تعطیلات در رختخواب یا چت روم؟
«اوقات فراغت»؛ شاید این کلمه خیلیها را به یاد دوران مدرسه و دانشگاه بیاندازد، زمانی که امتحانات نوبت دوم هم داده میشد و جوانان و نوجوانانی که نه ماه تمام سعی کرده بودند فقط درس بخوانند حالا زمانی داشته باشند تا نفسی تازه کنند. اغلب خانوادهها هم آن زمانی که ما محصل بودیم هم حالا که تقریباً اوقات فراغت برایمان بی معنی شده است برای دوران تعطیلی بچهها برنامه ریزی میکنند حالا این برنامه ریزی میتواند تدارک سفر باشد یا ثبت نام کودک و نوجوان محترم در کلاسهای رنگ و وارنگ.
نیاز به برنامه ریزی برای اوقات فراغت وقتی پررنگتر دیده میشود که مسئولان محترم با شروع فصل گرما دائماً این کلمه را بر زبان میآورند و از طرحها و برنامههایشان برای پر کردن این سه ماه تعریف میکنند. البته بعد از تمام شدن این سه ماه هیچ کس به سراغ مسئول محترم نمیرود تا ببیند چقدر به وعدههایی که داده جامه عمل پوشانده شده است.
در هر حال اوقات فراغت ما هم مثل بسیاری از مسایل دیگر خود به معضلی تبدیل شده است که هنوز آسیبهای عدم مدیریت آن مشخص نشده و مورد دقت و ارزیابی عینی قرار نگرفته است، چه بسیار نوجوانان و جوانان که در فصل گرم تابستان از بیحوصلگی، بیهدفی و ناآگاهی راهی خیابانها میشوند و به ناهنجاریها نزدیک میشوند، هیچ کارشناس مسایل اجتماعی نیست که چنین روند معیوب و ناموزونی را خطرساز و انحراف زا نداند و آن را مقدمهای برای غلتیدن نوجوانان و جوانان مستعد در دنیای بزهکاری قلمداد نکند.
افزون بر این، خلأ اوقات فراغت دانشآموزان و دانشجویان جوان میلیونها ساعت مفید و پرظرفیت آنها را باطل میکند و آنها را از دانستنها و مهارتهای متنوع و حتی لازم محروم میسازد. متأسفانه نه فقط مراکز مسئول دولتی از عهده پر کردن و غنیسازی اوقات فراغت نوجوانان و جوانان بر نمیآیند بلکه صدا و سیما هم آموزشهای اجرایی و واقع گرایانهای به خانوادهها ارائه نمیکند تا آنان حداقل خود آستین همت بالا زنند و برای جگر گوشههای در خطر خویش چارهای مفید و کارشناسانه بیاندیشند.
در این میان یک نکته مهم وجود دارد که اغلب مغفول مانده و در این بیتوجهیها بیشتر از نظرها دور مانده است، در حال حاضر اگر پسران نوجوان و جوان کمی آزادی عمل دارند و میتوانند حداقل پایی به یک توپ پلاستیکی بزنند و در کوچه و خیابان با دوستان خود وقتی را به تفریح سپری کنند اما این امکان برای دختران وجود ندارد و آنها اغلب در خانهها با حداقل امکانات و با حوصلهای تنگ روبرو هستند که آنان را تا مرز افسردگی پیش میبرد و تلاش مسئولان برای پر کردن ساعتهای خالی دختران به صحبت کردن از پارکهای ویژه بانوان محدود شده است، پارکهایی که البته جایی در جنوب شهر ندارند و تعداد آنها هم آنقدر نیست که کفاف این جمعیت را بدهد.
آمار نشان میدهد از حدود یك میلیون و 26 هزار نفر دانشآموزی كه در تهران وجود دارد اگر شش ساعت در روز فراغت داشته باشند، حدود 295 میلیون نفر اوقاتی دارند كه میتوان برای آن برنامهریزی كرد این در حالی است كه حداقل 20 تا 30 هزار نفر پسر 11 تا 21 ساله ساعت بیكاری را در مراكز گیم نت میگذرانند و به طور متوسط سالانه 20 میلیارد ساعت اوقات فراغت دانشآموزان كشور هدر میرود.
