مرد عنکبوتی یا ابر قهرمان؟

او این كاراكتر و ماجراجویی‌های مربوط به آن را با همكاری استیو دیتكو، آرتیست و نویسنده خلق كرد. شخصیت مرد عنكبوتی اولین بار در آگوست 1962 در مجله مصور آمیزینگ فانتزی معرفی شد. لی و دیتكو این كاراكتر خیالی را به عنوان پسربچه یتیمی معرفی كردند كه با عمو ین و عمه می خود زندگی می‌كند. این كاراكتر كه پیتر پاركر نام دارد، در دوران نوجوانی با همان مسائل و مشكلاتی روبه‌روست كه بچه‌های هم‌سن و سال او دچار آن هستند، اما او علاقه زیادی به مبارزه با جرم و جنایت دارد و می‌خواهد در این زمینه، فعالیت چشمگیری داشته باشد. زمانی كه پیتر به صورت اتفاقی توسط یك عنكبوت نیش زده می‌شود، قدرت و توانایی‌های ویژه‌ای پیدا می‌كند و می‌تواند كارهای خارق‌العاده‌ای انجام دهد كه بقیه مردم عادی، توان انجام آن را ندارند. پیتر حتی لباسی شبیه عنكبوت برای خود درست و زندگی تازه‌ای را شروع می‌كند كه در آن هویتی دوگانه دارد، در حالی كه اطرافیانش او را فقط به عنوان جوانی به نام پیتر پاركر می‌شناسند. او دور از چشم دیگران، همان ابرقهرمانی است كه كارهای مهم انجام می‌دهد و كسی از هویت واقعی او مطلع نیست.

اولین قدم‌ها

وقتی اولین‌بار در دهه 60 میلادی مرد عنكبوتی حضور خود را اعلام كرد، نوجوانان در قصه‌های ابرقهرمانانه كمیك استریپی مورد غفلت و فراموشی قرار گرفته بودند و معمولا فقط به عنوان دستیار كمكی كاراكتر اصلی قصه مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اما مرد عنكبوتی این قاعده را شكست و یك نوجوان را به عنوان شخصیت‌محوری یك قصه ابرقهرمانانه كمیك استریپی معرفی كرد. پیتر پاركر در این مجموعه قصه مصور یك دانش‌آموز دبیرستانی به‌رغم ابرقهرمان ‌شدن، باز هم مشكلات یك نوجوان دبیرستانی را با خود دارد بازگو می‌كند. همین مساله باعث شد تا خوانندگان قصه‌های كمیك استریپی ـ‌ كه عموما نوجوان بودند ـ ارتباط نزدیكی با وی برقرار كرده و نسبت به آن حس همذات‌پنداری پیدا كنند. برعكس دیگر قهرمانان نوجوان قصه‌های مصور همچون رابین و باكی، مرد عنكبوتی حال و هوای خاص خود را داشت و نمی‌شد او را با استادان این كاراكتر همچون بتمن یا سوپرمن مقایسه كرد. در قصه‌های كمیك استریپی ابرقهرمانانه یك شرط وجود دارد كه می‌گوید هر كس قدرت بیشتری دارد، مسئولیت بیشتری را هم باید بپذیرد. قصه‌های مرد عنكبوتی دقیقا به این رهنمود عمل می‌كند.

شركت مارول كاراكتر مرد عنكبوتی را در یك مجموعه كتاب مصور به ماجراجویی‌های مختلف و مقابله با شخصیت‌های شرور متفاوتی فرستاد. اولین و طولانی‌ترین این قصه‌ها «مرد عنكبوتی شگفت‌انگیز» نام دارد كه نسخه‌ سینمایی آن این روزها روی پرده سینماهای جهان است. خالقان این شخصیت كمیك استریپی، در طول سال‌ها و در قصه‌های بعدی مرد عنكبوتی، او را دچار تحول و دگرگونی كردند. به مرور زمان، وی از یك آدم خجالتی و محصل، تبدیل به یك دانشجوی پردردسر شد. سال 2011 هم وی به جمع ابرقهرمانان بزرگسال قصه‌های شركت مارول پیوست. در این قصه‌ها، مرد عنكبوتی جوانی است كه امكان پرش به ارتفاعات بالا را دارد، از دیوارها بالا می‌رود و روی دیواره‌های آسمانخراش‌ها تار می‌تند. منتقدان ادبی و سینمایی می‌گویند مرد عنكبوتی در حال حاضر، یكی از موفق‌ترین و مشهورترین ابرقهرمانان‌ كمیك استریپی است كه می‌تواند برای صنعت سینما هم نقش یك جریان پولساز را بازی كند.

