بقیع، آرامگاه پاکان
بقیع اولین مدفن و مزاری است كه به دستور رسول اكرم صلی الله علیه و آله و به وسیله مسلمانان صدر اسلام به وجود آمده است. این مدفن مقدس و تاریخی در اصل «بقیع الغرقد» و در قرنهای اخیر گاهی به آن «جنة البقیع» نیز گفته میشود.
ابن اثیر میگوید: «در لغت بقیع به محل وسیعی كه دارای درخت و یا ریشه درخت باشد، گفته میشود و چون مكان بقیع پیش از آن دارای درخت غرقد و ریشههای آن بود پس از قطع این اشجار نیز با همان اسم معروف گردید.» در بقیع اولین كسی كه از انصار دفن شده است «اسعد بن زراره» و از مهاجرین «عثمان بن مظعون» بوده است. سمهودی میگوید: «پس از فوت ابراهیم فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله آن حضرت به صحابه فرمودند ابراهیم را به سلف صالح ما عثمان لاحق كنید و در كنار او به خاك بسپارید.» او میگوید پس از دفن شدن ابراهیم در بقیع، مردم مدینه علاقه مند شدند پیكر اقوام و عشیره خود را در آنجا دفن كنند و هر یك از قبایل مدینه درختان و ریشه های بخشی از بقیع را قطع و زمین آن را برای همین منظور آماده نمودند.
بیشتر قبور بقیع تا پیش از نفوذ تفکر وهابی در عربستان، دارای گنبد و ضریح آهنین، مسی یا نقره ای بوده و کتیبه ها و سنگ نوشته هایی نیز داشته اند که نام و نشان صاحب قبر بر آن ثبت بوده است.
عباسیان، براى حفظ قبر عباس بن عبدالمطلب (عموی پیامبر) که خود را به او منتسب میدانستند، بنایی روی آن ساختند. از آنجا که قبر حضرت عباس در کنار قبر چهار امام و قبر منسوب به حضرت زهرا علیها السلام یا فاطمه بنت اسد بود، بقعه یاد شده، بر روی همه آنها یکجا بنا شد
با سلطه عوامل وهابیت در سرزمین حجاز، آنان براساس اعتقادات خود، به تخریب بسیاری از آثار تاریخی پرداختند. آنها پس از تسلط بر حجاز، به هتک حرمت قبور مقدس بقیع و دیگر بقعه های مدینه، اعم از شهدای احد، حضرت حمزه، عبدالله پدر گرامی رسول خدا صلی الله علیه و آله و نیز بقعه های مکه و دیگر نقاط مشغول شدند.
مقبرهها چگونه ساخته شدند؟
قبور ائمه بقیع علیهم السلام مانند سایر قبرها در محوطه مکشوف و بدون دیوار و سقف نبوده بلکه مانند تربت رسول خدا صلی الله علیه و آله و حضرت رضا علیه السلام از آغاز در داخل خانه ای که متعلق به عقیل وده، قرار داشته است و به مرور زمان این خانه به ساختمان مناسب و به شکل مسجد تبدیل شده، سپس در محل همان ساختمان بزرگترین و مرتفعترین گنبد و بارگاه بنا شده است و در قرون متمادی دارای خادم و دربان و دارای ظریفترین و گرانبهاترین ضریح و صندوق با زیباترین روپوش و داراى فرش و قندیل بوده است.
سالها بعد عباسیان، براى حفظ قبر عباس بن عبدالمطلب (عموی پیامبر) که خود را به او منتسب میدانستند، بنایی روی آن ساختند. از آنجا که قبر حضرت عباس در کنار قبر چهار امام و قبر منسوب به حضرت زهرا علیها السلام یا فاطمه بنت اسد بود، بقعه یاد شده، بر روی همه آنها یکجا بنا شد.
پیش یا پس از آن، بقعههایی نیز برای همسران پیامبر، عمهها و نیز مالک و غیره ساخته بودند و از قرن ششم به بعد، بقعههایی برای کسانی از بزرگان نیز که علاقه مند به برخی از مدفونین در این مکان بودند، ساختند.
قبور ائمه در طول تاریخ سه بار توسط مسترشدبالله، المستنصر و سلطان محمود عثمانی بازسازی شده است.
مرحوم مدرس در همان روز هشتم شهریور 1304 ش مطابق با دهم صفر 1344 ق در مجلس شورای اسلامی نطقی ایراد کرد و بعد از آن، تشکیل کمیسیون ویژه برای پیگیری موضوع را به شکل جدی دنبال کرد
بالاخره در هشتم شوال سال 1344هـ.ق. که وهابیون ظهور یافته، در نجد و حجاز توانستند مکه و مدینه را تصرف کنند این مقبرهها به همراه مقبره های دیگری منهدم شد. حتی قبه و بارگاه منسوب به حضرت حوا در جده و محل تولد پیامبر صلی الله علیه و آله در مکه هم از گزند و آسیب دور نماند.
چرایی تخریب
اعتقادات وهابیون در ادامه عقایدی است که ابن تیمیه آنها را بیان میکرد و میگفت: «احادیثی که از پیامبر درباره زیارت قبور رسیده تماما ضعیف بلکه جعلی است.» محمدبن عبدالوهاب هم در هنگام ظهور وهابیت در حجاز همین عقاید را پیش گرفت تا جایی که شورای افتاء وهابیون بستن بار برای سفر به قصد زیارت صالحین و انبیاء و دیگران غیر مجاز و بلکه بدعت دانستند.
عکس العمل نسبت به تخریب بقیع
با انتشار خبر تخریب بقیع، بخصوص بارگاه امامان مدفون در آن قبرستان، احساسات عمومی در ایران سخت جریحه دار شد که منجر به واکنش های شدیدی از طرف مقامات عالی رتبه ی مملکتی از جمله رئیس الوزرای وقت شد. به همین مناسبت مرحوم مدرس در همان روز هشتم شهریور 1304 ش مطابق با دهم صفر 1344 ق در مجلس شورای اسلامی نطقی ایراد کرد و بعد از آن، تشکیل کمیسیون ویژه برای پیگیری موضوع را به شکل جدی دنبال کرد. مراجع، علما و حوزه های علمیه پیوسته با ارسال نامه و مخابرهی تلگراف خواستار برخورد قاطع با عوامل تخریب قبور اماکن متبرکه شدند.
از آن زمان تاکنون اقدامات فراوانی در جهت برداشتن محدودیت ها در مورد قبور ائمه ی طاهرین صورت گرفته که همگی بدون نتیجه باقی مانده است.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منابع:
تاریخ حرم ائمه بقیع، صص 54 ـ 52.
مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن.
سایت موسسه جهانی سبطین.
سایت تحلیلی خبری عصر ایران.
سایت حوزه.