ماه رمضان در كلام معصومین(ع)-(1)

ماه رمضان نهمین ماه از ماه هاى سال قمرى عربى است. در قرن كریم از ماه هاى سال قمرى ، جز ماه رمضان نام هیچ ماه دیگرى نیامده است (1)

و این یكى از فضایل و امتیازات ماه رمضان است كه از میان ماه هاى سال قمرى فقط از ماه رمضان در قرن ، در سوره بقره یه 185 نام برده شده است. كلمه رمضان اسمى از اسماء الهى است و نباید به تنهایى و بدون كلمه شهر كه به معناى ماه است ،ذكر شود.

امام باقر (ع) فرمودند :

«نگوئید این رمضان است ، نگوئید رمضان رفت و رمضان مد. زیرا رمضان اسمى از اسماء الهى است كه نمى آید و نمى رود. سخن از آمدن و رفتن براى ن صحیح نیست ؛ فقط آنچه كه زوال پذیر و نابود شدنى است مى آید و مى رود».

و در ادامه فرمودند :

«بلكه بگوئید ماه رمضان ، پس ماه را در تلفظ به اسم اضافه كنید كه اسم ( رمضان ) اسم خداست.» (2)

ماه رمضان دارى فضایل و امتیازات و ویژگی هاى فوق العاده اى است كه شمارش آنها نیازمند تحقیق گسترده و تالیف كتاب است و طبعا در این فرصت كوتاه امكان پذیر نیست و در یك مقاله نمى گنجد. به همین جهت در این مقاله ، صرفا اشاره اى كوتاه به بخشى از این امتیازات و اوصاف بر اساس روایات و احادیث معصومین (ع) مى مى شود.

این اوصاف در اسامى ماه رمضان نمود یافته است :

شهر الله (ماه خدا)

گرچه اجزاى زمان و مكان از نظر معنوى هیچ تفاوتى در ذات با یكدیگر ندارد؛ ولى به واسطه امورى یك مكان همچون كعبه یا مساجد و مشاهده ، یا یك زمان همچون ماه رمضان و بویژه لیله القدر ، ارزش ، اعتبار و اهمیت پیدامى كند و مبارك مى گردد.

درمیان ماه ها ، ماه رمضان ، ”¹”¹‌ شهر الله ”؛”؛‌ و ماه خداست ، زمانى است كه براى عبادت تعیین شده ، مردم همه درآ ن عبادت مى كنند و زمینه رشد و تكامل معنوى و تربیت استعداها و سیر و سلوك و تخلق به اخلاق الله در این ماه بیشتر فراهم است. درهاى آسمان ها به روى انسان ها باز است.

در این ماه ، زمینه بر قرارى ارتباط بین زمین و آسمان فراهم مى شود. در كلمات معصومین (ع) بارها ماه رمضان ”¹”¹‌شهر الله ”؛”؛‌ نامیده شده است. مطابق نقل امام صادق ، علیه السلام ، پیامبر گرامى اسلام فرمودند :

«ماه رمضان ماه خداست ، ماهى است كه در ن حسنات و كارهاى خوب را چند برابر ثواب دهند.» (3)

رسول گرامى اسلام حضرت محمد (ص) در چند روایت ، شعبان را ماه خود و ماه رمضان را شهر الله (ماه خدا) نامیده اند. (4)

امام زین العابدین علیه السلام در دعاى وداع با ماه رمضان در صحیفه سجادیه‌ مى فرماید :

«السلام علیك یا شهر الله الاكبر و یا عید اولیائه ؛ درود بر تو اى بزرگترین ماه خدا و اى عید (روز جشن و شادى) دوستان خدا».

امام جعفر صادق (ع) فرمودند : «ماه رمضان ماه خداست در این ماه زیاد ذكر خدا لا اله الا الله ، الله اكبر الحمدلله و سبحان الله بگوئید.» (5)

شهر الصبر (ماه صبر)

در سخنان معصومین (ع) ، ماه رمضان ماه صبر ، نامیده شده است. پیامبر اسلام در توصیف ماه رمضان فرمودند :«ماه رمضان ماه صبر است و پاداش صبر بهشت است. »(6)

مولى الموحدین على بن ابی طالب (ع) فرموده اند : «روزه ماه صبر (ماه رمضان) و روزه سه روز در هر ماه ، زنگارها و غم و اندوه و وسواس را از قلب بیرون مى برد. »(7)

به بیان رسول الله (ص) خداى متعال در حدیث قدسى مى فرماید :«همه اعمال بنى دم ده برابر تا هفتصد برابر ثواب و پاداش دارد ، جز صبر كه براى من است و من پاداش آن را مى دهم».

