تبیان، دستیار زندگی
بررسی ها حاکی است ۱۲۰ کشور عضو جنبش غیرمتعهدها با در اختیار داشتن یک هفتم اقتصاد جهان و تولید ناخالص داخلی نزدیک به ۱۰ تریلیون دلاری، نقش مهمی در اقتصاد و سیاست جهان ایفا می کنند....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اهمیت اقتصادی کشورهای غیر متعهد چیست؟


 بررسی ها حاکی است 120 کشور عضو جنبش غیرمتعهدها با در اختیار داشتن یک هفتم اقتصاد جهان و تولید ناخالص داخلی نزدیک به 10 تریلیون دلاری، نقش مهمی در اقتصاد و سیاست جهان ایفا می کنند....

غیر متعهدها

این روزها همه جا صحبت از نشست کشورهای جنبش عدم تعهد به میزبانی جمهوری اسلامی ایران است. در این نوشتار باختصار به اهمیت اقتصادی این جنبش پرداخته ایم.

جنبش عدم تعهد (NAM) سال‎1961میلادی در بحبوحه‌ی دوران جنگ سرد با تلاش جواهر لعل نهرو نخست‌وزیر فقید هند، سوکارنو از اندونزی، جمال عبدالناصر از مصر و ژنرال تیتو از یوگسلاوی با هدف وحدت بین کشورهایی بنیان گذاشته شد که نه در اردوگاه کمونیسم و نه در اردوگاه کاپیتالیسم قرار داشتند. این کشورها هدف اصلی خود را مقابله با امپریالیسم گذاشتند.

در طول زمان و با تغییرات حاکم بر فضای سیاست جهانی این جنبش هم با تغییراتی همراه بود. در سال های بعاد از انقلاب ایران هم به عضویت این جنبش در آمد و اکنون و در این شرایط خاص زمانی میزبان سران جنبش عدم تعهد است. برگزاری این اجلاس در کشور ما در این برهه‌ی تاریخی حساس می‌تواند برای ایران ظرفیت‌هایی را ایجاد کند که در صورت برنامه‌ریزی برای آن می‌توان به نحو مطلوب از آن استفاده کرد.

تغییر موقعیت کنونی جنبش عدم تعهد به یک سازمان فعال در صحنه بین‌المللی منوط به شناخت دقیقی از اتحادیه‌های منطقه‌ای است و ترمیم نگاه جدید همکاری‌های اقتصادی و سیاسی برای آینده بهتر این سازمان است. در سالهای اخیر از دهه پایانی قرن گذشته و بیش از 10 سالی که از قرن جدید میلادی گذشته است، اتحادیه‌های منطقه‌ای با محوریت همکاری‌های اقتصادی و تبیین جایگاه خود در اقتصاد بین‌المللی شکل گرفته است. اتحادیه‌های منطقه‌ای سهم بزرگی از آنچه که بنیانگذاران جنبش غیرمتعهدها در جهان دوقطبی درنظر داشتند، بصورت عملی با محوریت توسعه اقتصادی بخود اختصاص داده‌اند. جنبش غیرمتعهد که 120 کشور در آن عضویت دارند بصورت مجموعه‌ای از کشورها از مناطق مختلف جهان درآمده است که هر منطقه با کشورهای مشخص ویژگی اتحادیه منطقه مخصوص بخود را دارد و در حیطه تعاریف اتحادیه منطقه‌ای نگاه سیاسی و اقتصادی به سازمان جنبش عدم تعهد برقرار می‌کند.

تأسیس بانک جنبش عدم تعهد به عنوان یک بانک خالق پول و سیاستگذار و تنظیم کننده پولی این کشورها که بانکهای عامل و تجاری نیز می توانند به آن متصل شوند، می تواند موجبات توسعه کشورهای عضو را فراهم کند

اگر چه اجلاس غیر‌متعهدها بیشتر یک اجلاس سیاسی است، اما می‌توان از آن نتایج اقتصادی هم برآورد کرد، به عنوان مثال موضوعاتی مانند مواد غذایی و صنعت می‌تواند میان اعضای غیر‌متعهدها بررسی شده و به نوعی به تبادل آنها کمک شود.

