ایران از سرسره پایین می‌آید؟

رشد جمعیت ایران بر اساس نتایج سرشماری سال 1390 به 1.3 درصد رسیده و به میانگین رشد جمعیت جهان در سال 2011 میلادی به میزان 1.2درصد، نزدیك شده است.

حالا دیگر نه‌تنها جمعیت ایران آن بشكه باروت نیست كه همه نگران منفجر شدن نابهنگامش بودند، بلكه كارشناسان نگران منفی شدنش در سه دهه آینده هستند و به همین دلیل، دیگر قرار نیست شعار «دو بچه كافیست» را بشنوید. دانشگاه‌ها نیز از این پس راه‌های كنترل جمعیت را به نسل جوان نمی‌آموزند و وزارت بهداشت رسما اعلام كرده است كه هیچ برنامه‌ای برای كنترل جمعیت ندارد و دولت، سیاست‌هایی تشویقی برای افزایش تعداد فرزندان خانواده‌ها در نظر گرفته است.

از همان زمان كه نتایج سرشماری سال 1390 از جمعیت كشور منتشر شد، آژیر خطرها درباره بسیاری از بخش‌های آن به صدا درآمد، اما از میان همه قسمت‌های این گزارش مفصل، روند كاهش نرخ جمعیت كشور از همه نگران‌كننده‌تر بود، تا جایی كه كارشناسان هشدار دادند نرخ رشد جمعیت كاهشی 1.29 درصدی داشته است و تا سال 1420 جمعیت ایران منفی می‌شود.

نرخ 9 دهه پیش یك ‌درصد بود، اما در طول سال‌های 1335 و 1340 به بیش از دو درصد و در سال‌های 1355 و 1365 به بیش از پنج درصد رسید و تا دهه 70 نیز همچنان افزایش نشان می‌داد، ولی از دهه 70 به بعد، مسئولان به این نتیجه رسیدند كه رشد جمعیت ایران باید كنترل شود و به همین دلیل از ابتدای دهه 70 تا نیمه آن، با آموزش به زوج‌ها برای كنترل فرزندآوری، نرخ رشد جمعیت روی سرسره كاهش افتاد و به 1.4 درصد رسید و روند كاهشی‌اش ادامه پیدا كرد تا امروز كه كارشناسی مثل جواد آرین‌منش، نماینده سابق مجلس هشتم نگران منفی شدنش شده ‌است كه یعنی در آینده ممكن است وضع ایران به جایی برسد كه تعداد فوت‌كرده‌هایش در هر سال از تعداد متولدشده‌هایش بیشتر شود.

آرین‌منش با بیان این‌كه چنین آماری نشان می‌دهد تمایل داشتن فرزند در هر خانواده ایرانی در حال حاضر به‌طور متوسط 1.5 فرزند است می‌گوید: این در حالی است كه حداقل میزان مورد قبول برای حفظ تعادل بین جمعیت سالمند و جوان نباید از عدد 2.1 فرزند در هر خانواده كمتر شود.

به گفته این نماینده سابق مجلس، اگر وضع كاهش جمعیت با همین شیوه ادامه پیدا كند در سال 1420 جمعیت ایران 95میلیون نفری می‌شود و پس از آن دیگر رشد منفی جمعیت آغاز می‌شود و بعد از 80 سال به 31 میلیون نفر می‌رسد كه كمی كمتر از 50 درصدشان سالمند هستند.

هشدار درباره وضع نگران‌كننده روند نزولی رشد جمعیت، فقط حرف آرین‌منش نیست و همزمان علی‌اكبر محزون، مدیركل دفتر آمار اطلاعاتی جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت‌احوال كشور نیز به مهر می‌گوید: اگر این وضع ادامه پیدا كند و با سیاست‌های بموقع نتوانیم مانع پیشروی آن شویم طی سال‌های آینده با رشد منفی جمعیت روبه‌رو می‌شویم.

تا دو دهه دیگر شمار زیادی از جمعیت ایران را سالمندان تشكیل می‌دهند و كشور با انواع مشكلات سالمندی روبه‌رو می‌شود، مگر این كه زمان حال را به عنوان فرصتی طلایی برای پیشگیری از این مشكلات بپذیریم؛ به‌طوری كه بتوان حداكثر استفاده را از جمعیت فعال كار كه در سن 15 تا 64 سال هستند، داشت و جمعیت جوان كشور را تضمین كرد.

تشویق برای تولد

مدیركل دفتر آمار اطلاعاتی جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت‌احوال كشور كه اصرار دارد باید سیاست‌های كنترل جمعیت را در كشور متوقف كرد، تنها راه برای ترغیب مردم به فرزندآوری را اجرای سیاست‌های تشویقی از سوی دولت می‌داند؛ سیاست‌هایی مانند فراهم كردن زمینه‌های تسهیل ازدواج جوانان، جلوگیری از طلاق زوجین، از بین بردن فرهنگ غلط تك‌فرزندی و لغو قانون تنظیم خانواده.

