قسمت ششم-دولت اصلاحات
شناسنامه
آغاز فعالیت 12 مرداد 1376
پایان فعالیت 12 مرداد 1384
مدت فعالیت (دو دوره) 8 سال
رئیس جمهور حجة الاسلام والمسلمین خاتمی
اهم مسائل
1. حضور کم سابقه مردم در انتخابات
2. ایجاد فضای مناسبت تر سیاسی
3. تحول جدی در روابط خارجی
4. حمله به برج های دوقلوی سازمان تجارت جهانی در امریکا و حمله امریکا به افغانستان و عراق
5. ایجاد دومین حزب دولتی
6. سوء استفاده جریانات مخالف از فضای به وجود آمده
7. غائله 18 تیر و حماسه 23 تیرماه
8. بی مبالاتی برخی مسؤولان در مسائل فرهنگی
9. بحران اشتغال و تشدید فشار اقتصادی
نقش رهبری
1. حمایت از دولت و رئیس جمهور
«اکنون بار دیگر مسؤولیت بزرگ ریاست جمهوری با اکثریتی قاطع بر دوش مردی روحانی و کارآزموده و انقلابی و اهل دانش و معرفت قرار یافته و یکی از تربیت شدگان حوزه معرفت دینی قدرت اجرایی را در کشوری به دست گرفته است که به برکت ایمان و دین باوری عمیق مردمش، پرچمدار نظام دینی و مفتخر به اجرای احکام اسلامی است».
2. شایستگی
«اینجانب با سپاس خداوند متعال و عرض تبریک به ملت عزیز و با معرفت به مراتب شایستگی اندیشمند فرزانه جناب حجة الاسلام آقای حاج سید محمد خاتمی دامت معالیه، رأی ملت را تنفیذ و ایشان را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب می کنم».3. دارای شرایط لازم
«خوشبختانه جناب آقای خاتمی – رئیس جمهور محترم و عزیز ما – تازه نفس و آماده به کار و دارای توان و دارای شرایط لازم برای این کار هستند که من ، هم خدا را شکر می کنم و ایشان را خیلی دعا می کنم».4. دفاع از دولت
«البته من وظیفه ام است که از شخص جناب آقای خاتمی به عنوان رئیس جمهور محترم، و دولت به صورت کلی، دفاع کنم و شما بدانید که دفاع خواهم کرد. نه اینکه در مقابل دشمنان دفاع می کنم. حتی در مقابل انتقادهای غیرصحیح دوستان – یعنی عناصر داخلی و عناصر مؤمن و عناصر خودی – دفاع می کنم. اما این به معنای آن نیست که دولت نباید در درون خود به نقد عملکرد خودش بپردازد. یک مقداری باید به نقد عملکردها بپردازید».نقاط آسیب
دوران اصلاحات نیز مانند دوره های دیگر دارای نقاط قوت و ضعف است که بررسی آن بایستی با انصاف و به دور از غرض ورزی باشد تا مردم و رئیس جمهور آینده با درک صحیح نسبت به تقویت نقاط قدرت، و رفع نقاط ضعف اقدام نمایند. در اینجا لازم است به محورهای اساسی سخنان مقام معظم رهبری در مدت دوره اصلاحات اشاره نمود.1- تهاجم فرهنگی
1-1 اباحی گری
«همه باید مسائل فرهنگی را جدی بگیرند. مظهر این تهاجم، همان اباحی گری است که از راه خدشه در اعتقادات، تشویق جریان های خلاف اخلاق در جامعه و تشویق و ترویج انواع و اقسام فسادها ایجاد می شود؛ اینها چیزهایی است که مسؤولان کشور باید به آن خیلی توجه کنند».
2-1. جوانان
«آنچه ما آن را تهاجم فرهنگی دشمن می نامیم و پیوسته مردم هوشیار خود و بیش از همه جوانان را به مجاهدت در برابر آن فرا می خوانیم همانا کوشش همه جانبه دشمنان ما با استفاده از همه ابزارهای تبلیغی و خبری و سیاسی و امنیتی برای برانگیختن همین دشمن درونی است».3-1. عیب کار
«عیبی در یک جای کار هست که در فضای فرهنگی کشور کسی یا جرأت کند یا غفلت کند که به امام زمان و به این اعتقاد به این اهمیت، این گونه اهانت کند.