ابرقهرمان تلویزیونی

دو صنعت سینما و تلویزیون از گذشته تا به امروز بسیاری از كاراكترهای ابرقهرمان قصه‌های شركت انتشاراتی مارول را تبدیل به شخصیت‌های محوری فیلم‌ها و مجموعه‌های زنده و انیمیشنی خود كرده‌ است. رسانه تلویزیون سال‌های قبل در دهه 60 میلادی برای اولین‌بار اقدام به تولید مجموعه تلویزیونی «مرد عنكبوتی» كرد.

این مجموعه كه سال 1967 روی آنتن رفت، یك مجموعه انیمیشنی بود كه موفق‌ترین كار تلویزیونی در ارتباط با این كاراكتر است. پخش این مجموعه تا سال 1970 ادامه داشت و 52 اپیزود آن طی سه فصل پخش شد. پل سولز، بازیگر سرشناس تلویزیونی در این مجموعه به جای شخصیت مرد عنكبوتی صحبت كرد. رسانه تلویزیون در سال‌های بعد هم چند بار مرد عنكبوتی را به صورت شخصیت اصلی و محوری تعدادی از مجموعه‌های خود درآورد كه معروف‌ترین آنها مربوط به سال 1977 است. در این سال، اولین قصه از مجموعه كتاب‌های این ابرقهرمان یعنی مرد عنكبوتی شگفت‌انگیز تبدیل به یك مجموعه تلویزیونی شد. دو فصل این مجموعه تولید شد كه شامل 14 اپیزود می‌شد و نیكلاس هاموند در آن نقش پیتر پاركر/ مرد عنكبوتی را بازی كرد. این مجموعه در سال‌هایی روی آنتن رفت كه صنعت سینما تازه به فكر تولید نسخه‌های سینمایی قصه‌های كمیك‌استریپی ابرقهرمانانه افتاده بود و با ساخت اولین قسمت مجموعه فیلم «سوپرمن» (با بازی كریستوفر ریو)‌ قصد داشت بخت خود را در این زمینه امتحان كند.

نسخه سینمایی

صنعت سینما زمانی سراغ مرد عنكبوتی رفت كه قبل از آن، ابرقهرمانانی همچون بتمن و سوپرمن با مجموعه فیلم‌های خود، موفقیت خوبی در جدول گیشه نمایش كسب كرده و ژانر فیلم‌های ابرقهرمانانه را به عنوان یك ژانر سینمایی مقبول معرفی كرده بودند. سام ریمی كه در كارنامه سینمایی‌اش فیلم‌هایی مثل «مرد تاریكی» و «شیطان مرده» 1 و 2 را داشت، برای كارگردانی نسخه سینمایی قصه مرد عنكبوتی انتخاب شد. در آن زمان او چند فیلم ناموفق سینمایی را كارگردانی كرده و نیازمند یك فیلم پرسر و صدا بود كه دوباره به دنیای فیلمسازان موفق برگردد. مرد عنكبوتی هم دقیقا همان چیزی بود كه او می‌خواست. با آن كه استن‌لی خالق مرد عنكبوتی سر صحنه فیلمبرداری حضور داشت (و حتی مثل آلفرد هیچكاك در صحنه كوتاهی از فیلم هم بازی كرد)‌ اما سام ریمی استقلال عمل كامل برای كارگردانی فیلم را داشت. برای بازی در نقش اصلی فیلم توبی مگوآئر انتخاب شد كه با وجود ساله بودن، چهره‌ای نوجوانانه داشت كه به شخصیت مورد نظر قصه می‌خورد. او تا قبل از مرد عنكبوتی، فیلم مهمی را در كارنامه‌اش نداشت و بازی در نقش این ابرقهرمان، او را تبدیل به یك چهره سرشناس كرد. مرد عنكبوتی با هزینه‌ای 139 میلیون دلاری تهیه شد و سال 2002 موفق به فروش 822 میلیون دلاری در سراسر جهان شد.

