوزة «اخلاق‌گرایی»، رعایت «اخلاق خانوادگی» است.

تعریف «اخلاق خانوادگی»

«اخلاق خانوادگی» به معنای شناخت حقوق اعضای خانواده و رعایت کردن این حقوق است.

«اخلاق خانوادگی» به معنای همکاری و همیاری برای ایجاد کانونی سرشار از ادب و اخلاق اسلامی و دستیابی به خانواده‌ای الهی و مهدوی است.

«اخلاق خانوادگی» در «فرآیند تربیت مهدوی» به معنای تکاپو برای تشکیل خانواده‌ای با اهداف آرمانی مهدوی است که بر مبنای رعایت حقوق تمام اعضای خانواده و شکوفاسازی تمام استعدادهای ایشان استوار گشته باشد.

محبوب‌ترین کانون در نزد خداوند، کانون خانواده است و استواری بنیان‌های این کانون وابسته به رعایت «اخلاق خانوادگی» است.

اخلاق خانوادگی، معیار خیر و خوبی

میزان خوبی یا بدی هر فرد در عرصه «اخلاق خانوادگی» و در چگونگی گفتار و رفتار او با خانواده‌اش محک می‌خورد؛ چنانچه پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) معیار سنجش خوبی هر فرد را خوش‌اخلاقی و خوش رفتاری او با خانواده‌اش معرفی فرموده‌اند:

آگاه باشید بهترین شما کسی است که نسبت به خانواده‌اش اخلاق بهتری داشته باشد.4

اگر می‌خواهید بدانید هر انسانی تا چه حد خوب و شایسته است به منش او با خانواده‌اش بنگرید و اخلاق خانوادگی او را محک بزنید. چه بسیار زنان و مردانی که بیرون از محیط خانه بشّاش، اهل انصاف و مدارا، خوش گفتار و خوش رفتار، اما در محیط خانه نسبت به اعضای خانواده همیشه عبوس، طلب‌کار، بدرفتار و بد گفتارند.

شبی 30 زن خدمت پیامبر آمدند که جملگی از همسرانشان شکایت داشتند. پیامبر فرمودند: «اینان مردان خوبی نیستند».5

بداخلاقی در خانه و خانواده نه‌تنها نشانه شایستگی و اقتدار نیست، بلکه نشانه‌ای از حقارت و خباثت و خودخواهی روح آدمی است که او را از دایره خیر و خوبی به طور مطلق خارج می‌گرداند.

در محضر پیامبر از عبادت‌های زنی بسیار تعریف کردند که روزها را روزه می گیرد و شب ها را به قیام و شب زنده‌داری می‌گذارند. در انتها گفتند: «البته او بد اخلاق است و اطرافیان و همسایگانش را با زبانش می‌آزارد»، پیامبر بی‌درنگ فرمودند:

هیچ خوبی و خیری در او نیست، او اهل آتش است.6

بد اخلاقی در محیط خانه، زندگانی را در کام دیگر اعضای خانواده تلخ و ناگوار می‌گرداند7، باعث دوری و فرار اهل خانه از محیط گرم خانواده می‌گردد8 و راه موفقیت‌های مادی و معنوی خانواده را مسدود می‌کند.9

پی نوشت ها:

1. (وَ عاشِرُوهُنَّ بِالمَعروفِ فَإِن کَرهتُمُوهُنَّ فَعَسی أن تُکرَهُوا شَیئاً وَ یَجعَلَ اللهُ فِیهِ خَیراً کَثیراً) نساء (4)، 19.

2. پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله): «ألا خَیرُکُم خَیرُکُم لِنِسائِهِ وَ أنا خَیرُکُم لِنِسائی» شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج20، ص171، ح25340.

3. امام علی (علیه السلام): «یا کمیل، مُر أهلَکَ أن یَروُحُوا فی کَسبِ المَکارِمِ» سید رضی، نهج البلاغه، حکمت 257.

4. رسول الله(صلّی الله علیه و آله):«ألا خَیرُکُم خَیرُکُم لِنِسائِهِ» شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج20، ص171، ح25340.

5. رسول الله(صلّی الله علیه و آله): «أما إنَّ اولئِکَ لَیسُوا مِن خِیارِکُم» نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ج14، ص248، ح16611.

6. رسول‌الله(صلّی الله علیه و آله): «لا خَیرَ فیها هِیَ مِن أهلِ النّارِ» علامه مجلسی، بحارالانوار، ج71، ص394، ح63.

7.  امام علی (علیه السلام): «السَّیِّیءُ الخُلقِ کَثیرُ الطَّیشِ مُنَغَّصُ العَیشِ» آمدی، غررالحکم، ح1604.

8. امام علی(علیه السلام): «مَن ساءَ خُلقُهُ ملّهُ أهلَهُ» كلینی، الكافی، ج8، ص22.

9. امام علی(علیه السلام): «مَن ساءَ خُلقُهُ ضاقَ رِزقُهُ» آمدی، غررالحكم، ص264، ح5711.

منبع :

پایگاه اطلاع رسانی حجت الاسلام دکتر مرتضی آقا تهرانی