رفاه و بهزیستی و امنیت اجتماعی در عصر هخامنشی

همانطور که در مقاله قبل گوشه ای از اقدامات صورت گرفته توسط هخامنشیان را بیان کردیم در این مقاله قصد داریم به طور بسیار مختصر گوشه‌ای از اقدامات صورت گرفته توسط ایرانیان را تنها و تنها درباره "رفاه و تامین اجتماعی" در دوره هخامنشیان را مورد بحث و بررسی قرار دهیم و معلوم نمایم كه مردم ایران و حكومت‌های ایرانی كه در چند هزار سال پیش و مخصوصا عصر هخامنشیان می‌زیستند مردمانی بسیار متمدن و كشور ایران سرزمین توسعه یافته‌ای بوده است (در مقایسه با جهان آن روز.)

در زمینه ی راه و راهسازی كه مهمترین وسیله ارتباطی و تفهیم متقابل افكار و عقاید و كسب تجارب علمی، فنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و از كارهای مهم و اساسی در جهت رفاه و تامین اجتماعی است هخامنشیان اقدامات بسیار مهمی انجام دادند.

چنانكه احداث راه شاهی به امر داریوش بزرگ از بند یونانی‌نشین در ساحل مدیترانه‌ در آسیا صغیر یا سارد مركزایالت لیدی و از آنجا به سوریه و بین‌النهرین تاشوش پایتخت شاهنشاهی هخامنشی نمونه‌ای ازاین علاقه ایرانیان در تماس و آمیزش با ملل گوناگون و برقرار ساختن یك رابطه پایدار میان فرهنگهای مختلف است.

در نظام آموزشی عصر هخامنشی تحصیل در مدرسه معمولا از سن هفت سالگی تا  پانزده سالگی ادامه می‌یافت و كودكان و نوجوانان خواندن و نوشتن و علوم مقدماتی و اولیه را در محیط آموزشگاه فرا می‌گرفتند. مدرس عمومی در نقاط مسكونی و در نزدیكی محل كسب بازار و محل زندگی اكثریت ساخته می‌شد تا كلیه مردم و فرزندانشان به راحتی بتوانند از آن برخوردار شوند. از جمله مدارس كه در دوره هخامنشی وجود داشته و بعدها در زمان ساسانیان شاهد آن هستیم ، مدراس "رها" و دیگری "نصین" است .

از تعداد شاگردان این مدارس كه در حدود هشتصد نفر ذكر شده می‌توان به تشكیلات منظم و سازمان مجهز آنها پی برد . علاوه براین مدراس دیگری با تنوع و گوناگونی بیشتر چون مداس، فنی و حرفه‌ای و همچنین حوزه‌های فلسفی، مانوی،‌مزدكی، زرتشتی، یهودی و مدارس علمی و ادبی چون پزشكی، ریاضی، نجوم و ...

وجود داشته كه زمینه را برای پیدایش این دانشگاه جندی‌شاپور را بعدها فراهم كرده است.

دانش آموزان و شاگردان در دوره هخامنشی از چند نظر به چند رشته تقسیم نموده‌اند:

1)دانش‌آموزان خاص كه شامل: شاهزادگان و بزرگزادگان(اشراف) و درباریان، ساتراپ شهربانان، دبیران، افسران ارشد، بود كه علوم جنگی و سیاسی و كشور داری را می‌آموختند.

2)دانش‌آموزان حرفه‌ای كه شامل فرزندان مغان، هیربدان و موبدان بودند علوم دینی را فرا می‌گرفتند و فرزندان پیشه‌وران و اصناف و صنعت‌گران و كشاورزان و غیره كه هریك فنون وصنایع پدری را می‌آموختند.

3)دانش‌آموزان عمومی كه شامل فرزندان آموزگاران، كارمندان، بازرگانان كه آموزش فرهنگی، اداری و اقتصادی كشور را می‌آموختند.

از چگونگی كامل دانشگاهها و مراكز آوزش عالی در دوران هخامنشی به علت از بین رفتن مدارك اطلاع‌ كافی در دست نیست ولی شواهد باقی مانده وجود آموزش عالی را در این زمان همانطور كه گفته شد تایید می‌كند.

زیرا در اوایل عهد هخامنشی مكتب‌های سده در اكباتان و دیگر درسارد و سمرقند تأسیس شده كه گفته می‌شود در آنها پزشك، دبیر، كاهن پرورش می‌یافتند و احتمال دارد كه غیر از اینها مدراس دیگری وجود داشته كه جز آنها به زمان كنونی نرسیده است.

گفته‌اند كه یكی از قدیمی‌ترین مدارس ، مكتب اكباتان است این مدرسه یكصدسال پس از زرتشت توسط یكی از شاگردان او تأسیس گردید و با یكصد شاگرد به درمان كردن مردم می‌پرداختند.

درباره‌ چگونگی گذران اوقات فراغت که یکی از عوامل مهم در بهبود و توسعه رفاه و تامین اجتماعی و از دغدغه مهم کنونی کشورهای توسعه یافته است هخانشیان در دوران باستان اقدامات بسیار مهمی انجام داده و کوشیده‌اند تا هر چه بیشتر و بهتر زندگی مردم به شادی و رفاه بگذرد به همین لحاظ علاوه بر جشنهای سالانه در هر ماه حداقل یک روز را به جشن و پایکوبی و شادی و تفریح می‌پرداختند. ایرانیان باستان روزهای بسیاری از سال را شادمانه جشن می‌گرفتند و در این روزها با مراسمی دل‌انگیز و شادی‌آفرین فرشتگان نیکی را تقدیس و اهورامزا را ستایش می‌کردند. به همین جهت است که در اکثر کتیبه‌های ایران باستان با چنین مضامینی روبرو می‌شویم اهوارامزدا مردم را آفرید.

خلاصه آن که ایرانیان باستان در عصر هخامنشی با فرهنگ و تمدن خود که گنجینه عظیمی‌ از هنر، اندیشه، اخلاق، فرزانگی، آداب و رسوم و سنن است همواره با اقدامات موثر و گوناگونی که در جهت رفاه و تامین اجتماعی مردم این سرزمین به عمل آورند، کوشیدند تا این مهم و حیاتی را در میان مردم به بهترین نحو به اجرا درآورند زیرا دریافته‌ بودند که به- زیستن سر بقا و توسعه جامعه و کور به سوی تعالی است و تا این مهم حاصل نیاید جامعه توسعه نمی‌یابد و حکومت دوام نمی‌آورد.

بدین منظورآنان با استفاده از تمام عوامل ممکن که شرح آنها گذشت تلاش کردند تا حداکثر رفاه و بهزیستی و امنیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و... را در جامعه به وجود آورند.