اوقات فراغت مجازی
كارشناسان مسائل تربیتی معتقدند در صورتی كه برای پر کردن اوقات فراغت برنامهریزی شود این ایام میتواند در شكوفایی استعدادها نقش مهمی داشته باشد و همچنین اگر نظارت كاملی بر روی دانشآموزان صورت نگیرد، این ایام میتواند به عنوان یك تهدید جدی تلقی شود. همان طور كه بسیاری از مشكلات و ناهنجاریها از سوی برخی دانشآموزان در ایام تعطیل صورت میگیرد، و این نشان دهنده اهمیت ویژه این دوران است كه توجه و برنامهریزی خاصی را میطلبد؛ اما در حال حاضر به رغم وجود متولی اوقات فراغت جوانان، از بین 5/14 میلیون دانشآموز كشور تنها ده درصد تحت پوشش برنامههای اوقات فراغت بوده و مابقی رها هستند. آمار نشان میدهد از حدود یك میلیون و 26 هزار نفر دانشآموزی كه در تهران وجود دارد اگر شش ساعت در روز فراغت داشته باشند، حدود 295 میلیون نفر اوقاتی دارند كه میتوان برای آن برنامهریزی كرد این در حالی است كه حداقل 20 تا 30 هزار نفر پسر 11 تا 21 ساله ساعت بیكاری را در مراكز گیم نت میگذرانند و به طور متوسط سالانه 20 میلیارد ساعت اوقات فراغت دانشآموزان كشور هدر میرود.
البته ای کاش مثل گذشته هدر رفتن اوقات فراغت به معنی گردشهای گروهی در پارکها و خیابانها بود اما به تدریج فعالیتهای گروهی رو به کاهش میروند و گروه های دوستی در دنیای واقعی محدود میشوند که این موضوع نمیتواند چندان خبر خوبی باشد زیرا میل به ارتباطات اجتماعی از دنیای واقعی در حال مهاجرت به دنیای مجازی هستند. یعنی خانواده، جوان یا حتی نوجوانانی را که دیگر برای فوتبال بازی کردن و یا رفتن به پارک از خانه بیرون نمیروند نمیتوانند با خیال راحت بگویند که جوانشان از معرض خطرها جسته است بلکه باید این نکته را هم به یاد بیاورند که پناه بردن جوانان به دنیای مجازی برای پر کردن دقایق گرمی که به کندی میگذرد میتواند به مراتب خطرناکتر باشد. حتی میتوان گفت رفتن به پارکها و خیابانها بسیار مطمئنتر و بی خطرتر از رواج سرگرمیهای امروزی است زیرا رفتن به پارک و خیابان تا حدی هم قابل نظارت است و هم نوعی فعالیت جسمی تلقی میشود که میتواند انرژیهای انباشته را آزاد کند و به فرد خستگی واقعی بدهد نه اینکه با اعتیاد به اینترنت روز به روز جوانانی با اضافه وزن بیشتر و خستگی کاذب شاهد باشیم، خستگی که تنها مربوط به چشم و گردن است و به تمام بدن تعمیم داده میشود و جوان پرنشاط گذشته را به جوان خموده ای تبدیل میکند که آخر شبها پای رایانه به خواب میرود بدون اینکه انرژی روحی و جسمیاش واقعاً مصرف شده باشد.
ماه رمضان و لحظههایی که نمیگذرند
تابستان این چند سال و چند سال آینده یک تفاوت عمده با سایر تابستانها دارد، آن هم این است که در این سالها ماه رمضان مقارن شده است با زمان تعطیلی و فراغت جوانان و نوجوانان یعنی باید به مدت یک ماه دور بسیاری از تفریحات را خط کشید اما آیا نمیتوان با برنامه ریزی درست کاری کرد که این ماه هم با شور و نشاط ویژه خودش سپری شود؟ از طرحهایی مثل اکران فیلمهای سینمایی افطار تا سحر که بگذریم واقعاً چه برنامه ریزی برای اوقات فراغت ویژه ماه مبارک رمضان شده است؟ غیر از این است که جوانان باید قبل از افطار را به خواب و بعد از آن را هم پای تلویزیون و در حال دیدن سریالهای تمام نشدنی صدا و سیما بگذرانند و اگر وقتی ماند سری به فیسبوک و سایتهای اجتماعی بزنند؟
در پایان نباید فراموش کنیم که اوقات فراغت یک مسئله مهم و اثرگذار است و هرگز نمیتوان آن را به عنوان یک امر حاشیهای از نظر دور داشت. اگر ناهنجاریهای اجتماعی ما را آزار میدهد و پی راه چاره میگردیم باید برای اوقات فراغت فکر کنیم، مطالعه کنیم، برنامه بریزیم، و با اعتبارات لازم برنامههای کارشناسانه را اجرایی کنیم.
فاطمه رجبی بخش اجتماعی تبیان
مطالب مرتبط: