روانشناسی از منظر مسلمانان
مهدی گنجی، مترجم کتاب علم النفس بیان کرد: این نوشتار چند نویسنده دارد که همگی آنها مسلمانند و هر یک از آنها نگارش یکی از بخش‌های کتاب را بر عهده داشته‌اند. لاله افتخاری نیز یکی از نویسندگان ایرانی این اثر است که در آمریکا اقامت دارد. نویسندگان این اثر با کاویدن آثار اندیشمندان اسلامی به بررسی نظرات آنان درباره روانشناسی شخصیت پرداخته‌اند.
وی با اشاره به رویکرد تطبیقی این اثر گفت: در این کتاب، نظریه فروید با نظریات اندیشمندان مسلمان مقایسه شده و در این راستا «سوپر ایگو» در برابر «وجدان» قرار گرفته است.
این مترجم به آثاری که تاکنون در این حوزه منتشر شده‌اند اشاره کرد و گفت: برخی ایرانیان نیز تاکنون چند عنوان کتاب در حوزه علم‌النفس به فارسی منتشر کرده‌اند که برخی از آنها از عربی به فارسی برگردانده شده‌اند. این نخستین کتاب در این حوزه است که از انگلیسی به فارسی منتشر می‌شود.
گنجی ادامه داد: نویسندگان کتاب، مفاهیمی مانند تربیت مثبت و تربیت منفی را مبنا قرار داده، در قرآن و احادیث به دنبال مصداق‌هایی برای آنها گشتند. این نویسندگان معتقدند که درباره روانشناسی شخصیت در حوزه اسلامی کم‌کاری شده است و ملاصدرا شاید آخرین اندیشمندی است که مباحثی را در این باره مطرح کرد و پس از آن هیچ نظریه‌ای در این باره از سوی مسلمانان ارایه نشد. عرصه‌های مختلف علم اسلامی در صورتی رشد خواهند کرد که نظریاتی در این حوزه‌ها مطرح شوند و اندیشمندان دیگر آنها را نقد کنند. در فضای خالی نمی‌توان به نقد و ارایه نظر در یک حوزه علمی و بالیدن آن امیدوار بود.
مترجم کتاب «علم‌النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی» این را هم گفت: نویسندگان کتاب در فصل پایانی این اثر بیان می‌دارند که در قرآن و احادیث اشاره‌های صریح و گاهی جزیی به روانشناسی شخصیت شده است و اندیشمندان معاصر اسلامی باید این نکات را استخراج کنند و بر اساس آنها، نظریاتی را ارایه دهند تا بتوانند بر اساس آنها نظریات غربی را نقد کنند.
وی این اثر را جزو معدود آثاری دانست که به طور موثر به روانشناسی شخصیت در اسلام پرداخته‌اند و گفت: قسمت اعظم آثاری که ایرانیان در این حوزه نوشته‌اند، به بررسی دستاوردهای غربیان در این عرصه اختصاص دارد.
یک صفحه از کتاب برای آشنایی بیشتر با نثر آن (صفحه 122) :
با این حال، رابطه نفس با بدن شبیه به رابطه هر شکل فیزیکی عادی با ماده آن نیست. همه شکل‌های فیزیکی با ماده خود طوری ادغام نمی‌شوند که مرکبی از دو عنصر تشکیل دهند (دو عنصر از لحاظ وجودی قابل تشخیص از یکدیگر هستند)، بلکه کاملاً‌در یکدیگر ذوب می‌شوند و در هم می‌آمیزند تا اتحاد کاملی تشکیل دهند. به این ترتیب، به شکل تماماً و به طور مستقیم در ماده حادث می‌شود. اما نفس، در تضاد با اشکال مادی خالص، به واسطه بعضی شکلها یا قوّه‌های پست‌تر، در ماده خود تأثیر می‌گذارد و آن را هدایت می‌کند. این پدیده، یعنی آنجا که یک قوه یا یک شکل، از طریق دیگر قوه‌ها یا شکلها، به صورت مستقیم در ماده تأثیر می‌گذارد، «نفس» نام دارد. به این ترتیب، ملاصدار می‌گوید که نفس انته‌لکی (کمال) جسم مادی است زیرا با وساطت قوه‌ها وارد عمل می‌شود، و تأکید می‌کند که کلمه «اندام»، آنطور که در تعریف ارسطو از نفس دیده می‌شود، نمی‌تواند به معنای اندامهای فیزیکی، مثل دست، کبد یا معده باشد، بلکه معنای آن قوا یا نیروهایی است که نفس از طریق آنها کار می‌کند، نیروهایی مثل اشتها، تغذیه و هضم.
چاپ نخست کتاب «علم‌النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی» با شمارگان 1000 نسخه، 288 صفحه و به بهای 6000 تومان از سوی انتشارات ساوالان منتشر شد.
فرآوری: رویا فهیم
بخش کتاب و کتابخوانی تبیان
منبع: خبرگزاری کتاب ایران
