افسانه هزار همسری امام مجتبی علیه السلام

ریشه این سخنان، اخبار و روایاتی است که در منابع حدیثی و تاریخی وجود دارند. در منابع معتبر شیعه و سنی دو دسته گزارش هست که مربوط به این ماجراست: یکی گزارشهای مبنی بر مِطلاق (بسیار طلاق دهنده) بودن حضرت و دوم گزارشهایی که در آن اعداد و ارقام شگفت انگیزی برای همسران حضرت ذکر شده است. موارد زیر نمونه ای از این گزارشهاست:

نمونه گزارشهای مربوط به مطلاق بودن امام

از امام صادق علیه السلام نقل است که فرمود: مردی خدمت امیرالمومنین علیه السلام رسید و از او درباره امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام و عبدالله بن جعفر که از دخترش خواستگاری کرده بودند مشورت خواست. امام علیه السلام به او فرمود:

«أَمَّا الْحَسَنُ فَإِنَّهُ مِطْلَاقٌ لِلنِّسَاءِ ؛ حسن که زیاد زن طلاق می دهد؛ دخترت را به حسین بده که او برای دخترت بهتر است».[1]

در روایت دیگری آمده است: روزی امام علی علیه السلام بر فراز منبر کوفه به مردم توصیه کرد:

« لَا تُزَوِّجُوا الْحَسَنَ فَإِنَّهُ رَجُلٌ مِطْلَاقٌ ؛ مردم! به حسن زن ندهید چرا که او زیاد زن طلاق می دهد ».[2]

نظیر این روایت در منابع کهن اهل سنت نیز وجود دارد.[3]

نمونه گزارشهای مربوط به تعداد همسران امام

از امام صادق علیه السلام نقل می کنند که فرمود:

« إِنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ طَلَّقَ خَمْسِینَ امْرَأَةً ؛ امام حسن علیه السلام ، پنجاه زن را طلاق داد ».[4]

ابن شهر آشوب به نقل از دانشمند اهل سنت، ابوطالب مکی می نویسد:

« أَنَّهُ تَزَوَّجَ مِائَتَیْنِ وَ خَمْسِینَ امْرَأَةً ؛ امام حسن علیه السلام با250 زن ازدواج کرد ». بعد به این هم اکتفا نکرده و با عبارت «قیل ؛ گفته شده» تعداد آنها را به 300 زن می رساند.[5]

در منابع اهل سنت بازار اعداد ارقام گرمتر و شگفت انگیزتر از منابع شیعه است:

ابن ابی الحدید به نقل از مدائنی تعداد همسران حضرت را 70 زن اعلام می کند [6] و ابن سعد از تعداد 90 همسر خبر می دهد.[7] ابوطالب مکی صحبت از 250 تا 300 زن می کند[8] و در نهایت ابن کثیر بی هیچ دلیل و مدرکی ادعا می کند که آن حضرت 700 بلکه هزار همسر اختیار کرده است.[9]

نقد این اخبار و گزارشها

نقد سندی

این اخبار و گزارشها به دو دسته با سند و بی سند تقسیم می شوند که دسته اول، صرف ادعا هستند و هیچ دلیل و مدرکی بر صحتشان وجود ندارد ؛ مانند همین گزارشهایی که ابن کثیر و مانند او نقل می کنند.

دسته دوم فقط ادعا نیستند بلکه روایتهایی اند که با نقل به ما رسیده است ؛ مانند آنچه که از منابع شیعه نقل کردیم.

بر اساس پژوهشهای انجام شده [10] تمام این روایات از ضعف سندی رنج برده و هیچکدام دارای ارزش و اعتبار علمی نیستند؛ بنابراین نمی توان به آنها اعتماد کرد.

نقد محتوایی

در یک بررسی عالمانه یعنی عرضه عقلانه این روایات به قرآن و دیگر روایات که از نظر سند و متن از سلامت کامل برخوردارند؛ تعارض آشکاری بین گروه دیده می شود. این تعارضها به کمک آن ضعفهای سندی سبب می شوند که ما یقین کنیم این روایتها ساختگی اند.

نمونه هایی از این تعارضها

1. تعارض محتوای این روایات با شأن و مقام دو امامی که قرآن به عصمت آنها شهادت می دهد.[11] شما تصور کنید امام معصومی بر روی منبر، انسان معصوم دیگری که رسول خدا صلی الله علیه وآله او را سرور جوانان بهشت نامیده است، خطاب قرار دهد که او زیاد زن، طلاق می دهد و از مردم بخواهد که به او زن ندهند!!!

بی تردید این رفتار از دو انسان وارسته و متخلق غیر معصوم بعید است تا چه رسد به دو امام معصوم با آن همه مقام و منزلت.

2. تعارض جدی این روایات با روایات معتبری که از خود حضرات معصومین علیهم السلام در مذمت طلاق و تنوع طلبی جنسی نقل شده است:

امام صادق علیه السلام فرمود: «مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ مِمَّا أَحَلَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَبْغَضَ إِلَیْهِ مِنَ الطَّلَاقِ وَ إِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ الْمِطْلَاقَ الذَّوَّاقَ؛ از چیزهایى كه خداوند متعال حلال فرموده هیچ چیز نزد او منفورتر از طلاق نیست. خداوند مردى را كه زن، زیاد طلاق مى‏دهد و پیوسته تغییر همسر مى‏دهد دشمن دارد ».[12]

چگونه می شود کسی هم امام معصوم باشد و از مقربترین ها به خدا و هم مِطلاق باشد و مورد غضب خدا ؟!! گزاره اول یقینا درست است؛ پس گزاره دوم یقینا دروغ است و باطل.

