سـلیاک و پرهیـزهای غذایـی (2)
عوارض تغذیه‌ای بیماری سلیاک
در قسمت اول این مطلب درباره‌ی غذاهایی که حاوی گلوتن می‌باشند و باید از آن‌ها پرهیز کرد و توصیه‌های تغذیه‌ای در این بیماری توضیحاتی ارائه شد. حالا می‌خواهیم به عوارض تغذیه‌ای این بیماری بپردازیم.
١- آنمی فقر آهن
* در بیماری سلیاک بسیار شایع است.
* در بسیاری از افراد مبتلا به سلیاک، آنمی فقر آهن قبل از شناسایی سلیاک مشخص می‌شود.
* آنمی فقر آهن تا زمانی که رویه روده ترمیم و ذخایر آهن تأمین شود، ادامه خواهد داشت.
* پیگیری طولانی مدت فریتین سرم در بیماران سلیاکی برای تشخیص اینکه کمبود آهن به طور کامل رفع شده است یا نه.
توصیه‌ها* درمان با رژیم عاری از گلوتن و مصرف منابع غنی آهن
* منابع آهن هِم شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی و منابع آهن غیر هم شامل آجیل، غلات، سبزیجات برگ سبز، میوه‌های خشک، تخم‌مرغ، سبوس برنج.
* ترکیب منابع آهن غیر هم با غذاهای غنی از ویتامین C برای جذب بیشتر (مثل مرکبات)
* مصرف کوتاه مدت مکمل‌های آهن بدون گلوتن در برخی بیماران توصیه می‌شود.
٢- عدم تحمل لاکتوز
* عدم تحمل لاکتوز می‌تواند به صورت موقت در افرادی که به تازگی تشخیص سلیاک برای آن‌ها گذاشته شده است دیده شود، زیرا پرزهای روده آسیب دیده‌اند و سطح آنزیم لاکتاز کاهش یافته است.
* با رعایت رژیم عاری از گلوتن، علایم عدم تحمل لاکتوز در عرض 6 ماه تا یک سال می‌تواند مرتفع شود. اگر عدم تحمل لاکتوز همچنان ادامه داشت این امکان وجود دارد که در برنامه غذایی یک منبع نهفته گلوتن وجود داشته باشد که لازم است شناسایی و حذف گردد.
توصیه‌ها* با رژیم عاری از گلوتن شروع کنید و اگر علایم همچنان ادامه داشت، محدودیت موقت مصرف لاکتوز در برنامه غذایی می‌تواند مفید باشد (به همراه رژیم عاری از گلوتن).
* اگر لازم شد که رژیم عاری از لاکتوز اعمال شود، در صورت تحمل از قرص‌های آنزیم لاکتاز استفاده شود.
* اگر علایم بهبود یافت، کمی لاکتوز را برای ارزیابی پاسخ تحمل در رژیم غذایی وارد کنید.
٣- استئوپنی یا استئوپروز
* چگالی کم استخوان در افراد مبتلا به سلیاک وجود دارد.
* به علت سوء جذب، بیماری‌های استخوانی در افراد سلیاکی زودتر ظاهر می‌شوند.
* شیوع بالای استئوپروز در بیماران سلیاکی باعث شده است که سنجش تراکم استخوان در زمان تشخیص سلیاک انجام شود.
* کمبود ویتامین D که در سلیاک شایع است باید درمان شود تا سطح 25- هیدروکسی ویتامین D سرم در مقادیر نرمال باشد.
* پوکی استخوان ممکن است حتی پس از رعایت رژیم عاری از گلوتن پایدار بماند.
توصیه‌ها* رعایت رژیم عاری از گلوتن به همراه غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D (منابع غنی کلسیم: لبنیات، سبزیجات خانواده کلم و منابع غنی ویتامین D: ماهی‌های چرب مانند ساردین، سالمون، شاه ماهی، روغن ماهی)
* مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D که عاری از گلوتن باشد.
* ورزش مناسب
٤- کمبود فولات
* در موارد شدید سوء جذب رخ می‌دهد.
* بسیار مهم است که در زنانی که از رژیم بدون گلوتن پیروی می‌کنند و قصد بارداری دارند، دریافت فولات بررسی شود.
توصیه‌ها* رژیم عاری از گلوتن و دریافت غذاهای غنی از فولات شامل حبوبات، غلات، سبزیجات سبز برگی شکل، بروکلی، مارچوبه، آب پرتقال، جگر، بادام‌زمینی، گردو، دانه آفتابگردان و ...
* دریافت مکمل فولات
٥- کمبود ویتامین B12
* اگر چه بیماری سلیاک قسمت‌های ابتدایی روده باریک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما کمبود ویتامین B12 در موارد شدید سوء جذب می‌تواند رخ دهد.
* کمبود ویتامین B12 با تبعیت از رژیم عاری از گلوتن طبیعی می‌شود.
توصیه‌ها* درمان با رژیم عاری از گلوتن به همراه منابع غنی ویتامین B12 شامل جگر، تخم‌مرغ، شیر و گوشت.
* دریافت مکمل ویتامین B12 تزریقی
٦- اسهال
* بسیاری از افراد دچار سلیاک با این عارضه، بیماریشان شناسایی می‌شود.
* اسهال به علت آسیب به پرزهای روده، سوءجذب و عدم تحمل لاکتوز رخ می‌دهد.
توصیه‌ها* دریافت کافی مایعات و الکترولیت‌ها
* محدودیت مصرف قندهای ساده
* ممکن است سبزیجات نفاخ حذف شوند.
* محدودیت مصرف لاکتوز در برخی بیماران: در صورتی که فرد مبتلا دچار اسهال می‌باشد، مصرف شیر برای دو ماه اول درمان محدود می‌شود و بجای استفاده از شیر، فرد می‌تواند از ماست جهت تأمین نیازهای مواد معدنی و پروتئینی خود استفاده نماید و پس از رفع و بهبود اسهال می‌تواند از شیر به تدریج در برنامه غذایی خود استفاده کند.
٧- یبوست
* از آنجا که رژیم عاری از گلوتن کم فیبر است، در بسیاری از بیماران با شروع رژیم، یبوست رخ می‌دهد.
توصیه‌ها* مصرف کافی فیبر در رژیم عاری از گلوتن
* دریافت کافی مایعات
* افزایش تدریجی فیبر در برنامه غذایی برای کاهش عوارض جانبی (منابع فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، آجیل، حبوبات، غلات و برنج قهوه‌ای).
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ماهنامه‌ی دنیای تغذیه - نازلی سیدخوئی، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه
مطالب مرتبط:
افرادی که نمی توانند نان گندم بخورند
