شخصیت

همان گونه که مستحضرید اهمیت علم روان شناسی درکشورمان به صورت مدرن آن در چند دهه ی اخیر، بیش از پیش آشکار شده است.

به عبارت دیگر می توان گفت برای حل قسمت عمده ای از مسائلی که بشر امروز با آن روبرو است باید از علم روانشناسی کمک گرفت.

در همین راستا کتاب روان شناسی سال سوم رشته ادبیات و علوم انسانی بیش از یک دهه است که در  چرخه ی آموزش کشور قرار دارد. مرکز یادگیری تبیان نیز به منظور یاری رساندن به شما دانش آموزان و دانشجویان عزیز، سلسله مقالاتی را در این ارتباط در نظر گرفته، که امید است مورد بهره مندیتان قرار گیرد.

شخصیت به صورت الگوهای رفتاری تقریبا ثابت، که از فردی به فردی دیگر تغییر می کنند و موجب تمایز افراد می شوند، تعریف می شود. روان شناسان سعی می کنند چگونگی تکوین این الگو های رفتاری یا شخصیت افراد را تبیین کنند. در این تبیین، عده از روان شناسان عقاید مشترکی ارایه داده اند و در نتیجه نظریه های مختلفی به وجود آورده اند.

یکی از این نظریه ها که بیش تر از همه نفوذ پیدا کرده، نظریه ی روان پویایی فروید است. طبق نظریه ی روان پویایی، شخصیت از سه ساخت یا از سه عنصر تشکیل می شود: نهاد، من و من برتر نهاد به هنگام تولد حضور دارد، نماینده ی سایق های فیزیولوژیک و به طور کامل نا هشیار است. نهاد از اصل کسب لذت پیروی می کند. نهاد در برخورد با واقعیت، من را به وجود می آورد که از اصل واقعیت پیروی می کند. سومین عنصر شخصیت، من برتر یا فراخود است که همان مقررات خانوادگی یا اجتماعی است. نهاد و من برتر غیر منطقی هستند و من بین آن دو واسطه است. من باید طوری عمل کند که از یک طرف نیازهای نهاد برآورده شود و از طرف دیگر مقررات اجتماعی رعایت شود.

دومین نطریه، نظریه صفات است. صفات عبارتند از ویژگی هایی که از رفتار استنتاج می شوند، مثل درون گرایی، برون گرایی، کمرویی، پررویی، سلطه گری، سلطه پذیری و ...

وقتی فردی را کمرو توصیف می کنیم، در واقع می بنیم که او نمی تواند در جمع حرف بزند، جرأت زیادی ندارد و از روابط اجتماعی گریزان است.

نظریه ی یادگیری، که سومین نظریه مورد اشاره ماست، معتقد است که شخصیت محصول متغیر های موقعیت یا آثار محیط است، نه محصول متغیر های درونی و شخصی.

یعنی یادگیری ها و تجربه های زندگی است که شخصیت را می سازد. روان شناسانی که دیدگاه یادگیری دارند، به ویژه رفتارگرایان، معتقدند که عناصر روانی مورد ادعای روان کاوان مثل نهاد، من و من برتر، قابل مشاهده و مطالعه نیستند، بنابراین از بحث خارجند.

اختلال های شخصیتی

تعیین مرز بین سلامتی و اختلال بسیار دشوار است اما روان شناسان، کسانی را سالم یا بهنجار می نامند که فعالیت های اجتماع پسند داشته باشند، از زندگی خود راضی باشند و به فعالیت های خود علاقه نشان دهند.

اختلال های شخصیتی یا رفتاری را به صورت های مختلف طبقه بندی می کنند. مشهورترین این طبقه بندی ها عبارتند از:

اختلال های دوران کودکی، اختلال های مربوط به زوال عقل، یاد زدودگی و سایر اختلال های شناختی، اختلال های ناشی از مواد مخدر، اضطرابی، جسمانی شکل، غذایی، خلقی، جنسی، اسکیزوفرنی، خواب، سازگاری و شخصیت.

اختلال های اضطرابی با فعالیت شدید، شاخه ی سمپاتیک دستگاه عصبی خودکار همراه هستند که با لرزش، عرق، سرعت و شدت تپش های قلبی، بالا رفتن فشار خود و سرگیجه همراه هستند افراد اضطرابی از بدبخت شدن، از دست دادن کنترل خود و نا توانی در استراحت کردن می ترسند.

اختلال های جسمانی شکل، به اختلال هایی گفته می شود که در آن ها فرد، ناراحتی جسمی نشان می دهد، مثل فلج شدن و احساس درد، یا ممکن است فرد عمیقا اعتقاد پیدا کند که به بیماری وحشتناکی مبتلا شده است، اما در عمل هیچ نوع، نابهنجاری جسمی نداشته باشد. دو نمونه از این اختلال ها عبارتند از اختلال های تبدیلی و هیپوکندری.

از اختلال های غذایی می توان به بی اشتهایی عصبی و پرخوری اشاره کرد.

اختلال های خلقی آن هایی هستند که با آشوب ها و دگرگونی های شدید هیجانی همراهند.

مشهورترین اختلال شخصیتی اسکیزوفرنی است. ویژگی اصلی این بیماری قطع رابطه با واقعیت است. کل شخصیت اسکیزوفرن ها، متلاشی می شود، آن ها به شیوه ی غیر منطقی و سازمان نیافته فکر می کنند، بیان آن ها در هم بر هم و ترکیبی از کلمات به هم ریخته است. در عمل نمی توان با اسکیزوفرن ها ارتباط برقرار کرد.

از انواع اختلال های شخصیت می توان اختلال های پارانویایی و ضد اجتماعی را نام برد. شخصیت پارا نویایی اعمال دیگران را تهدید آمیز و تحقیر آمیز تفسیر می کند و بدبین است. خیال می کند که دیگران به فکر آزار و اذیت او هستند. او خیال می کند که افکار و اندیشه هایش برای دیگران خطر ناک است و در نتیجه سازمان های جاسوسی به فکر دزدیدن اندیشه های مترقی او هستند.

افراد ضد اجتماعی یا جامعه ستیز همیشه به حقوق دیگران تجاوز می کنند. نسبت به تعهدات خود بی اعتنا هستند و با قوانین سازگاری ندارند.

بهداشت روان یعنی پیش بینی عواملی که احتمال دارد رفتار مارا مختل کند. و جلوگیری از بروز این عوامل، هم چنین بهداشت روانی، یعنی شناسایی عواملی که رفتار ما را از هنجار دور می کند و تلاش برای از بین بردن آن ها.

برای نیل به بهداشت روانی می توان راهبردهایی به کار برد، ازجمله: انتظار اثر بخشی از خود، شوخ طبعی، پیش بینی عوامل استرس زا و حمایت اجتماعی

رفتار گرایان معتقدند که شخصیت انسان:

به کمک عوامیل محیطی شکل می گیرد

از طریق تمایلات نا آگاه شکل می گیرد

بر اثر الگو برداری فرد تعیین می شود

از صفات بسیار متعدد تشکیل می شود

ادامه دارد

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی