حکم افطار روزه با فعل حرام چیست؟

تنها عبادتی که با نیت آمیخته است!

در میان عبادت ها، هیچ کدام مانند روزه، آمیخته با نیت نیست، نیت در روزه، همانند رشته تسبیح است، همان گونه که رشته تسبیح، دانه های آن را نگه می دارد و با بریدن آن، دانه ها پراکنده شده و هر کدام به جایی می افتد، نیت در روزه رشته ارتباطی همه دقایق و لحظه های مدت روزه را به هم وصل می کند، هر گاه روزه دار لحظه ای را به طور عمد، نیت خود را بشکند مثلا قصد کند که روزه اش را باطل نماید، روزه او باطل می شود، گر چه مفطراتی که روزه را باطل می کنند انجام نداده باشد. حضرت امام خمینی - قدس سره - می فرماید: «اگر در روزه واجب معینی مثل روزه رمضان از نیت روزه گرفتن برگردد، روزه اش باطل می شود.»

مرحوم آیة الله العظمی خوئی و آیة الله العظمی گلپایگانی - قدس سرهما - می فرمایند: «اگر در روزه واجب معینی مثل روزه ماه رمضان مردد شود که روزه خود را باطل کند یا نه، یا قصد کند روزه خود را باطل کند، روزه اش باطل می شود، اگر چه از قصدی که کرده توبه نماید، و کاری هم که روزه را باطل می کند انجام ندهد.» (توضیح المسائل مراجع ج 1، ص 924، مساله 1570)

به این ترتیب می بینیم نیت همچون روح نسبت به بدن، در کالبد روزه جریان دارد که حتی یک لحظه تردید در آن در هر وقت از ساعات روزه باشد، روزه را باطل می نماید. با توجه به این که نیت به معنای قصد روزه گرفتن برای انجام فرمان خدا، و فقط برای ذات پاک خداست، و باید از روی اخلاص کامل باشد، بنابراین روزه عبادتی است که روح اخلاص و بندگی مخلصانه را در انسان به وجود می آورد .

بر همین اساس حضرت زهرا (سلام الله علیها) در فرازی از خطبه معروف خود، در ضمن بیان فلسفه بعضی از احکام می فرمایند: «و جعل الله الصیام تثبیتا للاخلاص; خداوند روزه را وسیله استواری و برقراری اخلاص شما مقرر فرمود.» (علامه سیدمحسن جبل عاملی، اعیان الشیعه، ج 1، ص 316 ) و امام سجاد (علیه السلام) ماه رمضان را «شهر التمحیص ; ماه تصفیه و پاکسازی فکر و روح » دانست. (صحیفه سجادیه، دعای 44)

نتیجه این که روزه گرفتن نقش سازنده در سالم سازی کانون نیت و اندیشه داشته، و موجب دفع و رفع هر گونه آلودگی فکری و بیماری نیت می گردد .

با توجه به اهمیت احکام روزه و روزه داری، در این مجال نوشتار خود را به چند پرسش و پاسخ در این باب از مراجع عظام زینت می بخشیم:

جواب: اگر یقین به بطلان یا قضای نماز و روزه خود ندارید قضای آنها واجب نیست. ولی اگر بخواهید احتیاط نمائید می توانید به تدریج نسبت به قضای نمازها و روزه ها اقدام نمائید مثلا در هر وعده یک نماز قضا هم بخوانید و یا در هر ماه چند روز روزه بگیرید. و پرداخت کفاره در فرض سۆال واجب نیست. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 1019، استفتائات رهبری، س 835)

جواب: 30 روز از 60 روز روزه کفاره به نظر بسیاری از فقهاء باید پی در پی باشد و بقیه آن اگر به تدریج انجام شود مانعی ندارد. البته افطار با فعل حرام کفاره جمع دارد یعنی علاوه بر قضا و 60 روز روزه، 60 مسکین را هم باید اطعام نماید. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 966، م 1662 و 1665)

جواب: اگر می توانستید تا رمضان بعد قضای روزه ها را بگیرید و نگرفته اید علاوه بر کفاره قضای آن هم لازم است. اما اگر بیماری ادامه داشته و تا رمضان بعد توان قضای روزه ها را نداشته اید قضا ساقط و کفاره کافی است. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 983، م 1703)

منابع:

پایگاه حوزه، مجله پاسدار اسلام شماره 217

سایت اندیشه قم