بدنام‌ترین باغ تاریخ!

بنای اولیه باغ فین به قبل از اسلام و با تمدن سیلك پیوند خورده است كه تمدن سیلك پیوندی ناگسستنی با چشمه ‌جوشانی دارد كه در بالای باغ جاری ‌است و به چشمه سلیمانیه معروف است.

از زمان‌های دور در پایین این چشمه باغی وجود داشته است كه كمی پایین‌تر از باغ فعلی بوده و براثر زلزله‌ای كه درسال 982 ه.ق روی داد باغ به كلی ویران شد كه به دستور شاه عباس صفوی بعد از سال هزار ه.ق باغی در مكان فعلی كه در حقیقت قسمتی از باغ قدیمی بود ساخته شد.

از سال 1135 ه.ق بعد از حمله افاغنه آبادانی باغ رو به ركود گرایید ولی با دستور كریم خان زند بخصوص با ساختن عمارتی كه به نام خلوت كریم خانی در ضلع جنوبی باغ واقع است، باغ فین رو به آبادانی گذاشت ولی با زلزله معروف سال 1192 قمری باغ نیز آسیب كلی دید كه پس از آن یعنی از سال 1200 قمری و با روی كارآمدن سلسله قاجار بخصوص با دستور فتحعلی شاه به مرمت باغ جانی دوباره گرفت كه ساختمان شتر گلوی فتحعلی شاهی در ضلع جنوب غربی باغ و حمام سلطنتی بزرگ كه در مجاورت حمام اولیه ساخته شد از آثار آن می‌باشد.

با آغاز مشروطیت به جهت وضع دفاعی بنای باغ، این مكان پناهگاه اشرار و یاغیان گشت و در مدت 14 سال یاغیان مصالح و اشیای گرانبهای آن را به یغما بردند. از وقایع مهم تاریخی در این باغ می‌توان به جشن تاجگذاری رسمی شاه اسماعیل صفوی و نیز قتل امیركبیر در این باغ اشاره كرد. اما شهرت اصلی این باغ به خاطر قتل میرزا تقی‌خان امیركبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در حمام فین در 20 دی 1230 هجری خورشیدی است.

باغ سبز کاشان

مجموعه باغ فین حدود 2500 مترمربع مساحت دارد كه در بدو ورود به این مجموعه با ساختمان رفیع سردر ورودی برخورد می‌كنیم. این قسمت از باغ در دوره صفویه بنا گذاشته شده است. این بنا دارای دو طبقه است كه طبقه تحتانی شامل هشتی و دالان ورودی به باغ با اتاق‌های جانبی، و طبقه فوقانی شامل سالن وسیع و زیبایی است كه چشم‌انداز خوبی بر اطراف دارد.

اغلب درختان باغ، بین یکصد تا 470 سال سن دارند. طی 15 سال گذشته و بخصوص بعد از سال 1386، مجموعه‌ای از عوامل موجب بروز فاجعه خشكی و بیماری درختان شد. عواملی همچون مهار فیزیكی غیراصولی، دخالت غیركارشناسانه، سرمازدگی شدید، عبور سیم و كابل برق و لوله‌گذاری‌های تاسیساتی، ایجاد پیاده‌روهای آهكی و سیمانی و محصور كردن درختان با آن، آبیاری نادرست و غیراصولی، آفت شپشك، نادیده گرفتن دستور غذایی درختان، مشكلات مدیریتی و نادیده گرفتن نظرات كارشناسان موجب شد تا حداقل 112 درخت تاریخی به‌طور كامل خشك شده و تعداد زیادی هم بین 30 تا 50 درصد آسیب ببینند.

مجموعه باغ فین در سال 1935 میلادی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. كار ثبت جهانی این اثر كه از سال 2007 میلادی آغاز شده بود، چند سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان 1389، مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسكو به انجام رسید.

آب و باغ

در طراحی باغ فین، آب اساسی ترین عنصر بوده‌است. آب در باغ فین به صورت‌های راكد (در استخر مقابل كوشك و حوض خانه صفوی)، روان (در جوی‌ها)، فورانی (فواره‌ها) و جوششی (ظهور آب از حفره‌های منظم كف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد.

در بناهای این باغ هم به حفظ تقارن اهمیت ویژه‌ای داده شده‌است. اما به تدریج و با دخالت شاهان، از این تقارن کاسته شده که این خروج از تقارن هم در محورهای تردد در باغ و هم در ابنیه اضافه شده پس از دوره صفویه به چشم می‌خورد.

در مرکز باغ، کوشک صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می‌دهند. کوشک قاجاری با نقاشی‌های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است. حمام سلطنتی، موزه ملی، خلوت کریمخانی و اتاق شاه‌نشین ابنیه‌ای هستند که پس از دوران صفویه به ابنیه باغ افزوده شده‌اند.

فین را کجا ببینیم؟

باغ فین در 9 کیلومتری مرکز شهر کاشان و در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد. این باغ در مجاورت چشمه سلیمانیه و بالادست دشتی با شیب ملایم قرار دارد. در حال حاضر بخشی از ابنیه موجود به چای‌خانه و کباب‌خانه اختصاص دارد. دسترسی به باغ فین از طریق خیابان امیرکبیر صورت می‌پذیرد. وسایل نقلیه عمومی از جمله مینی‌بوس از مرکز شهر کاشان این دسترسی را تامین می‌کنند.

موزه ملی کاشان واقع در این باغ از سال 1385 تا سال 1389 تعطیل بوده و در بهمن‌ماه 1389 مجددا دایر شده‌است. امروزه بازدید از بخش‌های گوناگون باغ امکان‌پذیر است. این مجموعه، در کنار میدان نقش‌جهان و کاخ چهلستون، بیشترین بازدید کننده و گردشگر استان اصفهان را به سوی خود جلب می‌کند.

فراوری: الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از جام جم، فارس، ایرنا