دنباله‌های موفق

این فروش بالا، تهیه‌كنندگان فیلم را بلافاصله به فكر تولید قسمت بعدی آن انداخت. مرد عنكبوتی 2، دو سال پس از نمایش عمومی قسمت اول در سال 2004 اكران عمومی شد. تمام عوامل اصلی تولید قسمت اول با قسمت دوم هم همكاری داشتند. فروش 784 میلیون دلاری فیلم در سراسر جهان هم هزینه بالای 200 میلیون دلاری آن را پوشش داد و هم راه را برای تولید سومین قسمت آن هموار كرد. قصه سومین قسمت هم شباهت زیادی به دو قسمت قبلی داشت و فقط این بار دشمن مرد عنكبوتی (و بالطبع بازیگر این نقش)‌ تغییر كرده بود. مرد عنكبوتی 3 سال 2007 روی پرده سینماها رفت و با آن كه لحن آن تلخ‌تر و سیاه‌تر شده بود، در سراسر جهان 891 میلیون دلار فروش كرد. این فیلم با هزینه تولید 258 میلیون دلاری خود، پرخرج‌ترین فیلم این مجموعه فیلم‌ به شمار می رود. استقبال منتقدان سینمایی از سومین قسمت فیلم، بیشتر از دو تای قبل آن بود و اهل فن می‌گویند قصه این فیلم تحت تاثیر فیلم «بتمن آغاز می‌كند»‌ (2005)‌ كریستوفر نولان، لحن تلخ و سیاه پیدا كرده است. نولان با كارگردانی این فیلم، جنبه‌های فانتزی قصه‌ای كمیك استریپی را كاهش داد و جنبه‌های واقع‌گرایانه آن را برجسته‌تر كرد.

احیای دوباره

پس از نمایش عمومی موفقیت‌آمیز سومین قسمت مرد عنكبوتی، تهیه‌كنندگان‌آن با یك مشكل بزرگ روبه‌رو شدند. سامی ریمی و توبی مگوآئر كارگردان و بازیگر اصلی فیلم اعلام كردند در تولید قسمت‌های تازه‌ای از این مجموعه فیلم همكاری نخواهند كرد. بحث‌ها و مذاكرات تهیه‌كنندگان مرد عنكبوتی با این دو و تلاش برای جلب رضایت آنها، راه به جایی نبرد و همین مساله باعث ایجاد وقفه‌ای نسبتا طولانی در تولید قسمت چهارم فیلم شد. سال قبل زمانی كه تهیه‌كنندگان فیلم خبر تولید قسمت جدید آن را اعلام كردند، روی این نكته تاكید داشتند كه قسمت جدید به احیای قصه و حال و هوای این مجموعه فیلم می‌پردازد و نباید آن را قسمت چهارم مرد عنكبوتی قلمداد كرد. به این ترتیب، تازه‌ترین قسمت این مجموعه فیلم، دنباله‌ای بر ماجراهای قسمت قبلی آن نبود و قصد داشت یك فیلم جدید را در معرض دید و قضاوت تماشاگران قرار دهد. این فیلم اولین قصه منتشر شده ماجراجویی‌های مرد عنكبوتی را به كمك گرفت تا قصه این ابرقهرمان را دوباره به زبان سینما تعریف كند. مرد عنكبوتی شگفت‌انگیز را مارك وب (سازنده فیلم‌های مستقلی مثل «500 روز تابستان» و «روز سبز»)‌ كارگردانی كرده و اندرو گارفیلد در آن در نقش مرد عنكبوتی بازی كرده است. استقبال جهانی 410 میلیون دلاری از این فیلم نشان می‌دهد تماشاگران از احیای قصه‌ و حال‌وهوای مجموعه فیلم مرد عنكبوتی راضی هستند.