ماه رمضان در كلام معصومین(ع)-(٢)

شهر المواساه (ماه همدردى)

پیامبر گرامى اسلام در وصف ماه رمضان فرموده اند :

”¹”¹هو شهر المواساه”؛”؛ ؛ ”¹”¹ ماه رمضان ماه همدرى است. ”؛”؛ (1)

مواسات، یارى كردن، به هم كمك كردن و مساعدت و همراهى نمودن با مال و ثروت است. ماه رمضان ماه همدردى با پابرهنگان ، مستضعفان ، محرومان، گرسنگان ، تشنگان ، فقرا ، مساكین ، نیازمندان و بى بضاعت ها ست.

همه مردم ثروتمند و فقیر در گرسنگى و تشنگى مساوى اند. هیچ كدام در حال روزه چیزى نمى خورند و نمى آشامند و این راهى است براى اینكه عموم مردم به ویژه ثروتمندان و پولدار ها و توانگران و سرمایه داران ، درد گرسنگى و تشنگی پا برهنگان را درك كنند و به فكر و یاد آ نها باشند ، شریك غم و غصه نها شوند ، به یارى نها بشتابند ، یا مال و ثروت و امكانات خود به آنها كمك كنند ، حقوق سائل و محروم رابپردازنند و از دادن خمس و زكات اموال خویش دریغ نورزند.

روایات بسیارى در این زمینه وارد شده كه فلسفه تشریح و وجوب روزه ، همدردى و مواسات ثروتمندان با پابرهنگان و محرومین است.

هشام بن حكم از امام جعفر صادق ( ع) پرسید : «فلسفه تشریح روزه چیست ؟» امام در پاسخ فرمودند :

«خداى متعال روزه را واجب كرد تا ثروتمند و فقیر مساوى شوند زیرا ثروتمند درد گرسنگى را نمى چشد تا به فقیر رحم كند. چون هر چه بخواهد و اراده كند قدرت فراهم نمودن ن را دارد ، پس خداى متعال اراده كرد بین انسانها مساوات بر قرار كند و به ثروتمند ، طعم گرسنگى را بچشاند تا بر ضیعف و ناتوان رقت ورد و بر گرسنه رحم كند.» (2)

فضل بن شاذان مى گویید امام رضا (ع) فرمودند :

«به انسان ها روزه داده شد تا درد گرسنگى و تشنگى را بشناسند و به فكر فقر در خرت بیفتند … ، شدت اثر فقر و گرسنگى را بر نیازمندان و بیچارگان درك كنند تا حقوقى را كه خداوند بر نها در اموالشان واجب گردانده است ادا كنند.» (3)

پیامبر گرامى اسلام در سخنان خویش ماه رمضان را بهار فقیران خوانده اند.(4)

به حقیقت ماه رمضان بهار فقیران است زیرا همه همچون فقیران در روز هنگام روزه یكسان هستند. بهار پابرهنگان است كه به صورت طبیعى عموم مردم دردورنج و سختى آنها را درك و لمس می كنند.

شهر التمحیص (ماه پاك شدن)

امام زین العابدین (ع) در دعاى استقبال و ورود به ماه رمضان در صحیفه سجادیه این ماه را "شهر التمحیص"نامیده اند

ماه رمضان ماه صاف كردن قلب و دل از پلیدى هاست. ماه تخلیص خویشتن از شر گناهان و نجات یافتن و حركت در مسیر فلاح و رستگارى و سعادت است. ماه پاكسازى قلب و روح و ماه خود سازى است.

شهرالمغفره (ماه بخشایش)

پیامبر گرامى (ص) در فضیلت ماه رمضان فرموده اند :«شهر رمضان شهر الله عزوجل … و هو شهر المغفره ؛ ماه رمضان، ماه خدا و ماه مغفرت است.»(5)

عبدالرحمان بن بشیر از قول امام على بن الحسین زین العابدین (ع) نقل می كند كه ن حضرت در ارتباط با ماه رمضان فرمودند :«هذا شهر المغفره ؛ ماه رمضان ماه مغفرت است. »(6)

غفران و مغفرت این است كه انسان از عذاب و عقاب مصونیت پیدا كند ، خداى متعال از تقصیرات او درگذرد ، گناه او را بیامرزد و استغفار ، تقاضاى این وضعیت است از پروردگار با گفتار و كردار.

