تبیان، دستیار زندگی
قرآن درباره اثر تلاوت صحیح و همراه با تدبر، چنین می فرماید: «الذین آتیناهم الكتاب یتلونه حق تلاوته أولئك یۆمنون به»(1)؛ (كسانی كه به آنان كتاب آسمانی دادیم، در حالی كه آن را به درستی و خوبی تلاوت كنند، حتما بدان ایمان می آورند.) حق تلاوت، تنها این نیست كه
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آثار تلاوت قرآن در هدایت انسان


آیات قرآن، سخنان خدای سبحان است و چون او كانون مباركی، بلكه خود بركت است، خواندن سخنانش نیز بركات فراوانی را در پی دارد. اكنون به برخی از آنها اشاره می شود...

امین پویا

الف) افزایش ایمان

قرآن درباره اثر تلاوت صحیح و همراه با تدبر، چنین می فرماید: «الذین آتیناهم الكتاب یتلونه حق تلاوته أولئك یۆمنون به»(1)؛ (كسانی كه به آنان كتاب آسمانی دادیم، در حالی كه آن را به درستی و خوبی تلاوت كنند، حتما بدان ایمان می آورند.)

حق تلاوت، تنها این نیست كه حركات و اعراب و سكون و وقف و قواعد تجوید حروف و كلمات رعایت شود، بلكه همراه با آن، تدبر در معانی و تعقل و آمادگی برای اثرپذیری نیز لازم است.

نیز درباره پذیرش مۆمنان چنین می فرماید: «و إذا تلیت علیهم آیاته زادتهم إیمانا»(2)؛ نشان تلاوت صحیح آن است كه در خواننده و شنونده اثر جدیدی پدید آورد و بر ایمانشان افزوده گردد.

تلاوت قرآن به اندازه ای محترم و مهم است كه استماع و انصات(3) نسبت به آن واجب است یا مستحب؛ چنان كه برخی از فقیهان امامیه در ذیل كریمه «إذا قرئ القرآن فاستمعوا له و أنصتوا»(4)، به وجوب آن دو (استماع، انصات) فتوا داده اند، هر چند بسیاری از بزرگان تفسیر و فقه آن را مخصوص نماز جماعت و لزوم استماع و انصات مأموم می دانند.

ب) درخشان شدن خانه ها

رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در اهمیت تلاوت قرآن چنین فرمودند: «نوروا بیوتكم بتلاوه ی القرآن و لا تتخذوها قبورا».(5) خانه های خود را با تلاوت قرآن نورانی كنید و آن ها را به صورت گورستان درنیاورید. كسی كه اهل قرآن نیست و با آن انس ندارد، مرده است و خانه او گور اوست.

امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: خانه ای كه قرآن در آن تلاوت شود، نورانی است؛ «یتراءاه أهل السماء كما یتراءی أهل الدنیا الكوكب الدری فی السماء»:(6) همان گونه كه زمینیان از ستارگان آسمان نور می گیرند و آن اجرام آسمانی برای مردم زمین چشمگیرند، خانه ای كه در آن قرآن تلاوت می شود، برای آسمانیان درخشان است و آن ها نیز از این خانه های نورانی كسب نور می كنند.

خداوند از راه معارف و منازل عالی و دانی قرآن حكیم، ولایت عبد صالح را بر عهده دارد و صلاح و فلاح مولی علیه نیز، از راه احكام فقهی و حقوقی قرآن و از طریق حكم برهانی و عرفانی آن فراهم می شود

ج) انس با قرآن و مقام صالحان

خدای سبحان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) را مستقیما در پوشش ولایت خود می نامد؛ «إن ولیی الله الذی نزل الكتاب و هو یتولی الصالحین»(7)؛ پس همان خدایی، ولی رسول الله است كه قرآن را نازل فرموده است؛ خداوند متولی صالحان است. این جمله، شبیه تعلیق حكم بر وصف و نظیر علیت آن صفت است؛ یعنی اگر كسی به قرآن عمل كند، صالح می شود و اگر خداوند بخواهد ولی كسی بشود، از راه قرآن ولایت و تدبیر او را عملی می كند.

پس راه دستیابی به ولایت الهی، صالح شدن است و بدون آن در ولایت الله راهی نیست و خدا هم تولی طالح را نخواهد پذیرفت و بهترین راه صلاح هم انس با قرآن است.آری:

1. ولی خداوند است.

2. مولی علیه، رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است.

3. سمت ولی، تنزیل قرآن است.

4. وصفی كه بسان شرط برای مولی علیه ذكر شده، صالح بودن اوست.

5. از مجموع سیاق فردی كلمات و سیاق جمعی آیه چنین استنباط می شود كه خداوند از راه معارف و منازل عالی و دانی قرآن حكیم، ولایت عبد صالح را بر عهده دارد و صلاح و فلاح مولی علیه نیز، از راه احكام فقهی و حقوقی قرآن و از طریق حكم برهانی و عرفانی آن فراهم می شود.

قرآن، حبل الله است كه انس با آن و تدبر در آن و ایمان و عمل به آن، انسان را بالا می برد و به مقام صالحان می رساند تا مستقیما در پوشش ولایت خدا قرار گیرد. اگر انسان مشمول ولایت الله شود، تمام آفرینش را او اداره می كند و در آن مقام، دیگر هیچ راهی برای وسوسه و رخنه اهریمن نیست. خدا او را از تمام تیرگی ها و تاریکی ها نجات می دهد و او را نورانی می سازد

بنابراین، وصف پیش گفته هر چند به صورت شفاف از سنخ تعلیق حكم بر وصف نیست، با اجتهاد صادق، چگونگی این تعلیق استنباط می شود. زیرا نتیجه آیه چنین است: خداوندی كه قرآن را نازل فرمود و ولایت صالحان را بر عهده دارد، ولی من است؛ یعنی دو صفت الهی تنزیل قرآن و ولایت صالحان، نقش تعیین كننده ای در ولایت من و هر انسان قرآن مدار صالح خواهد داشت.

به همین دلیل می فرماید: «فاقرۆوا ما تیسر من القرآن»(8)؛آن مقدار كه برای شما میسر است، قرآن بخوانید و با این كتاب آسمانی انس بگیرید، حتی اگر معنای بعضی از آیات و سوره ها برای شما روشن نشد، نگویید كه خواندن بدون درك معنا چه اثری دارد، چون قرآن كلام عادی نیست كه اگر كسی معنایش را نداند، خواندنش بی ثمر باشد، بلكه نوری الهی است كه خواندن آن به تنهایی نیز عبادت است. گرچه خواننده به معنایش آگاهی نداشته باشد، ولی باید كوشید كه از رهنمود خود قرآن در لزوم تدبر در معنا نیز بهره برد.

قرآن، حبل الله است كه انس با آن و تدبر در آن و ایمان و عمل به آن، انسان را بالا می برد و به مقام صالحان می رساند تا مستقیما در پوشش ولایت خدا قرار گیرد. اگر انسان مشمول ولایت الله شود، تمام آفرینش را او اداره می كند و در آن مقام، دیگر هیچ راهی برای وسوسه و رخنه اهریمن نیست. خدا او را از تمام تیرگی ها و تاریکی ها نجات می دهد و او را نورانی می سازد؛ «الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات إلی النور»(9) چنین شخصی در میان امت با نور حركت می كند؛ یعنی در حالی به سر می برد كه حركت و بصیرت و سیره اش، روشن و روشنگر است؛ «و جعلنا له نورا یمشی به فی الناس»(10)

پی نوشت ها :

1- سوره بقره، آیه 121.

2- سوره انفال، آیه 2.

3- انصات: سكوتی كه همراه با توجه به گفتار الهی باشد.

4- سوره اعراف، آیه 204.

5- كافی، ج 2، ص 610.

6- همان.

7- سوره اعراف، آیه 196.

8- سوره مزمل، آیه 20.

9- سوره بقره، آیه 257.

10- سوره انعام، آیه 122.

بخش قرآن تبیان


منابع:

ماهنامه ایحاء شماره 1 ؛حضرت آیت الله جواد ی آملی