من از کسانی که الآن مسؤولان رسمی امور فرهنگی هستند، توقع و خواستم این است که به طور جدی تجدید نظر کنند و ببینند عیب کارشان کجاست».4-1 . ....
2- عدالت
1-2. مشروعیت وابسته به عدالت خواهی
«مشروعیت من و شما وابسته به مبارزه با فساد، تبعیض، و نیز عدالت خواهی است؛ این پایه ی مشروعیت ماست».
2-2 دنیای آباد دور از عدالت
«باید دنیا را آباد کنیم و این کارها همه آباد کردن دنیاست، اما دنیای آباد دور از عدالت و دور از معنویت به درد نمی خورد.فرض بفرمایید درآمد سرانه ای مان دوبرابر و سه برابر شد، اما عدالت در جامعه نبود؛ یعنی عمده ی این درآمد به یک بخش محدودی رسید و بخش عظیمی از مردم، محروم و گرسنه ماندند. این کاری نیست که ما باید انجام دهیم».
3-2. ایجاد عدالت
«اهتمام اصلی دولت در همه سیاستهای اجرایی و بخشی، باید رفع محرومیت به نفع ایجاد عدالت باشد؛ این باید اولین چیزی باشد که مورد نظر قرار می گیرد. با این کار چقدر ما رفع محرومیت می کنیم و چقدر کشور را به عدالت نزدیک می کنیم. البته اینکه چه چیزهایی در رفع محرومیت بیشتر مؤثرند، شما آنها را خیلی خوب می دانید اشتغال، مسکن، درمان، بیمه و موارد گوناگون دیگر، در کاهش و رفع محرومیت مؤثرند.مثلاً اگر می خواهیم یک پروژه ی صنعتی یا معدنی یا ارتباطی را اجرا کنیم، در درجه ی اول باید ببینیم تأثیر آن در ایجاد عدالت اجتماعی چقدر است؛ بر این اساس کار کنیم.»
4-2. مبارزه با بی عدالتی
«البته من سفارش کرده ام و سفارش و تأکید می کنم (و خود اینجانب بیشترین اهتمام را متوجه این مطلب کرده ام و می کنم و توصیه می کنم که دیگران هم همین جور عمل کنند) که باید تلاش شود فقر و بی عدالتی و تبعیض، که میراث طواغیت گذشته است، در این کشور ریشه کن شود».5-2. عدالت اقتصادی
«هدف از امنیت،سرمایه گذاری، ایجاد رفاه عمومی و رونق اقتصادی و زمینه سازی برای عدالت اقتصادی و از بین بردن فقر در کور است».3. مسائل اقتصادی
1-3. مسأله اصلی کشور
«واقعاً نگاه کنید ببینید امروز مسأله ی اصلی کشور چیست؟ من گمان نمی کنم اگر کسی نگاه عادی به زندگی مردم بکند، تردید به وجود بیاید که مسأله ی اصلی کدام است. مهم ترین مسأله، مسأله ی اقتصادی است».
2-3. مشکلات حقیقی
«مردم حقیقتاً مشکلات اقتصادی دارند؛ سختی دارند؛ نارسایی دارند. گرفتاریهای زیادی وجود دارد، خطر عمده این است که شما این را ندانید؛ که امیدوارم بدانید. گمانم شاید در بین مسؤولان ما بعضی ها هستند که به گرفتاریها و مشکلات مردم درست توجه ندارند؛ والاّ برای رفع این مشکلات، تلاش مجدّانه تری می شد».3-3. مَن لا مَعاشَ لَهُ لا مَعادَ لَهُ
«البته اعتقاد من این است که بخشهای اقتصادی ما اگر می خواهند مردم متدین شوند، معاش مردم را تأمین کنند؛ چون «مَن لا مَعاش له لا معاد له» اگر بخشهای اقتصادی دولت معاش مردم را تأمین کردند، مردم متدین خواهند شد».
