موقع سوختگی چه باید کرد؟
سوختگی بر مبنای دلایل به وجود آمدنش چهار نوع است: تشعشعی (مثل آفتاب سوختگی)، الکتریکی (برق گرفتگی)، شیمیایی (پاشیده شدن اسید) و یا حرارتی (قابلمه داغ).
در بیمارستان نیز سوختگی بر مبنای میزان آسیب به انواع درجه یک تا چهار و نیز سطحی، متوسط و عمیق طبقه‌بندی می‌شود.
سوختگی‌های شدید
هنگام سوختگی شدید، در نخستین اقدام با آتش‌نشانی و اورژانس تماس بگیرید. فرد در حال سوختن را از دویدن بازدارید، زیرا سبب شعله‌ورتر شدن آتش می‌شود.
همین قانون برای اجسام صادق است، برای خاموش کردن، آنها را در هوا تکان ندهید. روی اجسام شعله‌ور را با شن و ماسه یا حوله خیس و افراد را با پتو طوری بپوشانید که نرسیدن هوا سبب خاموش شدن آتش شود.
از غلتیدن افراد در حال سوختن جلوگیری کنید تا آسیب بیشتری نبینند. لباس یا پارچه چسبیده به بدن و پوست را جدا نکنید. درمان این سوختگی‌ها باید فقط در بیمارستان و زیر نظر کادرهای پرستاری و پزشکی متخصص صورت گیرد.
اگر سوختگی زیاد بود، باید فورا نزد پزشک بروید تا اقدام‌های تخصصی لازم انجام شوند.
سوختگی‌های کم
قسمت سوخته‌شده را بلافاصله زیر آب سرد بگیرید. با این کار، سوختگی ناشی از مواد شیمیایی سبب قلیایی شدن اسید و کاهش تخریب می‌شود و سوختگی ناشی از تماس با جسم داغ تسکین می‌یابد. روی محل سوختگی، یخ (غیرمستقیم و درون کیسه) یا بطری آب سرد بگذارید.
تاول‌های ناشی از سوختگی، جنبه محافظتی برای پوست دارند و از عفونت پوست آسیب دیده و آلودگی خارجی آن جلوگیری می‌کند.
تاول‌های ناشی از سوختگی را نباید پاره کرد، بلکه باید صبر کرد تا به مرور زمان و به تدریج فروکش کند و بهبود یابد.
روی تاول‌های کوچک، پس از شستشو با آب و صابون، گاز استریل غیر پلاستیکی بگذارید.
از بتادین، الکل و محلول‌های یددار استفاده نکنید. بانداژ را خیلی سفت و محکم نبندید.
هر روز پانسمان را تعویض و وضع آن را بررسی کنید.
اگر تاول کمتر از یک هفته خوب نشد یا درد و سوزش همچنان ادامه داشت، همچنین در صورت مشاهده عفونت و ورم سریعا به پزشک یا مراکز اورژانس مراجعه کنید.
برخی پزشکان معتقدند آب زیر تاول‌های بزرگ‌تر باید تخلیه شود. انجام این کار را فقط به آنها بسپارید.
تحمل تاول‌های بزرگ‌تر را با گذاشتن بالشتک‌های نمدی یا اسفنجی قابل خرید از داروخانه‌ها بهتر کنید.
پوست تاول‌زده‌ای را که در آستانه جدا شدگی است، پس از ضدعفونی کردن ناحیه سوخته، دوباره روی تاول برگردانید تا بافت آسیب‌دیده زودتر، بهتر و به دور از عفونت بازسازی شود.
در صورتی که تاول بر اثر برخورد با سطح تیزی پاره شود، اگر پزشک صلاح بداند آن را تخلیه می‌کند و اگر قرار باشد از پماد استفاده شود آن را مستقیما روی محل آسیب دیده نمی‌گذارد، معمولا قسمت‌هایی از ناحیه تاول زده را خشک می‌کند و به تدریج موجب ترمیم آن می‌شود.
اگر در اثر سوختگی پوستتان تاول زد، سعی کنید مقدار کافی آب بنوشید و در صورت لزوم منابع سدیم بدنتان را تامین کنید. اگر دیابت دارید و پوستتان تاول زده، حتما باید زیر نظر پزشک باشید.
خیلی از موادی که در منزل برای سوختگی استفاده می‌شود مثل سیب زمینی، ممکن است موجب تسکین موقت بشود، ولی در بیشتر موارد چون خود پوست آسیب‌دیده و آزرده است، بدن به آن مواد واکنش نشان می‌دهد و مشکل را حادتر می‌کند و چون آلوده هستند، موجب عفونی شدن زخم سوختگی می‌شوند.
بسته بودن زخم، طبق دستور پزشک هم پوست را از آلودگی‌های محیطی محافظت می‌کند و هم موجب تسریع در روند بهبود می‌شود، زیرا در مواردی خشک شدن زخم، روند ترمیم را به تاخیر می‌اندازد.
پیش از قرار گرفتن زیر اشعه آفتاب، از کرم‌های مناسب و ضداشعه استفاده کنید.
لازم به یادآوری است که بافت مرده و دلمه ناشی از سوختگی مانع ترمیم زخم می‌شوند، اما با مصرف پماد و شستشوی مکرر در صورتی که سوختگی سطحی باشد، دلمه و بافت مرده از بین می‌روند و بهبود صورت می‌گیرد. بنابراین اگر بافت مرده یا دلمه روی زخم پایدار ماند باید به پزشک مراجعه کنید.
در پایان متذکر می‌شوم برای پیشگیری از ماندگاری اسکار روش شناخته شده یا درمان دارویی و موضعی نداریم.
احتمال ماندن یا نماندن جای سوختگی هم به شدت سوختگی، عامل ایجادکننده سوختگی و محل سوختگی بستگی دارد؛ مثلا پوست پشت دست‌ها، بازوها و قفسه سینه به مراتب حساس‌ترند، اما با مراقبت صحیح تا حد زیادی می‌توان احتمال ماندن جای سوختگی را کاهش داد.
چه موقع باید فورا به پزشک مراجعه کرد؟
در شرایط اضطراری زیر باید فورا اورژانس را خبر کنید:
- سوختگی که سطح وسیعی از دست‌ها، پاها یا صورت یا سطح یک مفصل بزرگ را فرا گرفته باشد.
- سوختگی درجه دو به وسعت بیشتر از اندازه یک کف دست
سوختگی درجه 3 یا 4
- مشکل در تنفس یا سوختگی مجاری تنفسی
- استنشاق دود
- ایجاد ضعف، بی‌حالی یا درد غیرقابل‌کنترل به‌دنبال سوختگی
یادآوری می‌کنم که سوختگی درجه دو معمولا با تاول همراه است؛ البته گاهی به‌دنبال سوختگی درجه یک نیز تاول ایجاد می‌شود. اما در سوختگی‌های عمیق و خیلی سطحی، محل آسیب تاول نمی‌زند.
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
جام جم آنلاین
ایسنا - دکتر شیده یزدانیان، متخصص پوست و مو
هفته نامه سلامت
مطالب مرتبط:
چطور تاول پوستی را درمان کنیم؟
سوختگی و تماس با مواد شیمیایی و سوزاننده