البته بخشی از سیاست‌های تشویقی كه محزون درباره آنها سخن می‌گوید، هم‌اكنون نیز در حال اجرا شدن است یا برای آنها برنامه‌ریزی شده، به‌طوری كه مریم مجتهدزاده، معاون رییس‌جمهور و رییس مركز امور زنان و خانواده در این باره مثال می‌زند: افزایش كمك هزینه مهد كودك برای زنان شاغل رسمی، پیمانی و قراردادی از 36 هزارتومان به 50 هزار تومان از جمله اقدامات فرزندآوری در خانواده‌هاست و هزینه مهدكودك تا شش سال به مادران پرداخت می‌شود و سقف و محدودیت برای كمك هزینه تا سه فرزند برداشته شده است.

علاوه بر این، به گفته او قرار است درس تنظیم خانواده نیز از سرفصل دروس دانشگاه‌های كشور حذف شود و جای آن را شكوه همسرداری بگیرد كه محتوای آن درباره همسرداری و فرزندآوری است.

وزارت بهداشت: كنترل فرزندآوری، سیاست منسوخی بود

در راستای اجرای سیاست‌های دولتی برای جلوگیری از كاهش جمعیت، علیرضا مصداقی‌نیا، معاون امور بهداشتی وزیر بهداشت، سیاست «دو بچه كافی است» را منسوخ دانسته است و توضیح می‌دهد كه فرهنگ بومی ایرانی‌ها با داشتن پنج تا شش فرزند سازگارتر است و بنابراین باید برنامه سلامت خانواده، جایگزین برنامه تنظیم خانواده ‌شود.

سیاست كنونی وزارت بهداشت به هیچ عنوان كنترل جمعیت نیست و اگر زمانی اینچنین سیاستی وجود داشته است از دو، سه سال پیش وزارت بهداشت چنین سیاستی را دنبال نمی‌كند.

حتی نام برنامه تنظیم خانواده در وزارت بهداشت به سلامت خانواده عوض شده است تا كسی گمان نكند كه قرار است وزارت بهداشت در قالب چنین برنامه‌ای سعی در كنترل جمعیت كشور داشته باشد و علاوه بر این برنامه‌های وازكتومی و توزیع كاندوم رایگان نیز دیگر «ابدا» قرار نیست ادامه پیدا كند.

او همچنین به مردم هشدار می‌دهد كه به هر حال تك‌فرزندی از دیدگاه كارشناسان وزارت بهداشت پسندیده نیست و این نوع كودكان در بزرگسالی با مشكلات تربیتی مواجه می‌شوند.

ایران از سرسره پایین می‌آید؟

به اعتقاد جامعه شناسان رشد صفر یا منفی جمعیت سبب می‌شود كه جوامع برای تامین نیروی كار خود ناچار به مهاجر ‌پذیری شوند؛ اتفاقی كه در بسیاری از كشورهای اروپایی صورت گرفته و هشدار از دست رفتن نسل‌ها مطرح است. بر این اساس رشد منفی جمعیت می‌تواند عواقب سوء زیادی داشته باشد و بحران‌هایی را برای جوامع رقم بزند .

گفته‌های مسوولان مختلف در چند روز اخیر نشان می‌دهد دولت، عزمش را برای ترغیب مردم به زاد و ولد و زیاد شدن تعداد اعضای خانواده‌ها جزم كرده است تا كاهش رشد جمعیت كشور را متوقف كند.

این تلاش اگر نتیجه بدهد یعنی اگر سیاست‌های تشویقی، جامه اجرا تن كنند، حاصل‌شان خانواده‌هایی شلوغ‌تر از خانواده‌های امروزی و البته فراوان شدن قشر جوان برای فعالیت در عرصه‌های مختلف علمی، اقتصادی و صنعتی است و اگر شكست بخورد، آن وقت كشوری خواهیم داشت با خانواده‌هایی دو نفره كه خانه‌های سالمندانش شلوغ و بخش زایمان بیمارستان‌هایش همیشه خلوت است.

اما از سوی دیگر تحلیلگران جمعیت‌شناسی نیز معتقدند حذف برنامه‌های تنظیم خانواده نه تنها نمی‌تواند مشكل را حل كند، بلكه مشكلات جدیدتری را ایجاد خواهد كرد.

به گفته كارشناسان، این كه بدون آماده‌سازی زیرساخت‌های رفاهی، اقتصادی و اجتماعی كشور، خانواده‌ها را به فرزندآوری ترغیب كنیم، كار نادرستی است كه نه تنها به پیشرفت كشور منجر نمی‌شود بلكه باعث افزایش جمعیت همراه با آسیب‌های اجتماعی نظیر فقر، سوءتغذیه و مشكلات اجتماعی غیر قابل حل، می‌شویم. لذا دولتمردان این نكته را هم باید در نظر بگیرند كه علاوه بر اجرای سیاست‌های تشویقی برای فرزند‌آوری باید به راه‌های تامین انواع امكانات آموزشی، بهداشتی و تفریحی و فراهم كردن شغل و مسكن برای جمعیتی كه قرار است در سال‌های آینده چند برابرش كنند نیز بیندیشند و خانواده‌ها را پس از افزایش تعداد اعضایشان، به حال خود رها نكنند. از سوی دیگر، باید راهكارهای مناسبی برای حفظ متعادل تركیب جمعیتی كشور در پیش گرفت تا از بروز پیامدهای منفی آن جلوگیری كنیم .

منابع: ایرنا /جام جم آنلاین

مقالات مرتبط:

داروی جوانی با فراورده‌های خوکی

سیاست هم مات و مبهوت مانده!

سونامی سرطان با مواد آرایشی تقلبی