پرسش و پاسخ های شب قدری (1)

یکی از مسائل مهمی که ممکن است برای یک مبلغ دینی در طول ماه مبارک رمضان و یا دیگر ایام تبلیغی بوجود بیاید طرح پرسش و پاسخ هایی است که درباره شب قدر و اعمال و فضیلت‏های این شب اسرار آمیز پرسیده می‎شود به همین منظور برخی از این پرسش و پاسخ ها را به صورت خلاصه و چکیده خدمتتان ارائه می کنیم:

آیا شب قدر مختص به زمان پیامبر بوده است؟

شب قدر مخصوص زمان پیامبر اكرم (ص) نیست. برخى از برادران اهل سنت(1) گمان كرده اند كه شب قدر در زمان حیات رسول اكرم (صلى الله علیه و آله) بوده و پس از آن نیست .

این قول ، ضعیف است ، زیرا:

الف) در بعضى تفاسیر روایت شده كه ابوذر غفارى فرموده است: به پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله) گفتم : آیا شب قدر در زمان انبیاست كه امر بر آنان نازل مى شود و هنگامى كه چشم از جهان بربستند، دیگر مرتفع مى گردد؟ حضرت فرمودند: خیر، شب قدر تا روز قیامت وجود دارد.(2)

ب) آیه شریفه (تنزل الملائكه و الروح )(3) و نیز آیه شریفه (فیها یفرق كل امر حكیم )(4) كه به صیغه مضارع آمده است، بر این مطلب دلالت مى كنند، زیرا فعل مضارع (تنزل ، یفرق ) دلالت بر استمرار و تجدد در استقبال دارد و آیه (سلام هى حتى مطلع الفجر)(5) نیز گواه دیگرى است ، زیرا جمله اسمیه مى باشد و بیانگر دوام است .

پس آوردن سلام و رحمت فرشته ها، براى همیشه تاریخ در شب قدر هر سال است ، اگر چه وحى قطع شده است .

ج) حدیثى كه بخارى در صحیح خود(6) درباره برطرف شدن شب قدر از میان امت نقل كرده ، تاویل می شود به اینکه منظور، از بین رفتن معرفت و بركت شب قدر است ، نه اصل آن .(7)

آیا شب قدر مخصوص به امت اسلامى است ؟

روایت هاى مختلفى در این باب وارد شده است كه بعضى از آنها بر مختص ‍ بودن شب قدر دلالت مى كنند، از آن جمله است روایت ذیل :

پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ان الله وهب لامتى لیلة القدر، لم یعطها من كان قبلهم .(8) خداوند به امت من شب قدر را بخشید در حالى كه هیچ یكى از امت هاى قبلى از این بخشش الهى برخوردار نبودند.

از برخى روایت هاى دیگر استفاده مى شود كه در دوران پیامبر پیشین نیز بوده است .(9)

علاوه بر روایات از خود قرآن نیز مى توان این مطلب را استفاده كرد، زیرا نزول قرآن در شب قدر بوده و روشن است كه ظرف باید پیش از مظروف وجود داشته باشد.

حکمت پنهان بودن شب قدر چیست؟

در این كه شب قدر، بیش از یك شب در سال نیست و در این كه آن شب در ماه مبارك رمضان واقع شده است ، نزد ما خلافى نیست، اما در تعیین یكى از شب هاى ماه رمضان ، به عنوان شب قدر، بین علما و دانشمندان ، اختلاف وجود دارد.

"به امیر مۆمنان على (علیه السلام ) گفتند: ما را از شب قدر آگاه كن . فرمود: خالى از این نیستم كه آن را بدانم . شك ندارم كه خداوند به خاطر كمك كردن و مهلت دادن به شما آن را از شما مى پوشاند، چون اگر آن را به شما اعلام مى كرد، در همان شب عمل مى كردید و در غیر آن شب ، عبادت را ترك مى كردید."(10)

بنابراین شاید حكمت اخفا و مجهول ماندن آن این باشد كه مومنان، شب هاى بیشترى را قدر بدانند و به آرزوى درك فضیلت آن به كارهاى نیك و عبادت بیشترى پرداخته و از معاصى و زشتی ها دورى گزینند و در پرستش خداوند تلاش نمایند.(11)

علت دیگر این امر را این گونه گفته اند:

هنگامى كه بنده با این كه یقین به لیله القدر ندارد و در اطاعت و بندگى ، كوشش و جهدى به سزا انجام داد تا شاید آن شب را درك كند، خداوند متعال در برابر ملائكه به انسان مباهات مى كند و مى گوید:

این همان موجودى است كه آنان را مفسد و خون ریز، معرفى مى كردید؛ اینكه تلاش و كوشش او را در شبى كه احتمال شب قدر بودن آن مى رود بنگرید و قضاوت كنید كه اگر یقین به آن شب داشت ، چگونه اطاعت و بندگى مرا مى نمود؛ در این هنگام روشن شد كه : انى اعلم ما لا تعلمون ...(12)

علت دیگر هم این كه اگر این شب خجسته معین بود، برخى بر اثر توفیق احیاى آن ، مبتلا به عجب و غرور مى گردند و اگر معین نباشد، بر اثر تمرین و مراقبت بیشتر، ملكات فاضله در نفسشان راسخ ‌تر مى گردد و از بركات و پاداش هاى بیشتر بهره مى گیرند.(13)

استاد على كریمى جهرمى در كتاب حول لیلة القدر وجوهى براى اختفاى این شب ذكر كرده اند، كه از آن جمله است :

اگر این شب معلوم بود، حرمت و عظمت در خور شان را در نظر مردم نداشت . سیره مردمان بر این است كه براى هر چه از دید آنان مخفى است، احترام بیشترى قائلند، چنان كه احترام گذارى آنان بر قبور ائمه و اعتاب آن بزرگواران كه در مسیرهاى دور و دراز است، بیشتر از قبورى است كه در شهر و محل سكونت آنهاست و لذاست كه در عزلت، عزت و كرامت است ، اما در معاشرت پیاپى ، ذلت و مهانت .

شاید هم به منظور تعظیم و بزرگداشت آن ، معین اش نكرده اند تا بندگان خطاپیشه با انجام گناه ، حرمت آن را نشكنند و مورد خشم پروردگار قرار نگیرند.(14)

هنگامى كه بنده با این كه یقین به لیله القدر ندارد و در اطاعت و بندگى ، كوشش و جهدى به سزا انجام داد تا شاید آن شب را درك كند، خداوند متعال در برابر ملائكه به انسان مباهات مى كند.

پی‎نوشت‎ها:

1. تفسیر القاسمى ، ج 17، ص 218

2. تفسیر نور الثقلین ، ج 5، ص 620

3. قدر آیه 4

4. دخان آیه 4

5. قدر آیه 5

6. صحیح بخارى ، ج 3، ص 61

7. فتح البارى ، ج 4، ص 233

8. الدر المنثور، ج 6، ص 371

9. اصول كافى ، ج 1، ص 258

10. شیخ عباس قمى ، سفینه البحار، ج 2، ص 411

11. تفسیر السراج المنیر، ج 4، ص 567

12. شیخ طوسى ، التبیان ، ج 1، ص 385

13. طبرسى ، مجمع البیان ، ج 10، ص 520

14. تفسیر برهان ، ج 4، ص 488

15. سید محمد باقر حجتى ، پژوهشى در تاریخ قرآن ، ص 39.

منبع:

شب قدر (اعمال و فضیلت) نوشته: ناصر باقرى بیدهندى

تهیه و فرآوری: عبداله فربود، گروه حوزه علمیه تبیان