الگوهای رفتاری امام علی علیه السلام

دستورالعمل برخورد با مردم

از نـظر امام على علیه السّلام مردم بندگان خدا و محترمند، و كارگزاران حكومتى باید در خـدمـت مـردم بـاشـنـد، از ایـن رو در تـمـام نـامـه هـا كـارگزاران دولتى را به تواضع و فروتنى دعوت مى فرمود.و به فرمانداران خود نوشت :

مسلمانان را مسخره نكنید و كسى كه بیش از حق خود از شما درخواست كرد، تجاوز كرده ، به او چیزى ندهید. (نهج السّعادة ج 4 ص 26 ـ و ـ معادن الحكمة ج 1 ص 304)

اجازه ورود گرفتن

رعایت حقوق خویشاوندان در روابط اجتماعى لازم است . امـام عـلى عـلیـه السـّلام بـا ایـنـكه در سطح عالى ، روابط عاطفى خویش را با دوستان و اقوام برقرار مى فرمود، تلاش مى كرد تا حقوق خویشاوندان نادیده گرفته نشود.

حـضـرت امـیـرالمـۆ مـنـیـن عـلى عـلیـه السـّلام هـرگـاه كـه مـى خـواسـت وارد مـنزل امام حسن مجتبى علیه السّلام شود، درب را مى كوبید و اجازه ورود مى گرفت و آنگاه داخل مى شد. (حلیة الابرار ج 1 ص 383)

كه اینها همه براى کل بشریت بهترین درس زندگى است .

كمك به یهودى در راه مانده

مـرد یـهودى كه از شام با چند الاغ گندم به كوفه مى آمد، در نزدیكى هاى شهر كوفه ، الاغ هـاى او با بار گم شده بودند و بى نوا با دوست قدیمى خود، حارث اعور همدانى ، تماس گرفت و به امام على علیه السّلام متوسّل شد.

حضرت امیرالمۆ منین على علیه السّلام شخصا الاغ هاى او را پیدا كرد و آن شب تا سحر از اموال او حفاظت نمود،

و تنها براى نماز صبح از یهودى جدا شد.

پس از نماز او را به بازار برد، اموال او را به فروش رساند، و نیازهاى او را برآورد.

وقتى مرد یهودى آن همه ایثار و بزرگوارى را از امام على علیه السّلام دید، مسلمان شد و گفت :

اءَشـهـَدُ اءَنَّكَ عـالِمُ هـذِهِ الاُمَّة ، وَ خَلِیفَةُ رَسُولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله عَلَى الجِنِّ وَ الاِنس

(گواهى مى دهم كه تو دانشمند امّت اسلامى ، و جانشین پیامبر صلى الله علیه و آله بر جنّ و آدمیان مى باشى)(ابواب الجنان و مجالس الواعظین ج 1 ص 281)

خنداندن یتیمان

قنبر مى گوید:

روزى امـام عـلى عـلیه السّلام از حال زار یتیمانى آگاه شد، به خانه برگشت و برنج و خـرمـا و روغـن فـراهـم كـرده در حـالى كـه آن را خـود بـه دوش كـشـیـد، مـرا اجـازه حمل نداد، وقتى به خانه یتیمان رفتیم غذاهاى خوش طعمى درست كرد و به آنان خورانید تا سیر شدند.

سـپـس بـر روى زانـوهـا و دو دسـت راه مـى رفـت و بـچـّه ها را با تقلید از صداى بَع بَع گوسفند مى خنداند، بچّه ها نیز چنان مى كردند و فراوان خندیدند.

وقتی از منزل خارج شدیم، گفتم : مولاى من ، امروز دو چیز براى من مشكل بود.

اوّل : آنكه غذاى آنها را خود بر دوش مبارك حمل كردید.

دوم : آنكه با صداى تقلید از گوسفند بچّه ها را مى خنداندید.

امام على علیه السّلام فرمودند :اوّلى براى رسیدن به پاداش ، و دوّمـى بـراى آن بـود كـه وقـتـى وارد خـانه یتیمان شدم آنها گریه مى كردند، خواستم وقتى خارج مى شوم ، آنها هم سیر باشند و هم بخندند. (شجره طوبى ص 407 ـ و ـ دُرَرُ المطالب)

فرهنگ پرهیز در روابط اجتماعی

طبق فرموده های امام علی علیه السلام جامعه اسلامى با فرهنگ پرهیز، و عدم اختلاط زن و مرد در بازار و خیابان باید اداره شود، كه عامل سلامت نسل جوان و محیط اجتماعى است .

روزى بـه حـضـرت امـیـرالمـۆ منین على علیه السّلام اطّلاع دادند كه زنان كوفه در مراكز تـجـارى و بـازار رفـت و آمـد دارنـد، و شـخـصا به خرید و فروش مى پردازند، امام على علیه السّلام در یك سخنرانى خطاب به مردم كوفه فرمودند: آیا حیاء ندارید و غیرت نمى ورزید كه زن هاى شما به بازارها مى روند و با جوانان قوى و خوش هیكل روبرو مى شوند؟ (محجّة البیضاء ج 3 ص 104)

اهتمام به نماز اول وقت

هنگامی كه امام علی -علیه السّلام- در جنگ صفّین سرگرم نبرد بود، در میان هر دو صف كارزار، مراقب حركت و وضعیّت خورشید بود (تا ببیند چه وقت به وسط آسمان می رسد تا نماز ظهر را بخواند). ابن عبّاس عرض كرد: یا امیرالمۆ منین ، این چه كاری است كه می كنید؟ حضرت فرمودند: منتظر زوال هستم تا نماز بخوانیم . ابن عبّاس گفت : آیا حالا وقت نماز است با وجود اینكه سرگرم پیكار هستیم ؟ امام فرمودند: جنگ ما با ایشان بر سر چیست؟ تنها به خاطر نماز است كه با آنها نبرد می كنیم.

جوانمردی و سخاوت

زبیر بن عوام پسر عمه پیامبر صلی الله علیه و آله بود، مدّتی پس از مرگ او، یكی از فرزندان او به حضور امام علی علیه السلام) آمد و گفت : در دفتر حساب پدرم دیدم كه پدرم از پدر تو (ابوطالب) چند هزار درهم طلبكار بوده است امام  فرمودند: پدرت راستگو بود، آن مبلغ را دستور میدهم به تو بدهند. پس از مدتی فرزند زبیر به حضور امام آمد وعرض كرد: در حساب ، اشتباه كرده ام ، موضوع به عكس بوده و پدر شما آن مبلغ را از پدر من طلب داشته است . امام فرمودند: بدهكاری پدرت را بخشیدم و آنچه را تو بابت طلب پدرت از من گرفتی ، آن را نیز به تو بخشیدم .

                                                                                                                                    فرآوری: آمنه اسفندیاری

منابع:

داستان دوستان، محمد محمدی اشتهاردی .

چهل داستان درباره نماز و نمازگزاران ، یدالله بهتاش.

الگوهاى رفتارى امام على علیه السلام، جلد اول (امام على و اخلاق اسلامى) ، مرحوم محمّد دشتى.