پیامبر گرامى اسلام ادامه مى دهند : «پس ثواب صبر فقط در نزد خدا روشن است و در پایان مى فرمایند :

 والصبر الصوم ، مقصود از صبر روزه است. »(8)

مرحوم علامه طباطبائى مى نویسد :«هر گاه پیامبر اسلام (ص) از امرى محزون و غمگین مى شد از خواندن نماز و گرفتن روزه براى دفع آن غم و حزن ، كمك مى گرفت. »(9)

صبر در زندگانی فردى و اجتماعى هر انسان و در زندگانى است ، یك ضرورت است ، صبر در دین به منزله سر نسبت به بدن است.

همانگونه كه انسان بدون سر ، انسان نیست و بى اثر است دین هم بدون صبر و استقامت ، دین و ایمان نیست. (10)

ماه رمضان راه وصول به صبر ، تمرین صبر وتقویت ن است. در ماه رمضان انسان با هواهاى نفسانى مبارزه مى كند ، بدون هیچ قید و شرط سرگرم لذت هاى جسمى و شهوانى نمى شود خود را بزرگتر از ن مى داند كه زندگى مادى و شكمى و حیوانى را هدف قراردهد.

امساك و خوددارى از شهوات ، خوددارى از خوردن و شامیدن در ماه رمضان حتى در همان سطح كه در ماهاى دیگر نه تنها حلال و جائز بلكه مستحب است ، ورزش و تمرینى است كه اراده انسان را تقویت می كند ، به خویشتن دارى عادت مى دهد و بر نفس خود مسلط مى كند.

انسان در ماه رمضان با روزه  صبر عادت مى كند تا در زندگى و جامعه در برابر مشكلات و سختی ها و مصیبت ها شكست نخورد. روزه صبرى طولانى است بر جدایى و فراق از مهمترین عادت هایى كه همواره با زندگى انسان همراه است.

شهر الطهور (ماه طهارت و پاكیزگی)

امام چهارم حضرت على بن الحسین (ع) در صحیفه سجادیه در دعای خویش هنگام رسیدن ماه رمضان، این ماه را شهر الطهور نامیده اند.

ماه رمضان ماه پاك شدن و ماه پاكیزگى است. به تعبیرى هم خود ماه پاك است و هم طهارت از آن به انسانها سرایت مى كند و آنها را پاك مى كند. در این ماه فصل نوینى از طهارت به روى انسان گشوده مى شود.

امیرالمومنین امام على (ع) مى فرماید ؛ هنگامى كه هلال ماه رمضان را دیدى بگو : «اللهم انى اسئلك خیر هذا الشهر و طهوره؛بار خدایا خیر و خوبى این ماه و پاكى آن را از تو درخواست مى كنم. »(11)

امام سجاد در صحیفه، در دعاى وداع با این ماه مى فرماید :« درود بر تو براى نكه با بركات و نیكی ها بر ما وارد شدى و پلیدى گناهان را از ما شستی».

شهر البركه (ماه بركت)

پیامبر گرامى (ص) در توصیف ماه رمضان چنین فرموده اند : «شهر رمضان شهر الله عزوجل … و هو شهر البركه ؛ ماه رمضان ماه خدا و ماه بركت است.» (12)

در جاى دیگر فرموده اند : «این ماه رمضان ماه مباركى است، روزه درآ ن را خداوند واجب گردانید، درهاى بهشت در این ماه باز و دست هاى شیاطین بسته است.» (13)

امام صادق (ع) مى فرماید : «هنگامى كه ماه رمضان مى رسید پیامبر گرامى (ص) مى فرمودند :

«بار خدایا در ماه رمضان براى ما بركت بده و ما را به روزه و نماز ن یارى نما و كارهاى ما را در این ماه قبول فرما».

پی نوشت :

1.     طباطبائی ، محمد حسین ، المیزان ، موسسه الاعلمى للمطبوعات ، 1973 م ، ج 2 ص 12

2.     مجلسى ، بحارالانوار ، موسسه اوفا ، بیروت ، لبنان ، ج 96ص 376

3.     بحار ج 96ص340

4.     همان ، ص 364 و 356

5.     همان ، ص381

6.     وسائل الشیعه ج 7ص222-كافى ، ج4ص 66

7.     بحار ، ج 96، ص 341

8.     بحار ، ج 96ص254

9.     طباطبائی ، محمد حسین ، سنن النبى ، ص30

10.   فیض الاسلام ، ترجمه و شرح نهج الباغه حكمت 79ص1123

11.   كافى ج 4، ص 76

12 و 13.  بحار ج 96 ص

منبع:

پرتال اهل بیت(ع) نویسنده: مهدیه رضایی ـ کارشناس ارشد اللهیات

تهیه و تنظیم: عبداله فربود، گروه حوزه علمیه تبیان