وقتی شیطان زندانی می شود
آیت الله مجتبی تهرانی در سخنرانی خود به بررسی توصیه امام رضا(ع) به اباصلت در خصوص روزهای آخر شعبان و ذکر این ایام پرداخته است:
رُوِیَ عَنْ ابی الحَسن الرِّضا(علیه السلام) قال: قال رسُول الله(صلّی الله علیه و آله وسلّم):
رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَبُّ وَ شَهْرُ شَعْبَانَ تَتَشَعَّبُ فِیهِ الْخَیْرَاتُ وَ فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تُغَلُّ الْمَرَدَةُ مِنَ الشَّیَاطِینِ وَ یُغْفَرُ فِی كُلِّ لَیْلَةٍ لِسَبْعِینَ أَلْفاً.(1)
ترجمه حدیث: از حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) روایت شده که فرمودند: پیغمبر اکرم(صلّی الله علیه وآله وسلّم) فرموده است ماه رجب ماه خداوند است كه رحمت الهی در آن ریزش می‌كند؛ و ماه شعبان ماهی است كه در آن خیرات منشعب و پراكنده می‌شود و شیوع می‌یابد؛ و در روز اوّل ماه رمضان شیاطین در غل و زنجیر كشیده می‌شوند و در هر شب ماه مبارك رمضان هفتاد هزار نفر از بندگان (گناهکار) خدا آمرزیده می‌شوند.
شرح حدیث: امام هشتم (علیه السلام) از رسول خدا نقل کردند که آن حضرت فرمودند: ماه رجب ماه خدا است، كه در آن رحمت الهی بر بندگانش ریزش می‌كند.
و ماه شعبان ماهی است كه خیرات در آن پراكنده می‌شود. و در اوّلین روز ماه مبارك رمضان، گمراهكنندگان از شیاطین به غل و زنجیر بسته می‌شوند.
مغلول كردن یعنی قفل زدن. خداوند گمراهكنندگان از شیاطین را مهار می‌كند. یعنی خداوند جلوی مانع ایجاد کردن شیاطین را در ماه مبارك رمضان میگیرد.
این برای روز بود. در شب چهطور؟ خداوند هر شب هفتاد هزار نفر را مورد آمرزش قرار میدهد.
این سه ماه رجب، شعبان و رمضان مورد عنایت الهی هستند. به حسب ظاهر ما در آخرین لحظات ماه شعبان هستیم. روایت معروف دیگری از امام هشتم (علیه السلام) است(2) كه دارد اباصلت در آخرین جمعه ماه شعبان، میرود خدمت حضرت امام رضا(علیه السلام).
حضرت ابتدا به او میفرماید: اى اباصلت ماه شعبان بیشترش گذشت و این جمعه آخر آن است، پس آنچه از اعمال خیر كه در این ماه در انجام آن كوتاهى كردهاى در این چند روزى كه باقى مانده تدارك كن، و بر تو باد به انجام آنچه به حال تو مفید است و ترك آنچه براى تو فائدهاى ندارد،
و دعا و استغفار و تلاوت قرآن را افزون كن، و از گناهان و نافرمانیهایت بهسوى خدا بازگرد و توبه نما، تا این ماه خدا به تو رو كرده باشد در حالى كه تو با خدایت- عزّوجلّ- اخلاص ورزیده باشى، و امانتى بر گردن خود باقى مگذار مگر آنكه آن را ادا كنى، و نیز در دلت كینه هیچ مۆمنى نباشد
مگر اینكه آن را از دل بیرون كنى، و هیچ گناهى را كه مرتكب بودهاى وامگذار مگر آنكه آن را رها كرده و از آن دورى گزینى، و از خداوند پروا داشته باش، و در امور نهان و آشكارت بر او توكّل و اعتماد كن، و هر كس بر خدا توكّل كند همانا خداوند او را كافى است، زیرا خداوند كار خود را به انجام میرساند، و براى هر چیز اندازهاى قرار داده است،
و در باقیمانده این ماه زیاد این ذكر را بگو: «اللّهم إن لم تكن قد غفرت لنا فی ما مضى من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه». (یعنى: پروردگارا! اگر تاكنون در این ماه ما را نبخشیدهاى، پس از تو می‌خواهیم كه در باقیمانده این ماه ما را ببخشى و بیامرزى).
