علی علیه السلام خورشیدی در افق بشریت

راوى مى‏گوید: روزى در بازار كوفه، حضرت على علیه السلام را دیدم كه در كنارى ایستاده و شمشیر خویش را در معرض فروش گذاشته است! با شگفتى پرسیدم: یا امیرالمۆمنین، چرا مى‏خواهید شمشیرتان را بفروشید؟! امام با لبخند متواضعانه‏اى فرمودند: چون نیاز به پول آن دارم، تا امرار معاش كنم!

و این در زمانى بود كه خراج بزرگترین ابرقدرت آن روز دنیا یعنى دولت گسترده اسلامى تحت اختیار آن امام معصوم قرار داشت!.

راوى دیگرى مى‏گوید: حضرت على علیه السلام را در فصل زمستان در بازار بصره یافتم، در حالى كه تنها دو قطعه پارچه كم قیمت به تن داشت و هوا سرد بود، از آن حضرت پرسیدم: كه چرا لباس كافى به تن ندارید؟! حضرت فرمودند: من روزى كه به این شهر آمدم بیش از این لباسى به تن نداشتم، و اگر روز خروجم از شهر شما چیزى بیش از این به همراه داشتم، این خیانت است.

این نمونه هائى را كه از زندگانى متواضعانه آن امام عظیم‏الشأن ذكر كردیم به عنوان مثال بود، كه سراسر زندگانى او تمام خدا پسندانه و با نهایت تواضع بوده، چه قبل از فرمانروائى و چه در زمان آن، و لذا در نهج‏البلاغه ضمن خطبه‏اى مفصل مى‏فرماید: با من مثل جباران و توانگران سخن مگوئید، و خطابم نكنید...

و این شیوه تربیت شدگان مكتب وحى است، تا براى تمامى رهبران و فرمانروایان عالم اسوه باشند.

فضائل امام از زبان پیامبر خدا

جابربن عبدالله انصاری می‌گوید: از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ درباره ‌ی علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ مناقب و فضائلی شنیدم كه هر یك از آنها اگر در كسی یافت می‌شد، برای فضیلت و شرافت او كافی بود.

ما در این قسمت از نوشتارمان چند نمونه از آن فضائل را ذکر می کنیم:

1ـ « مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعِلیٌّ مَوْلاهُ» من مولای هر كس هستم علی مولای اوست.

2ـ «عِلیٌّ مِنّیِ كَهاروُن مِنْ مُوسی» نسبت علی با من مانند نسبت هارون پیغمبر با برادرش حضرت موسی است.

3ـ « عَلِیٌّ مِنّی وَ اَنَا مِنْهُ» علی از من است و من از علی هستم.

4ـ « عَلِیٌّ مِنّی كَنَفْسی، طاعَتُهُ طاعَتی وَ مَعْصِیَتُهُ مَعْصِیَتی» مقام و منزلت علی نسبت به من مانند جان و نفس من است نسبت به من، پیروی از او پیروی از من، مخالفت با او مخالفت با من است.

5ـ « حَرْبُ عَلِیٍّ حَرْبُ اللهِ، وَ سِلْمُ عَلِیٍّ سِلْمُ الله» جنگ با علی جنگ با خدا و مسالمت با او مسالمت با خداست.

شجاعت و هیبت حیدری

صفت شجاعت یكى از اركان اصلى فضائل نفسانى است و عبارت است از عدم تزلزل نفس در امور خطیره و هولناك، و مظهر تام و مصداق حقیقى آن وجود على علیه السلام بود.

هیبت على علیه السلام بحدى بود كه چون چشم مبارزى به او میافتد رعب و وحشت سراسر وجودش را فرا می گرفت و در اثر هیبت آن حضرت نیروى هر گونه مقاومت و تهاجم از وى سلب شده و با كمال درماندگى طعمه شمشیر او می گشت. چنانكه خود آنجناب در پاسخ این سۆال كه به چه چیزى بر مبارزان غلبه كردى؟ فرمود: كسى را ملاقات نكردم جز اینكه او مرا علیه جان خود كمك نمود (سید رضى علیه الرحمة دنبال كلام امام می فرماید: مقصود حضرت تمكن هیبت او در دلها است) (نهج البلاغه كلمات قصار)

رشادتها و جانفشانی هاى او در غزوات پیغمبر صلى الله علیه و آله همه را متحیر و متعجب نمود و خوابیدن وى در شب هجرت پیغمبر صلى الله علیه و آله در فراش آن حضرت از یك قلب قوى و روح بزرگ حكایت می كند، ثبات و پایدارى على علیه السلام در صحنه‏هاى كارزار در برابر حملات عمومى دشمن براى مردم دیگر محال و غیر ممكن است.

معاویه براى اینكه لشگر آرائى خود را به گوش على علیه السلام برساند در یكى از نامه ‏هاى خود به آن حضرت نوشت كه سپاهى عظیم براى جنگ او آماده نموده است، طرماح به معاویه گفت: ترسانیدن تو على را از زیادى و انبوهى سپاه مثل ترسانیدن مرغابى است به زیادى آب!

حضرت سجاد علیه السلام در مجلس یزید ضمن ایراد خطبه‏اى كه خود را معرفى میكرد به پاره‏اى از اوصاف و فضائل على علیه السلام اشاره نمود و فرمود: من پسر كسى هستم كه از همه قوى ‏تر و شجاع ‏تر و در عزم و اراده از همه استوارتر و چون شیر دلیرى بود كه در هنگام جنگ و كشیده شدن نیزه‏ها و نزدیك شدن سواران آنها را مانند آسیاب نرم میكرد و مانند تند بادى كه در گیاه خشگیده بوزد آنها را پراكنده میساخت . (بحار الانوار جلد 45 ص 138)

این توصیفى كه امام چهارم درباره شجاعت جد بزرگوارش نموده از نظر علاقه و رابطه خانوادگى نبوده است بلكه یك حقیقت غیر قابل انكارى است كه یك امام از امام دیگر كه مقام و منزلت او بهتر از همه آشنائى داشت آنرا بیان نموده است.

شیخ مفید شجاعت آن حضرت را نوعى اعجاز دانسته و می نویسد:

هیچ جنگجوى كار آزموده‏اى دیده نشده است كه همیشه در جنگ پیروز شود بلكه گاهى بر دشمنش غلبه كرده و گاهى نیز شكست خورده است و همچنین ضربت شمشیر هیچ دلاورى همیشه چنان نبوده است كه دشمن در اثر زخم آن جان سپرد بلكه گاهى فوت كرده و گاهى هم بهبودى یافته است و چنین امرى در طول تاریخ سابقه ندارد مگر امیر المۆمنین علیه السلام كه با هر هماوردى به مبارزه برخاست بر او چیره گشت و به هر رزمجوئى ضربتى زد او را به هلاكت رسانید و این هم از موجباتى است كه او را از همگان ممتاز می كند و خداوند جریان عادى امور را در هر جا و زمان بوسیله او بهم زده و وجود وى یكى از نشانه‏هاى روشن خداى تعالى می باشد. (ارشاد مفید جلد 1 باب 3 فصل 56)

قوت قلب على علیه السلام كه از ایمان و یقین وى سر چشمه مى‏گرفت در هیچ ‏بشرى دیده نشده است.

                                                                                                                                    فرآوری: آمنه اسفندیاری

منابع:

سیره عملی اهل بیت علیهم السلام ، سید كاظم ارفع .

امام علی علیه السلام خورشیدی در افق بشریت، سید محمد حسینی شیرازی.

امام علی علیه السلام کیست؟ ، فضل الله کمپانی.