بررسی ها حاکی است 120 کشور عضو جنبش غیرمتعهدها با در اختیار داشتن یک هفتم اقتصاد جهان و تولید ناخالص داخلی نزدیک به 10 تریلیون دلاری، نقش مهمی در اقتصاد و سیاست جهان ایفا می کنند. جنبش غیرمتعهدها اکنون 120 عضو دارد، قدرت های اقتصادی بزرگ ازجمله ایران، هند، اندونزی و آفریقای جنوبی و عربستان را شامل می شود. اعضای این جنبش به طور عمده کشورهای در حال توسعه ای هستند که در سال های اخیر رشد اقتصادی قابل توجهی داشته اند، در نتیجه اعتبار جنبش غیرمتعهدها نیز در جهان افزایش یافته است. می توان گفت این جنبش نسبت به گذشته توان و ظرفیت بسیار بیشتری برای تاثیرگذاری بر سیاست بین الملل و مشارکت در تصمیم گیری های بین المللی دارد.صندوق بین المللی پول براساس جدیدترین برآورد خود، ارزش کل تولید ناخالص داخلی اعضای جنبش غیرمتعهدها را 9900 میلیارد دلار اعلام کرده است، حجم اقتصاد گزارش ها نشان می دهد که کل تولیدناخالص داخلی جهان در سال 2011 بالغ بر 69000 میلیارد دلار اعلام شده است که سهم جنبش غیرمتعهدها از این رقم بیش از 14 درصد است.

یک بررسی تاریخی نشان می دهد که دورانی که این سازمان (غیرمتعهدها) شکل گرفت، دورانی بود که کشورها بیش از آنچه که برنامه محور باشند، شخصیت محور بودند. شخصیت‌های بنامی که هریک نهضت استقلال‌طلبی را رهبری می‌کردند و صاحب اندیشه و تئوری درباره آینده جهان بودند. نفوذ شخصیت‌ها در میان مردم جهان با گرایش‌های آنها بسیار و البته متفاوت بود.

اجلاس سران

غیرمتعهدها را نام‌آورترین شخصیت‌های سیاسی ـ اجتماعی در آن دوران (نیم قرن گذشته) پایه‌گذاری کردند. موجی که از تشکیل جنبش عدم تعهد ایجاد شد در میانه دو قطب نیرومند شرقی و غربی، چپ و راست سربرآورد و زمانی که با تئوری مائو از انقلاب چین، جهان سوم تعریف پیدا کرد، جنبش غیرمتعهدها سخنگوی جهان سوم شد.

به عبارتی این جنبش در زمان شکل گیری، خود را در اردوگاه کمونیسیم و کاپیتالیسم نمی دانست و شعار نه شرقی و نه غربی سرداده بود، از زمانی که شوروی دچار فروپاشی شدو قطب بندی سابق در جهان از بین رفت، عملاً توجه به جنبه ها و اهداف اقتصادی در این جنبش قوت گرفت.

بدیهی است که با فروپاشی بلوک شرق تعاریف حاکم بر این جنبش هم تغییر کرده است. اما روحیه کلی این جنبش همان مبرزه با امپریالسم است که پیش از این ذکر شد. با این حال باید به دنبال نگاه تحول در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و همکاری‌های کشورهای عضو بود، همچنین ایجاد هماهنگی در اتخاذ مواضع سیاسی برای دستور کارهای بین‌المللی، نزدیک‌سازی پروژه‌های فرهنگی و تبادل‌نظرها مسیری است که در صورت تحقق آنها، جنبش غیرمتعهدها در جایگاه بین‌‌المللی تجدید قدرت قرار خواهد گرفت و از منافع کشورها در حال توسعه حمایت خواهد کرد

ترسیم بازار مشترک و یا پیشنهاد برای ایجاد بانک مشترک کشورهای عضو جنبش عدم تعهد، ارزیابی قدرت تولید انرژی از مجموعه کشورهای عضو این سازمان و جایگاه آن در بازار بین‌المللی انرژی، مسیر توسعه و موانع آن برای کشورهای عضو، همکاریهای سیاسی و فرهنگی و همگون‌بودن در سطح مجامع بین‌المللی برای حراست از منافع جمعی اعضاء در سازمان جنبش غیرمتعهدها و دهها پیشنهاد دیگر، لزوم تحول و تجدید قدرت آن را نشان می‌دهد.