زیرا خداوند تبارك و تعالى در این ماه مردم بسیارى را به جهت احترام ماه مبارك رمضان از آتش آزاد مىكند.
حضرت به او گوشزد میکند که این ماه شعبان این همه بركات داشت، و چه بسا تو از آن غفلت كرده باشی. بیا از بقیهای كه از ماه شعبان مانده است استفاده كن.
در مابقی ماه شعبان كوتاهیات را جبران كن. بعد هم فرموده: «وَ أَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ».
دعا، استغفار و تلاوت قرآن را زیاد انجام بده.
این همانی است كه پیغمبر اكرم فرمود: «وَ شَهْرُ شَعْبَانَ تَتَشَعَّبُ فِیهِ الْخَیْرَاتُ»؛ خدا خیرات را در ماه شعبان برای امتش پراكنده می‌كند.
بیا فکر کن ببین در این ماه چهقدر از این خیرات نصیب تو شده است؟ من حرفم این است. امام هشتم(علیهالسلام) میگوید خیلی از خیرات را از دست دادی؛ پس بیا در این بقیه ماه شعبان جبران كن.
دست آخر هم میفرماید زیاد این دعا را در مابقی ماه شعبان زیاد بگو: «اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِی مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ»؛ خدایا اگر در آنچه از ماه شعبان گذشت من را مورد مغفرتت قرار ندادی، در این مابقیاش من را مورد آمرزش قرار بده.
چرا باید این کار را بکنی؟ برای اینكه خودت را خالص كنی، پاك كنی، تر و تمیز كنی؛ چون می خواهی وارد بشوی در ماه رمضان. ماه رمضان ماه ضیافت الهی است. خدا تو را دعوتت كرده، میخواهی بروی سر سفرهاش بنشینی، پس خودت را تطهیر كن.
انسان وقتی می‌خواهد برود مهمانی چهكار می‌كند؟ خودش را تر و تمیز می‌كند. اینجا میزبان خداست، میهمان عبد است. باید عبد تطهیر و تزكیه کند. و آن تزكیه هم، تزكیه نفس و درونی است.
در این روایت هم امام هشتم (علیه السلام) فرمود كه اگر عداوتی از كسی در دلت هست بیرون كن. همه اینها جنبههای درونی دارد. لذا میخواستم به دوستان سفارش كنم، این چند لحظهای كه از ماه شعبان باقی مانده این دعا را زیاد تكرار كنید.
همینطور که داری از اینجا میروی بر این ذکر مداومت کن و بگو: «اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِی مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ». تا شب نشده این را پشت سر هم بگو. شاید انشاءالله خدا عنایتی كند و با یك روح باصفا و تطهیر شده و تزکیه شده، وارد ماه مبارك رمضان شوی.(3)
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که:
هر کس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به ماه مبارک رمضان متصل سازد، خداوند متعال ثواب روزه ی دو ماه متوالی را برای او بنویسد.
پی نوشت:
1. وسائل الشیعة، جلد10، صفحه 315.
2. متن کامل این روایت بدین شرح است:
عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع فِی آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ لِی یَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى أَكْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ مِنْهُ فَتَدَارَكْ فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ تَقْصِیرَكَ فِیمَا مَضَى مِنْهُ وَ عَلَیْكَ بِالْإِقْبَالِ عَلَى مَا یَعْنِیكَ وَ تَرْكِ مَا لَا یَعْنِیكَ وَ أَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكَ لِیُقْبِلَ شَهْرُ اللَّهِ إِلَیْكَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِی عُنُقِكَ إِلَّا أَدَّیْتَهَا وَ لَا فِی قَلْبِكَ حِقْداً عَلَى مُۆْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَكِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَكَّلْ عَلَیْهِ فِی سِرِّ أَمْرِكَ وَ عَلَانِیَتِكَ وَ مَنْ یَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَیْءٍ قَدْراً وَ أَكْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِی مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى یُعْتِقُ فِی هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَان. «عیون اخبار الرضا، جلد2، صفحه 51»
3. چهارشنبه20 مرداد 1389 – 30 شعبان1431. مسجد جامع بازار تهران
منبع: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شیخ مجتبی تهرانی
تهیه و تنظیم: عبداله فربود، گروه حوزه علمیه تبیان
