چرا از نعمات بهشتی برای مۆمنان عنوان ارث یاد می‌شود؟

هر کسی بدون استثناء جایگاهی در بهشت و جایگاهی در دوزخ دارد، کافران جایگاه دوزخی مۆمنان را به ارث می‌برند و مۆمنان جایگاه بهشتی کافران را و این است معنای گفتار خداوند، که فرمودند به ارث می‌برید بهشت را به خاطر آنچه انجام داده‌اید؛ لذا درهای سعادت و شقاوت به روی همگان باز است و هیچ کس در آغاز، بهشتی و یا دوزخی آفریده نشده بلکه هر کس استعداد رسیدن به هر دو را دارد و این اراده خود فرد است که سرنوشت خود را تعیین و محتوم می‌کند و بدیهی است وقتی که مۆمنان با اعمال خود به بهشت می‌روند و کافران به دوزخ، جای خالی هر کدام به طور طبیعی در اختیار دیگری قرار خواهد گرفت.

چگونه مۆمنین از برخی از بیماری های روحی پاک شده و وارد بهشت می‌شوند؟

یکی از نعماتی که در آستانه ورود به بهشت شامل حال مۆمنین می‌شود زدوده شدن امراض روحی از جمله حسد و کینه می‌باشد و مۆید این مطلب آیه شریفه ذیل می‌باشد: «و نزعنا ما فی صدروهم مِن غِلٍ تجری مِن تحتهمُ الانهار» (1) آن چه در دل‌ها از کینه و حسد دارند بر می‌کنیم و وارد بهشتی می‌شوند که نهرها در زیر درختان آن جاری است .

در ذیل تفسیر آیه فوق حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) است که می‌فرماید: هنگامی که بهشتیان به سوی بهشت روان می‌شوند بر در بهشت درختی می‌بینند که از ریشه آن دو چشمه جاری است از یکی از آن دو چشمه می‌نوشند تمام کینه‌ها و حسدها از قلب آنان شسته می‌شود و این همان شراب طهور است و در چشمه دیگر خود را شستشو می‌دهند و طراوت و زیبایی در اندام آن‌ها آشکار می‌شود و به طوری که بعد از آن هرگز ژولیده و رنگ پریده و دگرگون نخواهند شد (2)؛ و در واقع بهشتیان هم از درون شستشو می‌شوند و هم از بیرون و زردی و آثار غصه ای که ناشی از حسد نیز هست از چهره‌شان پاک و زدوده می‌شود.

چرا از نعمات بهشتی برای مۆمنان و متقین به عنوان ارث یاد می‌شود؟

در آیات متعدد قرآن از نعمات بهشتی به عنوان ارث یاد شده است از جمله «وَ نَودُو اَن تلکم الجنّه اوُرثتموها به ما کنتم تعملون» به بهشتیان ندا داده می‌شود این بهشت را به خاطر اعمال پاکتان به ارث بردید؛ و یا در جای دیگر می‌فرماید: «الذّین یرثون الفردوس هم فیها خالدون»(3): کسانی که فردوس را به ارث می‌برند در آنجا جاویدانند.

تعبیر به ارث شاید به این دلیل باشد که مۆمنان بدون زحمت زیاد به آن می‌رسند مانند ارث که از ما ترک میت به ورثه می‌رسد بدون زحمت است و کارهای نیکی که در دنیا مۆمنین انجام داده‌اند در برابر آن همه نعمت در بهشت بسیار ناچیز است؛ و تفسیر دیگری اشاره به این دارد که تعبیر به ارث شاید به سرانجام کار مۆمنان است مانند میراث که در پایان کار به وارث می‌رسد. در آیه شریفه: «تلک الجنه التی اورثتموها به ما کنتم تعلمون» (4) از یک سو مقابله با اعمال را مطرح می‌نماید و از سوی دیگر ارث را که معمولاً نعمتی بدون تلاش و زحمت است و اشاره به این مطلب دارد که اعمال انسان پایه اصلی نجات اوست ولی آنچه را که دریافت می‌دارد در مقایسه با اعمالش آنقدر برتری دارد که گویی همه را به طور رایگان از فضل الهی به دست آورده است.

