موجبات فضیلت شب قدر

نزول قرآن:

یکی از مهمترین و محوری‌ترین وقایع در شب قدر، نزول قرآن است. کتابی که آن را نور و روشنایی فرستاد و به هر کتابی که نازل کرد گواه قرار داد و به هر حدیث و سخن برتر گردانید. قرآن به دو گونه نازل شده است: نزول تدریجی در شب قدر و نزول دفعی در طول بیست و سه سال رسالت حضرت رسول اکرم ( صلوات الله علیه ) . ظاهر آیه شریفه « انا انزلناه فى لیله القدر» این است که همه قرآن در شب قدر نازل شده است. آیاتى چون «قرانا فرقناه لتقراه على الناس على مکث ونزلناه تنزیلا.»( اسراء / 106 ) به نزول تدریجى قرآن اشاره دارد.

تورات و انجیل هم در رمضان نازل شد:

موثق نقل شده حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه که تورات نازل شد در شب ششم که گذشته بود پنج شب و آن شب که نازل شد شب ششم بود از ماه مبارک رمضان و انجیل نازل شد در شب دوازدهم ماه مبارک رمضان و زبور نازل شد در شب هجدهم ماه مبارک رمضان و قرآن در شب قدر نازل شد.( لوامع صاحبقرانى، 594 )

تقدیر امور:

خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگى، وسعت ‏یا تنگى روزى، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر مى‏کند، در آیه شریفه «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ » ( قدر / 1 ) کلمه «قدر» دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏ گیرى دارد و آیه شریفه «فِیهَا یُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِیمٍ ‏» (دخان / 6 ) که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت مى‏کند.

در شب قدر تقدیر هر شئ تا شب قدر آینده در آن سال مقدّر و معیّن می شود مانند خیر، شرّ، طاعت، گناه، ولادت، مرگ و روزى و هر چه در آن سال تقدیر شده حتمى است و خدا را در آن مشیّت است و خدا در آن مسلوب القدره نیست. در تفسیر برهان است که ابوذر گوید: به رسول خدا گفتم لیله القدر چیزى است که در زمان انبیاء می شود و در آن امر بر آنان نازل می گردد و چون رفتند برداشته می شود؟فرمود:«لَا بَلْ هِیَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ»

امور چطور تفصیل میشود؟ بملائکه چطور خبر میرسد؟ واقعیت این قضایا چیست؟ خدا بهتر میداند، ولى عبادت آن شب را در سرنوشت نیکوى یک ساله تأثیر بسزائى است. در دعاهاى مخصوص آن شب نیز به این قضایا اشاره شده است. ( قاموس قرآن، 254 )

.اوائل سوره دخان که مستحبّ است شب 23 رمضان خوانده شود چنین است: حم. وَ الْکتابِ الْمُبِینِ. إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکةٍ إِنَّا کنَّا مُنْذِرِینَ. فِیها یُفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ. أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا کنَّا مُرْسِلِینَ. رَحْمَةً مِنْ رَبِّک إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ‏ دخان:

این آیات می‌گویند: قرآن در شبى با برکت نازل شده، براى انذار نازل شده که خدا به وسیله پیامبران گذشته هم انذار میکرده است، در آنشب هر کار حکیمانه از هم جدا و متمایز می شود، کار حکیمانه‏ای که از جانب خداست، تفریق و متمایز شدن و تعیّن کارها رحمتى است از جانب خدا که گفتار و درخواست همه را میشنود و بهمه چیز داناست اینکه خدا میفرماید: وَ إِنْ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ‏ حجر: 21. آیا قدر معلوم نازل شده‏ها در شب قدر معین میشود؟

از آیات گذشته دو چیز بطور یقین بدست می‌آید یکى اینکه در شب قدر امور از هم متمایز و منفصل می شوند و تقدیرات از هم جدا و روشن می شوند، دیگر اینکه شب قدر همیشه هست و خواهد بود. ( قاموس قرآن،  253 )

تقدیر و سرنوشت در شب قدر به اتفاقات آن سال و خروج آن رویدادها از اجمال به تفصیل  خلاصه نمی‌شود بلکه روایتی داریم که از تقدیر معنا و مفهوم دیگر را قصد می‌کند که خارج از مفهوم عام آن نیست و آن معنا  ولایت امیرالمومنین علی ( علیه السلام ) است.

أصبغ بن نباته از حضرت علىّ بن ابى طالب علیه السّلام روایت نموده که پیغمبر خدا (ص)، بمن فرمود: یا علىّ آیا مى‏دانى معنى شب قدر چیست؟ عرض کردم: نه یا رسول اللَّه! پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله فرمود: خداوند تبارک و تعالى در آن شب به تقدیر و سرنوشتى که در روز قیامت خواهد بود، قضا و حکم، و اندازه‏گیرى نموده، و در آنچه خداى عزّ و جلّ فرمان داد ولایت تو بود، و نیز ولایت امامان از نژاد تو، تا روز قیامت.

مفضّل بن عمر گوید: در محضر امام صادق علیه السّلام از آیه مبارکه‏ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ (بدرستى که ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم) سخن به میان آمد، فرمود: چقدر برترى آن بر سوره‏هاى دیگر آشکار است! گوید: عرضه داشتم: برترى آن چه مى‏باشد؟ فرمود: در آن شب ولایت امیر المۆمنین علیه السّلام نازل شده، گفتم: در شب قدرى که ما آن را در ماه رمضان امید داریم؟ فرمود: آرى شبى که در آن شب آسمانها و زمین اندازه‏گیرى شده، و ولایت امیر المۆمنین علیه السّلام در آن تقدیر و معیّن شده است.( معانی الاخبار، 251 )

نزول ملائکه و روح

بر اساس آیه شریفه « تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر.»( قدر / 4) ملائکه و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل مى‏شوند. مراد از روح، آن روحى است که از عالم امر است و خداى متعال درباره‏اش فرموده است « قل الروح من امرربى‏.» ( اسراء / 85 ) پیامبر اکرم (ص) فرمود: وقتى شب قدر مى‏شود ملائکه‏اى که ساکن در «سدره المنتهى‏» هستند و جبرئیل یکى ازایشان است نازل مى‏شوند در حالى که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏هایى را به همراه دارند یک پرچم بالاى قبر من، و یکى بر بالاى بیت المقدس و پرچمى در مسجد الحرام و پرچمى بر طورسینا نصب مى‏کنند و هیچ مۆمن و مۆمنه‏اى دراین نقاط نمى‏ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام مى‏کند، مگر کسى که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد. ( مجمع البیان، 520 )

سلام و امنیت:

قرآن کریم در بیان این ویژگى شب قدر مى‏فرماید: «سلام هى حتى مطلع الفجر.»( قدر / 5 ) کلمه سلام و سلامت ‏به معناى عارى بودن از آفات ظاهرى و باطنى است. و جمله «سلام هى‏» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهى تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همه آن بندگان بشود که به سوى او روى مى‏آورند و نیز به این که در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابى جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که دراین شب کید شیطان‏ها هم مۆثر واقع نشود چنانکه در بعضى از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.البته بعضى از مفسرین گفته‏اند: مراد از کلمه «سلام‏» این است که در شب قدر ملائکه از هر مۆمن مشغول به عبادت بگذرند، سلام مى‏دهند.

                                                                                                                                      فرآوری : مریم پناهنده

منابع:

1)‌ لوامع صاحبقرانی،مجلسی

2) قاموس قرآن، قریشی بنایی

3) مجمع البیان، علامه طبرسی

4) معانی الاخبار،ترجمه محمدی

5) khabaronline