4-3. فوری ترین کارها
«به اعتقاد من امروز فوری ترین کار این است که به مسائل اقتصادی و مسأله معیشت و در رأس همه مسأله اشتغال، با جدّیت پرداخته شود. هیچکدام از اینها معضلات و گره های کوری نیستند که دستهای توانا و فکرهای کارآمد، نتوانند آنها را حل کنند. همه اینها کارهای ممکن و روانی هستند؛ منتها تلاش،جدّیت، ابتکار و پشتکار لازم است تا این کارها انجام گیرد».5-3. عمده تلاش
«نکته ی دیگر این است که در زمینه های کار اقتصادی عمده ی تلاش را باید روی تولید برد؛ اساس مسأله ی تولید است.ببینید در کدام نقطه از مجموعه ی مقررات کشور مزاحم با تولید وجود دارد آن را علاج کنید. البته این کار نگاه کردن و دید وسیع اقتصادی لازم دارد».
4. معیشت و اشتغال
1-4. اشتغال جوانان
«همه موظفند همکاری کنند تا این کار انجام بگیرد. در زمینه مسائل کشور و به خصوص در زمینه مسائل اقتصادی توجه به اشتغال جوانان خیلی مهم است».
2-4. جلسه مفصل
«مسأله ی کار و اشتغال مهم است. بعد از انتخاب مجدد آقای خاتمی در یک جلسه مفصل با ایشان صحبت کردم.اولین نکته ایجاد اشتغال بود. کاری کنید که وقتی دوره چهار ساله ی دولت دوم آقای خاتمی تمام شد، دولت بیاید بگوید که من نسبت اشتغال را از این مقدار به این مقدار آورده ام؛ مثلاً نسبت بیکاری را از سیزده درصد به شش درصد آورده ام؛ یعنی بتواند این آمار را قرص و محکم به مردم ارائه دهد. این کار در تاریخ ثبت خواهد شد و از آن کارهای ماندگار خواهد بود».
3-4. اشتغال را جدی بگیرید
«مسأله اشتغال را جدی بگیرید در ستاد اشتغال، خود آقای خاتمی با آن مجموعه ی وزرا شرکت می کنند. هر چه ممکن است این مسأله را جدی بگیرند. البته من با یکایک آقایان وزرا هم در زمینه ی مسائل خودشان حرفهای زیادی دارم».4-4. از آغاز تا پایان
«سال را باید از آغاز تا پایان، سال تلاش برای ایجاد اشتغال مفید و مولّد قرار دهیم . در مطالعات عمیق و بررسی های همه جانبه اقتصادی، به این نتیجه می رسیم که نقطه عزیمت و شروع، عبارت است از تلاش برای اشتغال. برای جامعه ما شایسته نیست که جمع بزرگی از مردم این کشور- که عمدتاً جوان و غالباً دارای استعداد هستند – از اشتغال مفید و مولّد محروم باشند؛ در حالی که کشور به این اشتغال نیاز بسیار زیادی دارد».5- طرح سامان دهی اقتصادی
1-5. از نوشته خارج شود
«طرح سامان دهی اقتصادی. این را باید از صورت یک نوشته و یک تصمیم خارج کنید و راههای عملی آن را با قوت و با ایمان کامل به لزوم و وظیفه بودن این کار، مشخص نمایید. همه موظفند همکاری کنند تا این کار انجام بگیرد. در زمینه مسائل کشور و به خصوص در زمینه ی مسائل اقتصادی، توجه به اشتغال جوانان خیلی مهم است».
2-5. نقطه اساسی
«طرح "سامان دهی اقتصادی" باید دنبال بشود. من فکر می کنم نقاط اصلی ای که در این طرح بود، همان نقاط اساسی ای بود که ما امروز به آن احتیاج داریم. در این طرح بحث اشتغال بود. مسأله ی اشتغال، مسأله بزرگ و مهمی است».3-5. چرا به طور جدی به آن نمی پردازید؟
«این طرح "سامان دهی اقتصادی" کار بزرگی بود که دولت شما انجام داد؛ چرا آن را ندیده می گیرید؟ چرا شما به طور جدی به آن نمی پردازید؟ من واقعاً از اول انتظارم این بود؛ اما حالا این انتظار را بیشتر دارم».6. مبارزه با مفاسد
1-6. بزرگترین مسؤولیت
«یکی از بزرگ ترین مسؤولیتهای مسؤولان کشور – از جمله رئیس جمهوری محترم – تعقیب مفاسد مالی و اقتصادی است که باید در برنامه دولت قرار گیرد.»