و در حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) از زاویه دیگری به این ارث توجه می‌شود که می‌فرماید: «ما من احد الا و له منزل فی الجنه و منزل فی النار فامّا الکافر فیرث المۆمن منزله من النار و المۆمن یرث الکافر منزله من الجنه فذلک قوله اورثتموها به ما کنتم تعملون» (5) : هر کسی بدون استثناء جایگاهی در بهشت و جایگاهی در دوزخ دارد، کافران جایگاه دوزخی مۆمنان را به ارث می‌برند و مۆمنان جایگاه بهشتی کافران را و این است معنای گفتار خداوند، که فرمودند به ارث می‌برید بهشت را به خاطر آنچه انجام داده‌اید؛ لذا درهای سعادت و شقاوت به روی همگان باز است و هیچکس در آغاز، بهشتی و یا دوزخی آفریده نشده بلکه هر کس استعداد رسیدن به هر دو را دارد و این اراده خود فرد است که سرنوشت خود را تعیین و محتوم می‌کند و بدیهی است وقتی که مۆمنان با اعمال خود به بهشت می‌روند و کافران به دوزخ، جای خالی هر کدام به طور طبیعی در اختیار دیگری قرار خواهد گرفت.

و آیه شریفه فوق و حدیث فوق الذکر دلالتی نیز بر نفی جبر، و آزاد و مخیّر بودن انسان می‌باشد.

آیا مۆمنانی که فاقد عمل صالح هستند وارد بهشت نمی‌شوند؟

در مورد دخول مۆمنین صالح به بهشت آیات بسیاری در قرآن وجود دارد از جمله «فامّا الّذین امنوا و عملوا الصّالحات فیدخلهم ربهم فی رحمته و ذلک هو الفوز المبین» (6) : آن‌ها که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند پروردگارشان آن‌ها را در رحمت خود وارد می‌کند و این پیروزی آشکار است و طبق آیه شریفه فوق، ایمان به تنهایی کافی نیست که از این موهبت عظیم برخوردار شوند بلکه عمل صالح نیز شرط است و این فوز عظیم اشاره به هر دو پیروزی دارد نجات از آتش و دخول در کانون رحمت حق و در پاسخ به سئوالی که مطرح است باید گفت که آن‌ها هم وارد بهشت می‌شوند اما بعد از آنکه مجازات خود را در دوزخ ببینند و پاک شوند و تنها کسانی بعد از حساب رسی مستقیماً به این کانون رحمت الهی راه می‌یابند که علاوه بر ایمان، سرمایه عمل صالح هم، داشته باشند.

جایگاه متقین در قیامت چگونه است؟

آیاتی از سوره دخان تصویری از وضعیت متقین در قیامت را ترسیم می‌نماید چنانچه می‌فرماید: «انّ المتّقین فی مقام امین فی جناتٍ و عیون یلبسون من سندسٍ و استبرقٍ متقابلین کذلک و زوّجناهم به حورالعین یدعون فیها به کل فاکههٍ امنین»(7) : متقین در جایگاه امن و امانی هستند در میان باغ‌ها و چشمه‌ها، آن‌ها لباس هایی از حریر نازک و ضخیم می‌پوشند و در مقابل یکدیگر می‌نشینند، و آن‌ها را با حورالعین تزویج می‌کنیم و هر نوع میوه ای را بخواهند در اختیارشان قرار می‌گیرد و در نهایت امنیت به سر می‌برند.

در این آیات اشاره به پنج نعمت متقین می‌کند: ابتدا امنیت کامل آن‌ها را سپس باغ‌ها و چشمه‌ها را مطرح می‌فرماید و «جنّات» شاید اشاره به تعدد باغهایی باشد که هر یک از بهشتیان در اختیار دارند و یا اشاره به مقام های مختلف آنان باشد چرا که باغ های بهشت یکسان نیست و به تفاوت درجات بهشتیان متفاوت می‌شود؛ و در مرحله سوم لباس های آنان را که از حریر لطیف و نازک و ضخیم است مطرح می‌نماید در حالی که در برابر یکدیگر می‌نشینند، تفاوت این لباس‌ها را نیز برخی از مفسرین تفاوت مقام قرب بهشتیان دانسته‌اند و مجلس الفت و انس آن‌ها نیز دلالت بر روح انس واخوتی است که برجلسات آنان حاکم است و همسران آنان نیز حورالعین هستند و از هر نوع میوه ای که بخواهند در اختیارشان قرار دارد؛ و این چنین است جایگاه متقین در آخرت، آن‌ها که در دنیا به خاطر رضای خداوند از حرام او دوری کردند و از لذات ناروا چشم پوشیدند و به قرب او روی آوردند.

پی نوشت ها :

1- حجر / 47.

2- تفسیرالمنار، ج 8، ص 421.

3- اعراف / 43.

4- مۆمنون / 11.

5- زخرف / 72.

6- آل عمران / 169.

7- جاثیه / 30.

منبع:

کریمی، فاطمه؛ تصویر بهشت و بهشتیان در قرآن