قرآن 600 ساله پادشاه گورکانی هند

سرپرست معاونت میراث فرهنگی این اداره کل پس از با اهمیت خواندن این خبر گفت: این قرآن که از نسخ خطی و ارزشمند موقوفه مزار شیخ احمد جام بوده و با نظر ارادت به وی توسط اورنگ زیب، ششمین پادشاه گورکانی هند به مزارش اهداء گردیده و از نظر تزئین موید اعتلای هنر اسلامی در امر کتابت و کتاب سازی است. حسین عباس‌زاده ادامه داد: برخی از آیات این قرآن به صورت کامل و روبروی یکدیگر با تزئینات کامل قرآنی است و کلمه سوره‌های قرآن دارای یک قاب مذهب و کتیبه شامل نام سوره بوده و آیات قرآنی با شمسه کوچک مذهب علامت گذاری شده است. وی افزود: در حاشیه صفحات با استفاده از شمسه‌هایی مذهب و مرصع علائم تخمیس (بعد از هر پنج آیه) و تعشیر (بعد از هر ده آیه) و سایر علائم تقسیم قرآن در هر جزء با تزئینات خاص و به فرم مستطیل و مذهب مشخص شده و آیات هر سوره نیز با شمسه‌ای که با طلا زر اندود شده مزین گردیده است. این مقام مسئول اظهار داشت: کاتب این قرآن نامعلوم است و صفحه آخر کتاب الحاقی به نام کاتب نو نویس «محمدبن الله قلی تبریزی» است که به سال 1178 هـ. ق کتاب شده و تاریخ استنساخ آن مربوط به سده‌های هشتم و نهم هجری است که به خط ریحان بر روی کاغذ دست ساز با الیاف کتان و نوع خراسانی کتابت شده است. عباس‌زاده خاطر نشان ساخت: این قرآن در قطع سلطانی 35 در 49 سانتی متر در 1146 صفحه، جدول کشی و مذهب در هر صفحه 9 سطر کتابت شده و سه سطر آن طلا می‌باشد. همچنین جلد این نسخه چرم ضربی زرکوب است که با توجه به غنای تاریخی و فرهنگی و هنری پس از طی مراحل اداری به شماره 31 در فهرست میراث منقول کشور به ثبت رسید. از سوی دیگر در خصوص مرمت این اثر نفیس و ارزشمند ربابه موسی‌زاده مسئول آزمایشگاه حفاظت و مرمت اسناد و کتب خطی این اداره کل در تکمیل خبر فوق افزود، حفاظت و مرمت این قرآن طی یک دوره دو و نیم ساله به طول انجامیده و اقدامات آن طی برنامه ریزی و آسیب‌شناسی اولیه شامل حفاظت اضطراری، مطالعات و بررسی‌های آزمایشگاهی جهت تست الیاف کاغذ و رنگهای به کار رفته در تزئینات قرآنی و اقدامات اجرایی آن شامل اسید سنجی و اسید زدایی صفحات، پاکسازی و زدودن مرمتهای غیر اصولی، مستندنگاری، تهیه فیلم و تصویر از کلیه مراحل اجرایی، بازسازی کمبود اوراق توسط کاغذ دست ساز و رنگ گیاهی، استحکام بخشی، جزوه بندی، مرمت جلد و صحافی نهایی و پیش بینی اقدامات حفاظت بعد از مرمت بوده است. طبق بررسی‌هایی که توسط کار‌شناسان بر روی این قرآن صورت گرفته، دو برگ آخر این نسخه خطی در دوره‌های پیشین دو دوره مورد مرمت و بازنویسی قرار گرفته است. ابتدا در سال 1178 ق توسط «الله قلی تبریزی و دیگری در سال 1347 هـ. ق به وسیله محمد کریم جرنکی قاینی که در مرمت سال 1347 ق از کاغذ غیر اصولی در بازسازی استفاده شده است. همچنین کلیه تزئینات قرآنی مربوط به حواشی شامل مرصع و تذهیب با رنگهای طلا، لاجورد، شنگرف، زعفران و سفیداب می‌باشد.

طبق متنی که در صفحه آخر قرآن موجود است، این نسخه خطی در راه هندوستان به هرات آماج حملات اشرار و راهزنان قرار گرفته و به این ترتیب بخش‌هایی از آن آسیب دیده که بعد‌ها توسط شیخ عبداللطیف متولی مزار شیخ جام مرمت شده که این نوشته در سال 1347 توسط محمد کریم جرنکی قاینی به انتهای قرآن اضافه شده است. اورنگ زیب عالمگیردر فاصله سالهای 1067 تا 1118 هجری قمری حکومت می‌کرد و سومین پسر شاه جهان و مادر ایرانی‌اش ارجمند بانو ملقب به ممتاز محل بود. از او به عنوان ششمین و آخرین پادشاه بزرگ سلسله گورکانیان هند یا امپراطوری مغول کبیر هند یاد می‌شود. وی سرانجام پس از 50 سال حکومت عاقبت در «احمدنگر» در گذشت. نام کامل او «ابو مظفر محی الدین محمد عالمگیر غازی بود که در سال 1027 ق چشم به جهان گشود.