البته تعارضهای دیگری هم هست که ما به همین دو تعارض مهم بسنده می کنیم.

منشأ دروغ پردازی ها

اما چه کسانی این دروغ را ساختند و به شکل حدیث و گزارش تاریخی منتشر کردند؟

از محتوای این اخبار و روایات روشن است که ساخت و ترویج اینگونه اخبار، کار کسانی است که کینه این امام عزیز را به دل داشته اند و با این کار خواسته اند، جایگاه اجتماعی و چهره محبوب آن حضرت در قلوب علاقه مندانش را خدشه دار کنند.

برای کشف این موضوع، توجه به دو نکته لازم است:

1.  تمام این نقلها به کسانی ختم می شوند که دست کم یک قرن بعد از شهادت امام حسن علیه السلام به دنیا آمده اند؛ یعنی زمان عباسیان.

2.  این کار برای تخریب چهره امام حسن علیه السلام و دور کردن مردم از ایشان و نسل او صورت گرفته است.

با این دو فرض باید به دنبال مقطعی بگردیم که عباسیان تلاش کرده اند امام حسن علیه السلام و نسل او را بدنام کنند.

مسعودی گزارش هایی دارد که شاه کلید این معماست؛ خلاصه گزارشهای او چنین است:

ابو جعفر منصور دوانقی سال 136ق به حکومت رسید. در زمان حکومت او شیعیان قیامهای گسترده و موفقیت آمیزی را بر علیه او و حکومت غاصبانه اش آغاز کردند. در این بین نوادگان امام حسن علیه السلام که به «بنی الحسن» مشهور بودند نقش پررنگتر و تاثیرگذارتری ایفا می کردند. آنان که در واقع رهبری این قیامها را بر عهده داشتند به شدت مورد کینه و نفرت منصور قرار گرفتند. روزی که منصور توانست جمعی از رهبران بنی الحسنی را دستگیر کند در جمع مردم حاضر شد و برای جدا کردن مردم شیعه از آنها دست به یک سخنرانی هدفمندی زد. او تلاش کرد در این سخنرانی چهره امام علیه السلام و نسل او را در نظر مردم، بد جلوه دهد تا شاید بتواند مردم را از حمایت و تبعیت این نسل پاک بازدارد.

مسعودی می نویسد:

وقتى منصور، عبدالله بن حسن و برادرانش و كسانى از خاندان وى را دستگیر كرد در هاشمیه به منبر رفت و پس از حمد و ثناى خدا و صلوات پیمبر صلى الله علیه و سلم گفت: «اى مردم خراسان شما پیروان و یاران و اهل دعوت ما هستید اگر با دیگرى بیعت كنید با كسى بهتر از ما بیعت نخواهید كرد. بخدائى كه خدائى جز او نیست. ما فرزندان ابو طالب را با كار خلافت واگذاشتیم و كم و بیش در كارشان دخالت نكردیم. على بن ابى طالب رضى الله عنه قیام كرد و توفیق نیافت ... پس از او حسن بن على رضى الله عنه قیام كرد.

در این لحظه که یک طرف مردم هستند و در طرف دیگر بنی الحسن که سمت رهبری این مردم را دارند، وقتی به بیان اوصاف امام حسن علیه السلام یعنی جدّ همین بنی الحسن می رسد این تعبیر را به کار می برد:

أقبل على النساء یتزوج الیوم واحدة و یطلق غداً أخرى‏

او به زنان علاقه فراوان داشت یک روز زن می گرفت و فردا او را طلاق می داد.[13]

خلاصه روایات مطلاق بودن و تعدد ازدواج و طلاقهای امام حسن علیه السلام ساخته و پرداخته منصور داونقی ملعون است که به کمک جاعلان حدیث و تاریخ نگاران دروغ پرداز عباسی آنها را ساخت و با هدف حذف رقبای سیاسی خود آنها در بین مردم گسترش داد.

پی نوشت:

1.       محاسن 2/601

2.       کافی 6/56

3.       الطبقات الکبری، الطبقة الخامسة، جزء اول، ص 302

4.       کافی 6/56

5.       مناقب آل أبی طالب علیهم السلام 4/30

6.       شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید 16/22

7.       الطبقات الکبری ، همان، ص 308

8.       قوت القلوب فی معاملة المحبوب 2/505

9.       البدایه و النهایه 5/525

10.   نقد سندی این روایات بیرون از حوصله این نوشته است. علاقه مندان می توانند به مقاله «نقد و بررسی روایات مربوط به مطلاق بودن امام حسن علیه السلام» نوشته دکتر سید محمد مرتضوی در فصلنامه مطالعات اسلامی ش 76 مراجعه کنند.

11.   33/ احزاب

12.   کافی 6/54

13.   مروج الذهب 3/300 . برای مطالعه بیشتر به همین فصل که درباره حکومت منصور دوانقی است مراجعه کنید.

                                                                                                                                                امید پیشگر