2-6. جلسات خصوصی
یکی از نکاتی که می خواهم بار دیگر روی آن تأکید کنم – البته در جلسات خصوصی با مسؤولان مختلف قوه مجریه این را مطرح کرده ام، ولی الآن هم باز می خواهم مجدداً تکرار کنم – این است که مسأله ی مبارزه با فساد را جدی بگیرید».3-6. اصلاحات واقعی
«من می خواهم خواهش کنم که حتماً مسأله ی مبارزه با فساد را جدی بگیرید و دنبال کنید. این که ما دو سه سال قبل، گفتیم اصلاحات واقعی در کشور، مبارزه با فقر و فساد و تبعیض است، هر روز که می گذرد، اعتقاد بنده به این مسأله راسخ تر می شود. هیچ اصلاحی در کشور بدون پرداختن به این سه مقوله ی اساسی و بنیانی ممکن نیست صورت بگیرد؛ اینها مادر همه ی اصلاحات است و باید بالاخره در کارها به این قضیه بپردازید».4-6. اعتقاد راسخ
«صحنه را تا آنجایی که می توانید از فساد پاک کنید. من روی مسأله ی فساد خیلی تکیه کرده ام و ممکن است بعضی به نظرشان بیاید که تکراری است، و چرا نه، من اعتقاد راسخ دارم».5-6- رقابت صحیح
«قوّه مجریّه و قوّه قضاییّه و قوّه مقّننه در مبارزه با فساد، در مبارزه با رشوه خواری و در مبارزه با افراد دارای نیّات سوء با هم رقابت کنند. رقابت صحیح این است. این رقابت، توصیه من است».6-6. لباس مبارزه
«برای مقابله با شیوع فساد اقتصادی و مالی، باید لباس مبارزه به تن کرد».7-6. گلوگاه فساد
«یکی از موانع پیشرفت اقتصادی کشور، وجود گلوگاههای فساد است که به شدت باید از آنها ترسید و با آن مقابله و مبارزه کرد. کار سختی هم هست».7. اشرافی گری مسؤولان
1-7. دلسردی مردم
«روند کار نباید به سمت تنعّم روزافزون مسؤولان و تظاهر به این معنا باشد؛ این غلط است. البته در نوع انعکاس مسافرتها، کارها، زندگی ها و جلسات ما به مردم هم گاهی چیزهایی دیده می شود که مردم را دلسرد می کند و به طور عمیق روی مردم اثر می گذارد».
2-7. در دفتر کارشان
«شما که مسؤول هستید و بخشی از بودجه در اختیار شماست، در صرف و خرج بودجه هم باید خیلی دقت بکنید؛ یکی از مشخصه های تقوای شما همین است. اینطور نباشد که ما هر اقدامی که می خواهیم بکنیم که مستلزم هزینه ای است. به این اکتفا کنیم که این اقدام، اقدام مفیدی است؛ این کافی نیست. صرف مفید بودن این کار، کافی نیست برای اینکه ما این هزینه را بکنیم؛ در شرایط کنونی ما باید اولویت داشته باشد. بدون اولویت، هزینه کردن جایز نیست. بعضی ها در محیط کارشان و در دفترشان بعضی کارها را می کنند؛ بعضی سمینارها و بعضی از اجتماعات و دعوتها و مهمانیها و سفرها را برگزار می کنند؛ بلاشک اینها فوایدی هم دارد؛ اما این فایده داشتن کافی نیست. در حالی که درآمدهایمان محدود و نیازهایمان بسیار زیاد است».3-7. سالهاست بنده تذکر می دهم
سالهاست که بنده درباره زندگی تشریفاتی مکرر تذکر می دهم؛ این دو جنبه دارد: یک جنبه از لحاظ اصل پایبندی به تجملات و تشریفات است، که این بد و دون شأن انسان والاست.لیکن جنبه ی دومی دارد که اهمیتش کمتر از جنبه ی اول نیست، و آن انعکاس تجمل شما در زندگی مردم است؛ بعضی ها از این غفلت می کنند! وقتی شما جلوی چشم مردم، وضع اتاق و دفتر و محیط کار و محیط زندگی را آنچنانی می کنید، این یک درس عملی است و هر کسی این را می بیند، بر او اثر می گذارد؛ حداقل این را باید رعایت کرد».
