تبیان، دستیار زندگی
از ابن عباس روایت كرده اند كه جمله لیله القدر سه بار در سوره قدر تكرار شده و مجموع حروف لیله القدر نه حرف است و حاصل ضرب سه در نه ، بیست و هفت است ، به همین مناسبت باید شب قدر، شب بیست و هفتم باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شب قدر چه شبی است؟

شب قدر

از ابن عباس روایت كرده اند كه جمله لیله القدر سه بار در سوره قدر تكرار شده و مجموع حروف لیله القدر نه حرف است و حاصل ضرب سه در نه ، بیست و هفت است ، به همین مناسبت باید شب قدر، شب بیست و هفتم باشد.

در این كه شب قدر، بیش از یك شب در سال نیست و در این كه آن شب در ماه مبارك رمضان واقع شده است ، نزد ما خلافى نیست، اما در تعیین یكى از شب هاى ماه رمضان ، به عنوان شب قدر، بین علما و دانشمندان ، اختلاف وجود دارد. برخى تصور كرده اند كه همه شب هاى ماه رمضان ، احتمال قدر بودن را دارد.

و برخی با استفاده از بعضى روایات ، شب اول و برخى شب هفدهم و عده اى شب نوزدهم و برخی هم شب بست و سوم و بیست و هفتم را شب قدر معرفى كرده اند.

اما دو شبی که بیشترین احتمال قدر بودنشان وجود دارد شبهای 23 و 27 رمضان است که در ادامه ادله مربوط به هر یک را بیان می‎کنیم:

ادله قدر بودن شب 27 رمضان:

از ابن عباس روایت كرده اند كه جمله لیله القدر سه بار در سوره قدر تكرار شده و مجموع حروف لیله القدر نه حرف است و حاصل ضرب سه در نه ، بیست و هفت است ، به همین مناسبت باید شب قدر، شب بیست و هفتم باشد.(1)

در كتاب احكام القرآن ابن عربى معافرى اندلسى مالكى ، درباره تعیین "شب قدر" گوید: شب 27 رمضان ، شب قدر است ، زیرا علما حروف سوره قدر را شمرده اند و چون به كلمه "هى" رسیدند، آن را 27 حرف یافتند و دانستند كه شب قدر، 27 رمضان است.(2)

البته این روش برداشت از قرآن در نزد مفسران و محققان ما ناصحیح است ؛

جمع كثیرى به استناد روایات فراوان دیگر معتقدند كه شب قدر در دهه آخر ماه رمضان است و این قول ، اتقان بیشترى دارد.

اینك ، به پاره اى روایات در این زمینه، اشاره مى كنیم :

1. حمران از امام پنجم (علیه السلام ) درباره آیه (انا انزلناه فى لیلة مباركة)(3) مى پرسد. امام باقر (علیه السلام) در جواب مى فرماید:

نعم لیله القدر، فى كل سنه ، فى شهر رمضان ، فى عشر الاواخر؛(4)

بلى ، آن شب قدر است كه در تمام سالها در دهه آخر رمضان واقع شده است .

2. پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى فرمایند:

"التمسوها فى العشر الاواخر؛(5) شب قدر را در دهه آخر ماه مبارك رمضان بجویید."

3. و نیز نقل است كه : رسول خدا اهل خویش را در دهه آخر ماه رمضان بیدار مى كرد.

ادله اى قدر بودن شب 23 رمضان:

الف ) از شیعه و اهل سنت نقل كرده اند كه : عبدالله انیس انصارى (جُهَنى) كه در خارج مدینه مى زیسته و شرایطش طورى بوده كه نمى توانسته زیاد به مدینه بیاید و از خیرات و بركات رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) استفاده كند روزى خدمت رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) شرفیاب شد و عرض كرد: من شتران و گوسفندان و كارگرانى دارم و منزلم از مدینه دور است ، ولى دوست دارم ، یك شب از شب هاى ماه رمضان را معین فرمایید تا سعى كنم به مدینه بیایم و در نماز حاضر شوم .

پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم) مطلبى را به گوش او سرى فرمودند و پس از آن این مرد، شب هاى بیست و سوم ماه رمضان با شتران و گوسفندان و كارگران خود وارد مدینه مى شد.(6)

بعضى این روایت را با شب قدر تطبیق داده اند.

قرآن در شب 23 رمضان نازل شده است . از سوى دیگر بر حسب دو آیه از قرآن ، این كتاب آسمانى در ماه رمضان و در شب قدر نازل شده است ، بنابراین شب قدر شب 23 رمضان است.

ب ) سفیان بن السمط گوید: گفتم به ابی عبدالله: "شبهایى كه احتمال مى رود،"شب قدر" در آنها باشد، كدام است ؟"

حضرت فرمود: "تسع عشره واحدى و عشرین و ثلاث و عشرین ؛ شب نوزدهم و بیست و یكم و بیست و سوم است ."

پرسیدم : اگر كسى معذور باشد، به كدام شب بیشتر اهمیت بدهد؟ فرمودند: "ثلاث و عشرین ؛ به شب بیست و سوم ."

پ ) از امام صادق (علیه السلام ) روایت است كه فرمودند:

اندازه گیرى و تقدیر امور در شب نوزدهم انجام مى شود و سپس در بیست و یكم ، ابرام و مهیا براى امضا مى گردد و آن گاه در شب بیست و سوم ، امضا خواهد شد.

ت ) شیخ صدوق مى فرماید: بزرگان شیعه اتفاق كرده اند كه شب قدر، بیست و سوم رمضان است .(7)

ث ) فتّال نیشابورى نیز مى نویسد: "بیشتر مشایخ ما اتفاق كرده اند كه بیست و سوم ماه رمضان ، شب قدر است ." (8)

اعمال مخصوص این شب نیز مۆید مدعاى ماست ؛ مثلا انجام دو غسل (اول و آخر شب ) و خواندن هزار مرتبه سوره قدر و تلاوت سوره دخان كه نخستین آیه اش این است : (انا انزلناه فى لیلة مباركة ).

ج ) و در خبر است كه بنى سلمه جمعى را به مدینه فرستادند تا از رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) بپرسند كه شب قدر، كدام شب است . به نزدیك حضرت آمدند و سوال كردند. حضرت در جواب پرسشى كردند: امشب چندم است ؟ گفتند: بیست و دوم . سپس پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: "فردا شب"

حفص بن غیاث از امام صادق (علیه السلام ) از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل كرده است :

انزل القرآن فى ثلاث و عشرین من شهر رمضان ؛(9)

قرآن در شب 23 رمضان نازل شده است . از سوى دیگر بر حسب دو آیه از قرآن ، این كتاب آسمانى در ماه رمضان و در شب قدر نازل شده است ، بنابراین شب قدر شب 23 رمضان است .

سید ابن طاووس رحمه الله مى گوید: "طبق كشف و بیان، شب قدر همان شب بیست و سوم رمضان مى باشد." (10)


پی نوشت ها:

1.سید محمد باقر حجتى ، پژوهشى در تاریخ قرآن ، ص 39.

2.احكام القرآن ، ج 2، ص 239، به نقل مرحوم مغنیه در التفسیر الكاشف ، ج

3.این قول در بین برادران عامه مشهور است . رك : التاج ، ج 2، ص 8؛ محمد حسین طباطبایى ، المیزان ، ج 20، ص 474 و طبسى ، زاد المعاد، ص 180.

4.دخان (44)، آیه 3.

5.تفسیر نور الثقلین ، ج 5، ص 621، به نقل از كافى ، ص 157.

6. وسائل الشیعه ، ج 7، ص 262؛

7. خصال ، ج 2، ص 102

8. روضة الواعظین ، ص 348

9. الكافى ، ج 2، ص 628.

10. اقبال الاعمال ، ص 206.

منبع: کتاب شب قدر( اعمال و فضیلت) نوشته ناصر باقرى بیدهندى

تهیه و فرآوری: عبداله فربود، گروه حوزه علمیه تبیان