امام صادق (ع) از قول پدران خویش از قول حضرت على (ع) نقل مى كند كه ایشان فرمودند : « در ماه رمضان زیاد استغفار و دعا كنید كه دعا، بلا را از شما دفع مى كند و استغفار، گناهانتان را محو می كند.» (7)

امام صادق (ع) از قول پدران خویش از پیامبر گرامى نقل مى كند كه فرمودند : «كسى كه ماه رمضان روزه بگیرد ، شهوت خودرا حفظ كند ، زبان خود را نگهدارد و از اذیت كردن مردم خوددارى كند ، خداوند همه گناهان او را مى بخشد. »(8)

رسول خدا در خطبه شعبانیه مى فرمایند : «بدبخت كسى است كه از غفران الهى در این ماه بزرگ محروم بماند».

شهر العتق (ماه رهایى از تش)

رسول خدا در اهمیت ماه رمضان فرمودند : «شهر رمضان شهر الله عزوجل و … و هو شهر العتق من النار ؛ ماه رمضان ماه خدا … و ماه زادى از تش است.» (9)

امام زین العابدین (ع) نیز در دعایى كه در ماه رمضان هر روز مى خواندند این ماه را "شهر العتق من النار" نامیده اند. (10)

پیامبر گرامى در ارتباط با فلسفه نامگذارى ماه رمضان به ماه زادى از تش مى فرمایند :«ماه رمضان را شهر العتق نامیده اند چون در هر شب و روز این ماه ششصد بنده از تش زاد مى شود و در خر ن هم مثل آنچه در گذشته زاد شده زاد مى شود. »(11)

و در كلام دیگر مى فرمایند : «كسى كه در ماه رمضان روزه بگیرد و شهوت و زبان خویش را حفظ كند و از اذیت و آزار دیگران خوددارى كند … خداوند متعال او را از تش جهنم نجات مى دهد و آزاد مى كند.» (12)

شهر الانابه (ماه بازگشت به سوى خدا)

پیامبر گرامى اسلام حضرت محمد بن عبدالله (ص) در توصیف ماه رمضان مى فرماید :«هو شهر الانابه ؛ ماه رمضان ماه انابه است.» (13)

امام زین العابدین (ع) نیز چنین فرموده اند : «هذا شهر الانابه ؛ این ماه، ماه انابه است. »(14)

امام خمینى (ره) در ارتباط با تفاوت توبه وانابه در چهل حدیث این گونه نوشته اند : «حقیقت توبه رجوع از احكام و تبعات طبیعت است به سوى احكام روحانیت و فطرت. چنانكه حقیقت انابه رجوع از فطرت و روحانیت است به سوى خداوند و سفر كردن و مهاجرت نمودن از بیت نفس است به سوى سر منزل مقصود. پس منزل توبه مقدم بر منزل انابه است».

امام سجاد (ع) در دعاى هر روز ماه رمضان از خداى متعال چنین مى خواسته اند : «اللهم ارزقنى فیه … الانابه …» ؛ «بار خدایا در این ماه انابه را نصیب و روزى من بگردان».

پی نوشت :

1.    من لا یحضره الفقیه ج2ص95

2.    همان ، ص73

3.    وسائل الشیعه ، ج7،ص4

4.    همان ، ص232

5.    بحار ج 96، ص 340

6.    كافى ج 4، ص 77

7.    بحار ج 96، ص 378 – امالى شیخ صدوق ص 37

8.    همان ، ص 356 ، 355

9.    همان ص ، 375و 340

10.  وسائل ج 7 ص237

11و 12.  بحار ج 96، ص 381و356و364

13.همان، ص 340

14.من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 105

منبع: پرتال اهل بیت(ع) نویسنده: مهدیه رضایی ـ کارشناس ارشد اللهیات

تهیه و تنظیم: عبداله فربود، گروه حوزه علمیه تبیان