برای بالا رفتن تولید باید نسبت سرمایه و نیروی کار یک نسبت معقول داشته باشند. در کشورهای عضو جنبش عدم تعهد گرچه نیروی کار وجود دارد ولی سرمایه لازم برای انجام سرمایه گذاریها وجود ندارد

در حال حاضر در بین کشورهای عضو جنبش قدرتهای بزرگ اقتصادی حضور دارند و از سویی با توجه به بالا بودن تعداد جمعیت در بین برخی از این اعضا و عملاً فراهم بودن بازار مصرف در این میان، زمینه خوبی برای ایجاد بانک و تلاش برای افزایش تولید ناخالص داخلی در این میان فراهم است. هر چند متاسفانه علی رغم اینکه جنبش عدم تعهد مدتها تشکیل شده و بعد از سازمان ملل متعهد بزرگترین تشکل است ولی اعضای آن تاکنون اقدام به تأسیس بانک نکرده اند.

در اقتصاد تولید، تابعی از سرمایه و نیروی کار است. برای بالا رفتن تولید باید نسبت سرمایه و نیروی کار یک نسبت معقول داشته باشند. در کشورهای عضو جنبش عدم تعهد گرچه نیروی کار وجود دارد ولی سرمایه لازم برای انجام سرمایه گذاریها وجود ندارد.

همان طور که ذکر شد؛ در حال حاضر سهم جنبش عدم تعهد از تولید ناخالصی داخلی دنیا کمتر از 15 درصد است، با ایجاد بانک توسط این جنبش عملا سهم اعضای جنبش از تولید ناخالص داخلی جهان افزایش خواهد یافت. هرچند لازمه این کار، کاهش سهم کشورهایی همچون آمریکاست که خود با مقاومتها، خطرات و مشکلاتی روبرو خواهد بود.

بانک جنبش عدم تعهد می تواند به تجهیز منابع این کشورها بپردازد کشورهایی که در شرایط کنونی علی رغم وجود پتانسیلهای بالا فاقد منابع مالی لازم برای گام نهادن در مسیر توسعه یا طی کردن کامل این مسیر و کم کردن فاصله خود با کشورهای توسعه یافته هستند.

پول

در واقع خیلی از کشورهای بزرگ دنیا از طریق کمک بانکهای بزرگ، موتور توسعه آنها شروع به کار کرده و تأسیس بانک جنبش عدم تعهد به عنوان یک بانک خالق پول و سیاستگذار و تنظیم کننده پولی این کشورها که بانکهای عامل و تجاری نیز می توانند به آن متصل شوند، می تواند موجبات توسعه کشورهای عضو را فراهم کند.

چنانچه با ایجاد این بانک زمینه افزایش تولید ناخالص داخلی درکشورهای عضو جنبش افزایش یابد، عملاً سطح تولید جهان و نیز قدرت خرید در کشورهای عضو افزایش می یابد و این اتفاق، توسعه کشورهای عضو و نیز حل بحران اقتصادی کشورهای پیشرفته که هم اکنون به دلیل رکود در به در به دنبال مشتری برای تولیدات خود هستند، خواهد شد.

ایران در این زمینه وضعیت بسیار مناسبی دارد و می‌توان با تشکیل یک نهاد اقتصادی مشترک میان اعضای کشورهای غیر‌متعهد نقش مثبتی برای ایران قائل شد

حجم تجارت جهانی 36 هزار میلیارد دلار است که 7 هزار میلیارد دلار آن متعلق به کشورهای جنبش عدم تعهد است. سال گذشته 21 میلیارد دلار صادرات و 22 میلیارد دلار واردات با کشورهای عضو این جنبش داشته‌ایم و با توجه به مباحث مختلفی که با این کشورها وجود دارد می‌توان در حوزه صادرات، واردات، ترانزیت و تامین منابع مالی و سرمایه‌گذاری مشترک به توسعه روابط بیشتر رسید.

پر واضح است که این نشست برای کشور ما با دستاوردهای قابل توجه سیاسی همراه است. خاصه در شرایطی که کشورهای غربی درصدد منزوی کردن کشور ما هستند، حضور تعداد قابل توجهی از کشورها که خواهان اتخاذ مواضع مستقل از این کشورهایند می تواند زمینه را برای کاهش اثرات تحریم های کشورهای غربی فراهم کند. مقام معظم رهبری در فرمایشات خود درباره اقتصاد مقاومتی تاکید کرده اند که اکنون تنها چند کشور معدود به دنبال اعمال تحریم و فشار اقتصادی بر کشورمان هستند؛ پرواضح است که با یافتن طرفهای جدید تجاری و گسترش روباط دو جانبه با سایر کشورهای دنیا می توان اثر این فشارها را کاهش داد. این مهم در صورت بهره برداری مدبرانه از فرصت اجلاس غیر متعهدها به سادگی قابل انجام است.

ریحانه حمیدی فر

بخش اقتصاد تبیان